Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
batek. Vill Jaink 139. Baten bateri buruak emon eutson sagarraren ura gordetea ta, begitu, or sagardua. EgutAr
16-3-1964 (ap. DRA). Itzulpenik aski egin dirala euskeraz esango dit baten batek. Ibiñ Virgil 22. Baten batek
itzala egiten al dizue? NEtx LBB 146. Gaur ez da baserrian lanian / ari dan maiorazkorik, / batenbat izan liteke
baña / ez da izango askorik. Uzt Sas 244. Inguru-otan dudan artaldearen artzantzan ari zait; aiñ da izan
ajolakabea, egunoro baten bat galtzen da. Berron Kijote 58. Gure adineko eta gazteagoen artean baten bati
suertatu zaionez sarri aski. MEIG IV 124.
- BATEN BATEN. "Alguna vez; alguna contada ocasión. Baten baten asarretu aiz?" Elexp Berg.
- BATEN BATZUK. Algunos que otros. Baten batzuek egingo dabe / nik baño obeto lan ori. BEnb NereA
192. Irugarrenean, [pekatu] baten batzuk. EgutAr 12-2-1960 (ap. DRA). Itz baten batzuk aldatu ta azken-kopla
erantsi besterik etzun egin Donibanek. Gazt MusIx 161.
- BATERA (gral.; Lcc, Lar, Añ, Dv, A DBols, Zam Voc). Ref.: A; Etxba Eib; Gte Erd 227, 250; Elexp Berg. v.
BATEAN.
a) A la vez; conjuntamente. "Juntamente" Lcc. "(Ir a) una, batera joan" Lar y Añ (cf. BATERA JOAN).
"Gemelos, bikiak, batera jaioak" Añ. "Simultáneamente" A DBols. "Juntamente, a un mismo tiempo" Zam Voc.
v. BATEAN. Tr. Documentado en autores meridionales.
Goazen guztiok batera. Lazarraga 1147v. Lauok batera nor bere ardiakin joazela. Ib. 1152r. Esan gure dau
dagoala Elexa Santa Katolike bat, zein den Kristiñeu fiel gustiek batera, da Aite Santue dalako gustien burue,
gagoz obligedurik obedezietan. VJ 8. Xauna, nik bostak konta ninzean baia goxa ta herloxua eztabilzaz batera.
Mic 12r. Baru egiteko duin jateko batera eztaukenak. CrIc 104. Egun baten, deiturik gustioi batera, esan euskun.
JJMg BasEsc 283. Bigarren moduban sinistuten doguz artikulu gustijak batera, bat bere izentadu baga. Astar II
6. Jaso biotzak batera, / begiak umildu bera, / eta belaunak lurrera, / guazen Jaunaren aurrera. Echag 124.
Anziñako gauzen gañean itzkidatu izan duten Ipinle guztiak batera esaten dute. Izt C 11. Apostoluak ikasle
guziak batera bildu zituzten, eta esan zieteen, autu zitzatela beren arteko zazpi gizon birtutetsuenak. Lard 488.
Atsegin eta pozez beterik / Zerutar danak batera, / kantetan dabe: izketa artian / Garbiena da Euskera. AB
AmaE 11. Eta guziak batera Mariari alabanzak ematera onek beartu zituen. Arr May 184. Bide zior bateti /
sartu zan aurrera, / ta bilatu zituzan / Ninfa asko batera. Azc PB 297. Batera iaioak. A BGuzur 123. Zelan
burdina gorituak, dino San Franzisko Salesek, daukan burdinearen eta suaren izatea, eta deitu leitekeon
burdinea eta sua batera. Itz Azald 30. Gorbea, Anboto, Aitzgorri, Aralar da Auñemendik batera euken baiño
astuntasun andiagoaz iausten ziran. Ag AL 85.
(s. XX) Bi [txalopa] elduten badira batera, biak alkar artu oi dabie geienetan da irabazia bientzat izaten da.
Ag Kr 38. Ana Joseparen esanak eztira siñistu bear gai orretan, bada mingaña ta biotza etzebilzkon batera. Ag
G 135. Irurak batera, lerden da zoli Aritxari begira ta biotz-biotzetik, kanta ebezan urrengo dagozan Txomiñen
koplak. Echta Jos 261. Gustijak batera barriketan, une bakartxu baten be ixiltzen eztirala. Kk Ab I 60. Eta ez
kutsatzeko arta dutenak oro batera emanik, amar bat ote dira? FIr 155. Onelan, biok batera amaitu gendun. Or
Tormes 69. Aien mataillak maite larrosaz gorritu ziren, eta biek batera, su izkutu baten zirrara beroa senti
zuten. Or Mi 21. Yakintzazale ta euskeltzaletasun-eragille, biak batera, naiz kristau naiz bazkun, notin berbera
izan zitekela uste gendun. Ldi IL 60. Zumai ta Zarautz lêntxago doaz, / batera, besteak utziz. Or Eus 394. Baña
benetako sozialista ta katoliku batera iñor be ezin izan daitekela. Eguzk GizAuz 127. Ederrik esaten ez badizut,
ordea, zerau zaite garaille; guziok, batera, garraizkiokezu. Zait Sof 18. Aida txuri! Aida gorri! / Ama-semeak
batera! SMitx Aranz 83. Gutxiena palta egiten dutenean, bi aur batera. NEtx Antz 78. Bereala joan dira
"Cannes"tik. Biak batera! Txill Let 44. Erantzun eutsen biak batera, arpegian mosu bana emoten eutsela. Bilbao
IpuiB 263. Erran zuten denak batera: --Mainkerra! Izeta DirG 45. Orra geroko bizitza eta Jainkoa, bi-biak
batera atzemanak. Vill Jaink 107. Ordun amak bere besoetan laztanki artu, maiteki estutu, musu eman, parnegar
biak batera egin. MAtx Gazt 19. Gal-bedarra batzean, garia be batera atara ez dagizuen. Ker Mt 13, 29
(Lç harekin batean). Sei ardazburu oiek sei gizontzar biurtu itzazu eta bota izkidatzu aurrez-aurre, naiz bananbanan
naiz danak batera. Berron Kijote 227.
v. tbn. Altuna 75. Ir YKBiz 491. BEnb NereA 106. Osk Kurl 152.
b) (Tras sociativo o instrumental). Junto con; a la vez que. "Guregaz batera etorri ziran onutz, era askotako
famelixak" Etxba Eib. "Amarekin batera fan nitzen (G-azp-nav), amarekin batera fuen zan (V-gip), amagaz
batera joan zan (V-arr)" Gte Erd 46.
Tr. Documentado en autores meridionales (algo más en los vizcaínos). Con instrumental lo hallamos a partir
de finales del s. XIX. Hemos encontrado algún ej. con batera precediendo al complemento en sociativo en
Uriarte.
Ze birtute, graziagaz batera, Sakramentuak emaiten dabe? Cb CatV 48. Ta aekin batera / gure borondate ona
/ erakustera. GavS 15. O nola egongo ziñan gaur Zeruan Jangoikoaren miserikordiak kantatzen beste bekatari
penitente askorekin batera! Mg CC 118. Barriro badua / Billetan jaakija, / Eta zelatarija / Beragaz batera. Mg
PAb 100. Eta onegaz batera, jo ukabillaz bularra edo jaso begiak Zerura. Añ EL 1 74. Libru onegaz batera
salduten da beste euskerazko Esku-Libru bat. Añ LoraS 196. Eta bera Zeruan, bere Semearekin batera, beti
bedeinkatzeko eta alabatzeko zoriona arren iritsi degigula. Gco I 462. Eskritura Santako ta Eleixako jazoeraak,
beste Historija askogaz batera, daukazu ugari zeren ganian berba egiñ. JJMg BasEsc 108. Ariman dagualako
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
242