Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BATEAN... BESTEAN. Unas veces... otras... "Batean irriz, bertzean kantuz, tantôt riant et tantôt pleurant
[sic]" Dv. "Batin, parfois" Lrq. "Batean batera ta bestean bestera, tan pronto a un lado como a otro (V, G)" A
EY III 304. "Batian katarruakin, bestian ama gaixoik, ezta sekula lanera etortzen" Elexp Berg. Gu, batean
herioz, berzean akotamenduz, berzean berze moldez iarreikiak eta persekutatuak izanez. Lç Ins F 7v. Batean
behar da ihes eginez eta apartatuz garaitu, eta bertzean defendatuz, kontra eginez eta borrokatuz. Ax 401 (V
261). Batean ama, bertzean amaizun gertatu zait. "Elle m'a servi de mère à une occasion, et de marâtre en une
autre". O Pr 71. Batean esperanzaz goititurik, bertzean beldurtasunaz beheititurik. SP Phil 470 (He 476 batean...
berzean). Hala batean alegera izanen zare eta bertzean triste, batean bakean eta bertzean altaramenduan, egun
Jainkotiar eta debozionean bero, bihar ephel eta debozione gabe. Ch III 33, 1. Batean ausaz ere Goierriko
hizketa dezula, bestean noaskiro Beterrikoa. Lar, carta a Mb 279. Batean seaskan trosatu ta etziñik, bestean bere
Ama Birjiña maitearen besoetan. Cb Eg III 323. Batean emetasuna, bertzean modestia; orai humiltasuna, sarri
karitatea. Lg II 244. Aldizka frogatu dituzte batean bozkarioa, bertzean tristezia: orai debozionea, gero
desgustuak. Mih 125.
(s. XIX) Orain konfesatzen dute gauza bat, gero ukatu; batean amar dirala, bestean ogei. Mg CC 215.
Belarrondokoak alde bietan emoten eutsazan; batean bizarretik, bestean belarriti tiratuten eutsan. Añ GGero
250. Nor nahik ere ikhusten duke sentimendu hek, batean batzu, bertzean bertze batzu izan behar direla,
meditazioneko geiak dakharkenaren arabera. Dh 102. Eskuaran G bethi gogorra dela, eta ez Frantsesean eta
Latinean bezala batean gogorra eta bertzean eztia. MarIl XIII. Batean loseintxan, bestean negarrez alegiñak
egitera. Lard 141. Setiatua zagokan [Iñaziok Franzizko] batean behatze ezti batez, bertzean hitz sarkhor batez,
ardura hitz hautaz. Laph 127. Gañerako eguna pasatzen zuen, batean gaixoai egitekorik bajuen eta
naigabetsuenetan ere serbitzen da morroitzen, bestean berriz eskean atez-ate. Aran SIgn 22. Batean beharri
batetik, bertzean bertzetik. Elzb PAd 50. Eta handik aintzina han zagon, izan zadiela uri ala atheri, uda ala
negu, gau eta egun; batean iruzkiak errea, bertzean hotzez ikharetan. Jnn SBi 86. Bainan hamar egunez, guti
edo aski iraun du lur-ikarak, batean hemen, bertzean han. HU Zez 15s. Sei edo zazpi umekondo egozan
artapedian: batean txilioka, bestean soiñuren bat ioten, bestean orra edo ona... A BGuzur 108.
(s. XX) Batean enparantzan, bestean kalerik-kale, urrengoan portuan. Echta Jos 278. Batean sasiak, oteak
edo elorrantzak eldu ziotela, bestean zugaitz adarrean katigatu zirala. Ag G 67. Batean galtz'erdi orratzak,
bertzean arrosarioak eskuan. Barb Leg 149. Noiz nola mintzatzearen bortxaz, batean onez-on, bertzean alegia,
gogoa nahasten zaio [gezurtiari]. Lf Murtuts 9. An ebiltzan, batean gora bestean beera, ointxe agertu, gero
ostendu. Erkiag Arran 163. Batean euri eske, bestean egualdi onen eske: orreik sekula etxaozak konforme. And
AUzta 77. Batetan ziri, bestetan irri. Zait Plat 117. Or ibiltzen ziran batean gerrara joan eta bestean etxera
etorri, eta abei galdetzen nien nik. Salav 54. Eta nork ez daki ez dela haizea bezain aldakorrik, batean ba,
bestean ez, batean alde batera, bestean besterat! Ardoy SFran 152. Gina gaxoa saiatzen da, ba; batean muturjoka,
edo zimatik tiraka, bestean ezpata dantzatzen, hurrengoan Tosca kantari. MEIG I 157.
v. tbn. Zab Gabon 39. Zait Sof 171. JAIraz Bizia 20. Mde Pr 140. Bilbao IpuiB 149. Osk Kurl 129. Anab Aprika
35. Batean... bertzean: Iratz 194.
(V-gip). "Una vez sí y otra... Batian bai eta bestian ez, juaten jakon medikua bere etxera" Etxba Eib. "Batian
bai eta bestian be bai, egunero orditzen zan azkenera" Ib.
- BATEAN-BESTEAN (V-ger-gip). Aquí y allá. "Batean bestean daukez euron ondasunak, en casas esparcidas
tienen sus bienes (V-ger)" A EY III 286. "Batian bestian, nonahi, sakabanaturik, edozein lekutan. Acá y allá, en
cualquier parte. Lagatzeittuzu batian bestian zeure gauzak eta gero ezin topau" Elexp Berg. Asta emeak pisu
geiegi / eroian bizkar ganean / ta albaintinkaka yoian bideti / arnasa ezin betean, / emen gelditu / gero igitu, /
txarto batean bestean. Zav Fab RIEV 1907, 541. Aratustetan dabiltz neskatxak / eta mutilak suturik, / goiz da
arratsalde beste antz bategaz / euren lotsea galdurik, / batean, bestean, zortziretartean. Azc PB 63. Argitasunik
bear izan ezkero orretan baserritarrai gogo onez lagunduko leuskioen gizon argiak badagoz batean-bestean.
Eguzk GizAuz 127. Merkatuak be ipiñi ziran batean-bestean. Ib. 131.
- BATEAN EZ BATEAN, BATEN EZ BATEN. (En oraciones negativas). Nunca, ninguna vez. Ezaz i, Txili,
bein ez bein da baten ez baten bildur izan? A BeinB 80.
- BATEANTSU, BATENTSU. a) "Urtean batentsu etortzen gara ona, al año solemos venir acá una vez poco
más" (V-arrig) A Morf 272.
b) Más o menos a la vez. "Bateantsu (BN-arb), bateratsu bukatu dute aizkolariak (G-azp)" Gte Erd 144.
Eskolan eta katiximan bateantsu abiatu nintzan. Xa Odol 25.
- BAT EDO BATZUK. "Bateronbatzuk, plural de bateronbat" Etxba Eib. "Bateronbatzuk agertuko dira gure
alde" Ib. Etorri aurretik batedon-batzuek kontau biar izan zetsen Eibar-en "gorri" asko zeuala ta kontuz
ibiltzeko. SM Zirik 104.
- BAT EDO BAT (gral.; Añ, Dv, H; bateronbat V-gip; bateonbat V-gip, G-nav). Ref.: A; Lrq; Etxba Eib
(bateronbat); Iz Als (bateonbatek); Elexp Berg (bateonbat). Alguno, alguno que otro. "(Tal o) qual, alguno que
otro" y "alguno" Añ. "Bat edo bat galdurik ere, lors même qu'on en perdrait un ou autre. Bat edo bat ez othe da
agertuko?, personne ne paraîtra-t-il donc pas?" Dv. "Ikhus bazaitza batek-edo-batek" Dv. "Bateonbatek baso bat
ardo eman, bestatzuk, berriz, eskarrik askó" Iz Als. v. BATEN BAT. Tr. Documentado desde principios del s.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
236