Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
zure graziaz batera aldegiteko. CrIc 140. Berau irabaztarren ifini bear dogu alegin ardurazkoena, Jesusen
graziaz batera. Añ LoraS 52. Zeruko laguntzarekin batera, iru Ordena, Jesukristoren Elizan, zeñ-baño-zeñ
miragarriguak jartzeko. Bv AsL 18.
d) (Tras sociativo o instrumental). Según, conforme a. --Eta oneek nok dauko obligaziño iakiteko? --Bakotxak
bere ofizioagaz batera. Cap 54. Ona Jaunen esklabea, zeure berbeaz batera nigan egin bedi. Cb CatV 102.
Jaunaren aginte salbagarriakin erakutsirik, eta eman zagun Jaungoikozko dotriñaz batera, atrebitzen, edo
ausartzen gera esatera: Pater-noster, edo Aita gurea. Gco I 406.
e) (Etxba Eib). De repente, súbitamente. v. BAT-BATEAN. Onduen zala pentsatzen ebanian, batera etorri
zan lurrera. Etxba Eib.
- BATERA... BESTERA... a) De un modo... de otro. "Por ce o por be, batera edo bestera" Lar y Añ. Nola
zure borondatea batera edo bertzera zilhegi baita, plazerki hartuko zituen [gogoramendu hek]. SP Phil 440.
Batzuek batera, besteak bestera, guziok nekez bizi bear degula. Cb Eg III 341. Nai dala batera, nai dala bestera,
goguan jausten ez jakon laguna badauka etxian. fB Ic III 371. Zien abisa nai nüke, bena ezta denbora
galzekorik, batiala edo bestiala gitian prepara bertarik. Abrahan II 179 (ap. DRA). Gizonak asmau arren gauzea
batera, / Goikoak erabagi oi badau bestera. AB AmaE 297. Ezin aurkitu eta jakin al izan daitela euren jaubea,
ez batera ez bestera eginiko alegin guztiakas bere. Itz Azald 118. Baña naiz batera naiz bestera izan, gizon
bakotxak jauntzarik eleuke eukiko. Eguzk GizAuz 45. Naiz batera, naiz bestera, eztute lanerako gogorik
ekarriko. Etxde JJ 29. Bion erkide dana, ba-danaren eta ez-danaren erkide dana, alegia, ez batera ta ez bestera
ezin izenda ditekeana. Zait Plat 47. Batera nai bestera izan, neskamea estura gorrian jarri da. Erkiag BatB 157.
Ez ote da gertatzen enzule batek batera eta besteak bestera aditzea? MIH 156.
b) A un lado... a otro. "Batean batera ta bestean bestera, tan pronto a un lado como a otro (V, G)" A EY III 304.
Cf. BATERA-BESTERA, BATERA ETA BESTERA. Beso bata batera, bestea bestera, ta burua bere aldera
erorten zat. Cb Eg II 101. Jira batera, jira bestera, ta alde guzitan larria, ta ikara. Ib. 191. Zabaldu zirian
munduti batzuk batera, bestiak bestera bakotxa bere berbeeta iraatsi jakeenaz. Mg PAb 185. Gizon aldakor,
kañabera bezala edozeñ aizerekin beñ batera, gero bestera dabillenen bat. AA III 481. Ez naiz, ez esker, ez
eskuin ibiliren; ez batera, ez bertzera; zuzen joko dut zure bideari. Dv LEd 239. Zoratu bearrik ebillen Masima
etxe barruan, bein batera ta bein bestera. Echta Jos 71. Bat baño geiau ibiltzen dira / Gure Txominen antzera, /
Aberats eder onaren billa / Jo batera, jo bestera. Enb 182. Batera jo ta bestera jo, ezin ba iñon susmo txarreko
begiraturik gabe ibilli. Anab Poli 32. Begira batera, begitu bestera, utzi dauan tokian ez ingurumarian ez da
agiri zoroburdia. Erkiag BatB 112.
c) Por una parte... por otra... v. BATEKO... BESTEKO... Gorritxo kezkati dago --begi biak baztar--, / batera
jakin nai, ta bestera luza adar. "Por una perte desea saber, y por otra, dar largas al asunto". Or Eus 57. Il naiago
dut, batera, / bizi gelditu, bestera. Or Poem 555. Batera galdegiten dugu sorkarien egiteaz zer dan egi; bestera,
berriz, Zure siñesmenaren otsein garai Moisek itz oriekin irakurle ta entzuleek zer ulertzea nai zun. Or Aitork
364.
- BATERA-BATERA. Súbitamente. "Batera batera etorri jakon ondoeza" Etxba Eib. Batera batera, jausi
zan leza-zulo edo inpernuren baten. SM Zirik 18. Sartu zan onetan berriz senarra, eta batera batera baketu zan
berriz gaixuori. Etxba Ibilt 465. Festan ziran Zaldun eta Dama guztiak arrittuta pentsau eben Dukia baterabatera
zoratu zala. Ib. 490.
- BATERA-BESTERA. A un lado y a otro. "Mendian batera bestera ibili da (V-arr)" Gte Erd 306. v. BATERA
ETA BESTERA. Eztabe meza enzuten batera bestera begira dabilzanak. Astar II 199. Obe dok arrain txiki
bat eskuan / balea baño, au askatuan / baiabile batera bestera. Zav Fab RIEV 1909, 35. Beragandik iges egiñda
jente gaistoakiñ galduta zebillen batera bestera. Aran SIgn 33. Nola areiste artan kaleetan batera-bestera
begira zebillen. Arr Orac 94 (ap. DRA). Baña orri begiratu barik, begi orijak eta zabalak batera-bestera erabilli
ta alkarri dei-egitten eutsoen. Altuna 90. Eliza-barrena / batera bestera / gurutza-lorrean / Jesusen antzera.
SMitx Aranz 146. Mutillaren asmoak [...] batera bestera egan lez ibiliak ziran. Erkiag Arran 66. Neu ez al
nintzoan ibilli eure billa gabaz, batera bestera, alper alperrik? Erkiag BatB 30.
- BATERA ETA BESTERA. Aquí y allá; de un lado a otro. "Batera eta bertzera ibiltzea" Dv. "De ceca en meca,
[...] batera ta bestera (V, G)" A EY III 260. "Batera ta besterakoak, los errantes" Ib. 284. "Batera ta bestera
(mod. adv.), de un lado para otro" Etxba Eib. "Mendian ibilli da batera ta bestera (G-azp)" Gte Erd 306. v.
BATETIK BESTERA, BATERA-BESTERA, HARA-HONA. Tr. Documentado en autores meridionales,
desde mediados del s. XVIII.
Bere Eleiza Santaren Doktoreak ibilli zitezen lasai eta zabal, gora ta bera, batera eta bestera, alkar ikutu
gabe eta kalterik artu gabe. Lar SAgust 10s. Oatzea utzi ta atera zen leiora ta batera ta bestera begiratu ta ekusi
zuen zena. Mb IArg II 312. Goititzen zuen burua ta jiratzen batera ta bestera. Ib. 353. Beste Izkunde edo
Lengoajeak, nork daki nastu ta batera ta bestera nola ibilli diran. Cb EBO 6. Batera ta bestera begiratuten dabe
ta burua goratuten dabe. Añ GGero 250. Beste batzuek begiak darabiltzkie batera, eta bestera, eta gaizki
dirudian gauza da au. AA I 458. Dabiltz alkarregaz batera ta bestera. JJMg BasEsc 255. San Pedrok Elizaren
asieran leku jakinik artu gabe, batera eta bestera, premiarik estuenak deitzen zion lekura, ibilli bazan ere. Lard
505. Pensatu zuten bitarte hura pasatzeko, eta aurrenengo meza ematera obeto prestatzeko, batera ta bestera
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
244