Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
etxean ezin egona eta ergelkerian batetik bestera ibiltzeko griña. AA I 450. Eurak dabilz batetik bestera biarrik
egin baga. Astar II 127. Onela dabillela, / batetik bestera, / oroitu gabetanik / joateaz etxera. It Fab 62. Arabako
Probinzian batetik bestera jirabira ibillirik. Izt C 93. Eztuela urreak nihoiz baliorik / Batetik bertzera dabillala
baizik. Gy 242. Batetik bertzerat berheala barreatu zen, hiriaren itzulia berheala egin zuen. Laph 90s. Dabill
erririk erri, baterik bestera, / Joten daben guztia aberastutera. AB AmaE 227. Eta, [untzia] han zabilatelarik
batetik bertzera, izatu zen fraide gaizo bat erortzerat utzi zuena. Jnn SBi 57. Abade Iauna ebilen / baterik
bestera, / legoak asi ebana / ondo amaitutera. Azc PB 281. Baña zauriturik egoan batek, bere alde egin
enebalako, jarraittu eustan batetik bestera ontzi guztian. Echta Jos 272. Han sartu ta batetik bertzera
nindabilaten, etzakitela zer egin nitaz. StPierre 39. Orduko aldiyan salgairik geienak mandoz erabilten ziran
batetik bestera. Kk Ab II 167. Eriotzeak bildur andie emoten ei eutsien [sorgiñei], da Ipiñen baten bat ilten
zanean, baterik bestera garrasike asten ei zirean. Akes Ipiñ 29. Gero photographi baten egitera joan zan, ta goiz
guztian ibili zan amagaz batetik bestera. Osk Kurl 59. Kalean ibilli zan, baterik bestera, aizetan, alako gogoetak
berotasun larregi egin bai leutsen. Erkiag BatB 90. Ez du [Chaplin-ek], besteen antzera, kamera batetik bestera
gelditzeke mugi-beharrik, ikuspide berrien bila. MIH 317.
(V, G ap. A; Lar, H; baterik bestera Añ; batetik bertzera H). De parte a parte. "(De) parte a parte" Lar y Añ.
"Cruzar, atravesando de una parte a otra, [...] batetik bestera joan" Lar. "Atravesar, pasar de parte a parte con
espada, etc., (c.) baterik bestera igaro, trebesatu" Añ. "Batetik bertzera iragana, transpercé de part en part" H.
"(V, G), de parte a parte" A. Balak daraman indarrarekin, berunezkoa izanagatik, batzen badu bidean gizon
bat, urratzen diozka aragi-ezurrak eta igarotzen du batetik bestera. Mb IArg I 255. Misala igarotea baterik
bestera. Añ EL 1 120. Igaro nai izan zuen Ibaia batetik bestera. VMg 5. Mendi onetan atera zuten arri leiarrezko
zuri bat, argia batetik bestera igarotzen zitzaiona. Izt C 74. Iru ezpata guziz zorrotzek, besteen artian, igaroten
ebeen baterik bestera Marija penaz betiaren bijotz samurra. Ur MarIl 110. Azkazala batetik bestera zulatu ziyon
ta. Sor Bar 70. Ai eta biotza batetik bestera igaro didate. Arr May 42. Batetik bertzera dohalarik, haur guziek,
ogi puska hartzearekin, emaiten deraukote egun hartan irabazi diru poxia. Arb Igand 85. Emakumen otsarak eta
sakutuak batetik-bestera igaroten dauzala esan lei bere begi zorrotzakaz. Kk Ab II 90.
- BATETIK... BESTETIK. a) Por una parte... por otra... "Alde batetik... bertzetik..., ou même (avec ellipse de
alde) batetik... bertzetik... Ex.: osasun ona batetik, ontasun aski bertzetik" Lf Gram 397. Gaiari banagoka
batetik, eta bestetik hizkuntzari, baderitzat, gezurtatzen dituzula Erdaldunen ta Euskaldunen usteketa txarrak.
Lar, carta a Mb 277. Bada, batetik erosi nazu, ta zure odolaren kostuan: ta bestetik, nik nere burua agindu, ta
borondate osoaz eman dizut. Cb Eg II 50. Bada batetik gurea da, ta bestetik guk gure ongiñai erak egiten
dizkuen ongiteak gatik eman nai diegun Sari bat da. GavS 4. Eta ze erruki andia biztuko etzan zuen biotzetan,
ikusirik, batetik bere erru-bagetasuna, ta bestetik bere nekaldi gogor latzak? Añ LoraS 92. Bateti, Jaungoikuari
esker onak emoteko. Ta besteti, Sazerdote guztiai lotsa ona ekarteko. fB Ic III 292. Bada ikusiko leukee batetik
eztabeela ezer aurreratuten, eta bestetik euren burubai gatx eta kalterik andijena egiten deutseela. Astar II 119.
Batetik okuntza-lurrak begiko ninia bezin maite dauzkatelako [...], eta bestetik doarikako mendi lurretan [...] olo
zartaratxo onak biltzen dituztelako. Izt C 30. Batetik apetituak, / Eta bertzetik lanyerak / Bazemoten maistroari /
Griña et enbrazo ez guti. Gy 281. Baña liburu onek ere, batetik Labort-euskaran ipiñia, bestetik zuen artean txit
urria eta bakana dalako, dezuten utsunea ez du, nai bezala, betetzen. Lard III. Orobat zuk-ere, Jauna, nitaz nahi
duzun guzia egiten-ahal duzu: batetik, zeren erosi nauzun, eta zure odolaren gostuz; bertzetik, zeren nik nere
burua agindu eta olde osoz eman darotzudan. Dv LEd 98. Aita Sainduaren bihotza, zaurthua batetik bere populu
maitearen jasaitekoez, bozkariatzen zen bertzetik holako gizonen ukhaiteaz. Laph 181. Gogo txarretik [eman diot
eskaleari], ez bañan, zer nai du? Batetik ostirala ez izan, eta bestetik aiñ itxura gaiztua zuben. Sor Bar 61.
Osasun ona batetik, / Ontasun aski bertzetik... / Zer geiago behar dut nik. Elzb Po 196. Batetik joan jakoz gaur
ogi bildurrak, / Bestetik Simon illaz, ill betiko zurrak. AB AmaE 323. Batetik urruti arkitzen ziran, eta bestetik,
ta batez ere, lan aundiak zebiltzkiten eskuen artian. Bv AsL 163. Gu, goseak batetik, eta bestetik burutik
beatzetara maillatuta gengozan. Ag AL 38s. Batetik nire irakurle guztiak ondo dakielako, ta bestetik nik egingo
neukean baño milla bidar obeto besteren batek zeaztu ditualako. Ag Kr 54. Batetik bakartasuna ta bestetik illak
ikusiak, geituten eben nire urduritasuna. Echta Jos 272. Bai-baitirudi Lauaxetari auxe adirazi nai diozula: I,
batetik berrizale, bestetik bizkaitar. Ldi IL 112. Hizkera aunitzetan batetik gogoa, arima, eta bestetik hats edo
arnasa adierazteko hitzak, jatorri beretik datozela. Mde Pr 333. Batetik, bere adiskide ziñezkoa bezala agertu
nai baitzun, baiñan, bestetik, Mattinek etzun nai Piarres espetxean sar zezatenik. Etxde JJ 128. Gogotan artu
oan, bateti, auzotegi eder ta kristiñautasunean ain zintzo au Andra Mariko parrokiti ain urrin dala, ta besteti
ainbeste gizaldietan Santiago eleixea parroki ixen zala. Akes Ipiñ 14. Batetik arthaldea akulatzea, bertzetik
haren zaintzea otsotarik. Larz Senper 22. Batetik giro kaskar eta / bestetikan berriz illun, / illargirikan eta
izarrik / etzan ikusitzen iñun. Uzt Sas 179. Egiteko aspergarri xamarra, batetik, eta ezin-baztertuzkoa, bestetik.
MEIG I 178.
v. tbn. JJMg BasEsc 85. Arr May 119. Or Tormes 115. Bateti [...] besteti: Añ EL 2 4.
b) Por un lado... por otro (en sdo. espacial). Batak batetik eta besteak bestetik atera ta agertu horduko,
elkarganatzen ziran lasterka etsai amurratu zenbaiten eran. Mb IArg I 253. Negarrez andrea batetik, umeak
bestetik. Cb Eg III 230. Geratuten da bateti kirru garbija, besteti amuluba. Mg PAb 139. Bada berealaxe asi zen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
249