Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
zeren ezpaitira giristino finak, barur eguna mengoa gabe hautsten dute. Ax 56 (V 37). Barurak hirur ase. Hirur
ase hauk aditzen dira: barureguneko barazkariaz, aitzin-eguneko auhariaz, eta biharamuneko askariaz. O Pr 67.
Barur egunian tribaillatzen denian. Tt Arima 67. Izen ez arren barau egunak edo obligazinokuak. ZBulda 18.
Ogei eta bat urte kunplidu zitzaizkon azkero, ausi ote deban barau egunik. OA 154. Garizuma santuko baru
egunetan. Ib. 153. Debekatzen digute edatea barur egunean? El 63. Barau egun bat ez sufritzearren. Cb Eg II
147. Herriko Meza Nausia enzüten eztütenak obligatiak direia jakitera badenez barur egünik aste hartan?
CatLan 103. Ta othorduz kanpora ezer jan diteke baru-egunetan? Ub 188. Zillegi da barau-egunetan, arratsean
egin oi dan afari-usia edo Kolazioa. Ib. 187. Gutxiago jatea, barur-egunetan egiten den bezalatsu. Dh 57. Ezin
agindu leijo otseinari egun guztijetan egon deila lexiba, edo bogada joten baru egun oso baten. Astar II 241.
Barur egünian ezta egin behar apairü bat baizik. CatS 53. Konfesiyo ta barau-egunak / animaz akordatzeko. Xe
374. Abenduan gaude, gaur larunbat eta barau eguna da. Urruz Urz 25. Nola barur eguna baitzuten, eta
ezapitziren oraino hamar orenak baizik, joan zen aintzina, erranez etzirela oraino baruraren hausteko orenera
helduak. Jnn SBi 145. Eta ogetabat urte izanbakoak, baru-egunetan ezer egin bear daue? A Cat 30. --Zelako
eskubideak emoten dituz Okela-Buleak? --Garizumako eta barueguneko egun guztietan okelea jan al izatekoa.
Itz Azald 118. Barur-egunak mehe egun dire fededun guzientzat. CatJauf 88. Barau-eguneko goiz-arratsetan,
ezer artu al diteke? KIkG 62. Barau egunak aldatu edo kendu dezazke orain Aitta Santuak. Inza Azalp 102.
Baru-egunetan ere ori bera egiteko esaten digu Yesusek. Ir YKBiz 130. "San Matioren barau-eguna, /
ardantzeraiño" ziola. "El ayuno de San Matías dura hasta la viña". Or Eus 383.
- BARAU ERAGIN. Hacer ayunar. "Bellum ventri indicere, barurtu, barurarazi, barureragin, gosearazi" Urt III
295. v. barauarazi, BARAU EGINAZI. Utz zezanak bere alhorra ereiteko xoriegati, bere burua gosez hil
zezan xorier barur eragiteagati. O Pr 477. Eragizue barur bat, eta irabaz ezazue bi lekhuko faltso, erranen
dutenak Nabothek blasfematu duela Jainkoaren izen saindua. Lg I 361. Barur eragin othe diozokezuete
ezkonberriaren lagunei, ezkonberria berekin duteno? Dv Lc 5, 34 (Arriand barau eragin; Lç barur erazi).
- BARAU ETA BARAU. Ayunando continuamente. Ta geroko bere predik denbora guzian len bezain
gogorki jaunzia, baru ta baru ta penitenzi bizitua, munduko arinkeri, ondasundi ta antust guziak bere oinpera
dituena. Mb IArg I 70.
- BARAUETAN. Ayunando, haciendo ayunos. Baruretan eta orazionetan enplega zaiteztenzát. Lç 1 Cor 7, 5.
Iainkoa serbitzatu dute gosez eta egarriz, hotzez eta billusiz, ibilliz bijilietan eta baruretan. SP Imit I 18 (Mst
baruretan). Ez othe da bada hobe, zenbait egun nigarretan, baruretan, garraztasunetan iragatea, ezenez
eternitate guzian infernuan erretzen egitea, nigar-marrasketan eta errabian? Dh 209. Gaiak eta egünak
igaraiten zütialarik othoitzetan eta baruretan. Ip Hil 118. Orain ordea bear goxo dut eta goxotasun onen aurka
ari naiz, atzi ez nazan eta egunoroko gudua dut baruretan, ene gorputza maiz morroi biurtuz. Or Aitork 280.
- BARAU GAITZETARIK. Totalmente en ayunas. "Barur gaitzetarik ez edan arnorik, ne buvez pas de vin étant
à jeûn" Dv.
- BARAU GAITZIK. Totalmente en ayunas. Barur-gaitzik khexo zebillan maistroa; / Nola ere omen baitu
yan-xahar gaitztoa, / baita bildots mamiz zintzurra frianta / Laster gaixoari badema disputa. Gy 9.
- BARAU GORRIAN. En ayuno natural. --Zer erran nai du "baru gorrian egotea"? --Da goan deneko gau
erditik asi ta deusere yan ta edan gabe egotea. Legaz 44.
- BARAU IZAN (Lar, H; bareu izan Lcc; barur izan SP, Lar, Añ (AN), Dv, H; baru izan V ap. A; VocB). a)
(Con aux. intrans.). Ayunar. "Barur naiz, je suis à jeun, je jeûne" SP. "Yo ayuno, tú ayunas, &c., barau naiz,
zera, &c." Lar. "Ayuno, estoy en ayunas [...] barur naiz" Lar y Añ. "Avec cette nuance: barur naiz, je jeûne
d'obligation, ou j'accomplis un jeûne, et barurik naiz, je suis à jeun, je n'ai pas encore mangé" H (cf. sin embargo
infra los ejs. de Archu y Oxobi). Desgisatzen dituzte bere begitharteak, barur diradela gizonei ageri
diradenzat. Lç Mt 6, 16 (Ur barau izan, Ip, SalabBN, Leon barur izan, Echn baru izan; He, TB barurtu, Or, IBe
barau egin, IBk baraurik egon; Or barutzalle agertu, Ker baruzale agertu). Laur egun dik ordu hunetarano
baininzen barur. Lç Act 10, 30. Ogiz eta urez ziñen / barur gehienean, / hala idukitzen gorputza / bere
eginbidean. EZ Noel 172 (cf. infra ur eta ogi barur izan). Zer egingo dau obligaziñorik eztauenak barau
izaiteko, zerren eztaukan edaderik? "Obligación de ayunar". Cap 59. Komodamente barau ezin leitezanak,
zarrak, eta gexoak, eta bear egin bear dabeenak. Ib. 59. Gure Espirituak bere libertatia hobeki konserbatzen du
gorpitza barur denian. Tt Ar 63. --Zer behar da Sakramentü honen merexitürik hartzeko? --Fedia, xahütarzüna,
debozionia eta barur izan. Bp I 72.Zer eginen du adinaren faltas barur estenak? El 64. --Zer endelgatzen düzü
diozünian izan behar dela barur? --Endelgatzen düt jan eta edan gabia izan behar dela gauherdiz geroz. CatLan
139. Baru danak zerbait arzen badau gomuta baga, edo aragirik jaten badau, eztau pekaturik egingo. Astar II
240. Zer, barur denari hire botz eijerraz / Minzatzen hiza bai zinzinzki? "Lorsque je suis à jeun". Arch Fab 215s.
Barau zeratenean bada, etzaiteztela paratu ipokritak bezela itunak. Ur Mt 6, 16 (Lç barur dagizuenean). Barur
izan behar da, erran nahi beita, gaiherdiz geroz jan ez edan gabe. CatS 78. Ez da behinere haizu barur ez
delarik komuniatzea? CatJauf 115. Hiru, lau, bortz artzain! / Otsoa dena zain; / Bortz, sei, zazpi zakur! / Otsoa
da barur; / Ardiak maltso, / Otsoa otso. Ox 92.
(En la expresiones ur eta ogi barau izan, 'ayunar a pan y agua'; cf. ur eta ogi barau egin, barautu). Pobre
behartsuak bezala bizi ziran, ur ta ogi barau zirala, doi-doia artzen zuela biziarentzat behar zuena. Ub 118s .
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
24