Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Bat batean, bihurgune batetara heltzearekin, han, eskuineko aldean, su handi handi bati ohartzen da. Barb Sup
173. Bat-baten baratzera eldu zan neguba ostera be. Altuna 48. Aurrean jarri ta bat-batean geldierazi zuten
makiñista. Or SCruz 52. Bapatean atertu ziren sega ta golde. Or Mi 111. Noiz nai eta bat batean nabal ukaldi
bat bezalako oñaze andi batekin asten da. FIr 170. Horra ba, gure gizona bat batian, arratsetik goizera
aberastia. Zub 65. Belaunikatzera dijoala, bat batetan zutitu ta atzeratzen da. Alz Ram 129. Bat batean,
bihurgune batean, jalitzen zaio Basa-Jauna. Barb Leg 126. Makillaka emonalak emoten asi yakazan bat-batian.
Otx 86. Oroipen-txoriez zeuden / beterik: ni ikus ta, bat-batean, / egoei eragin ziten. Ldi BB 146. Bat-batean,
abertzale bat ateratzen da esanaz, lurpean edo eztakit nun larru-paper zaar batzuk bilatu ditula, antzinantziñeko
bertsoz beteak. Ldi IL 163. Toki izkutu batera yoango zala ta gero bat-batean, iñork uste etzuelarik,
agertuko zala yendearen aurrera. Ir YKBiz 315n. Eskuz okotza estu dularik / gogora du bat batetan. Or Eus 93.
Prantziako matxiñada andia geiagoko barik, otoz-otoan eta bapatean etorri zanik egundo iñok eztau esan.
Eguzk GizAuz 16s. Malentxoren irudia bururatu zitzaion batbatean Balendini. TAg Uzt 285. Eserita zeuden
koskatik batpatean jeiki zan Malentxo. Ib. 101. Makhur handia, makhur beltza Itsasuarrentzat. Bat-batean
mariñelgoa galdua zuten, eta arraintza bera erdikalatua. Lf Murtuts 2. Jendearen ustez illotzik zetzan Beltranen
gorputza zutitu zan bat-batean. Etxde AlosT 102. Eta bat-batean, laiño latz xehearen artetik jaiki zen ilargia.
Mde Pr 118. Bat-batean, isilik egoan ibar zulo artatik eiagora, oiu, didar batek igon eban. Erkiag Arran 186.
Bapatean, uste ezik, itzetik ortzera. Ib. 90. Eta itzetik ortzera, bapatetan [...], aitaganako penaz ta atsekabez bete
yakon gogoa. Ib. 82. Bein, berekautan euala, bat juan ei jakon, ta bat-batian soltau ei zetsan. SM Zirik 111.
Pake zena batbatean ekaitz izugarri egiñez. Txill Let 36s. Klinikan isiltasun haundi bat zen nagusi, baina batbatean
[...] telefonoak deitu zuen. Arti Ipuin 75. Erreka koxkor bati behera untzixka batean gindoalarik, batbatean
euria hasten zitzaukun. JEtchep 86. Iakintza etzan bat-batean sortu Elade ederrean ere. Zait Plat 25.
Baño bat-batean esnatuta, kolpe batean exeri, poxpolua piztu ta zapatari eldu, "amen" esan baño len egin
nituan. Anab Aprika 49. Batpatean, Olarratz datorkio gogora Nikanor-eri. Erkiag BatB 128. Ixtant bat,
gogoetatua dago... Bat batean sepan nigarrez lotzen da. Larz Iru 118. Askotan, bat-batean, usterik gutxienean
[...], asmo lizunak datozkitzu. MAtx Gazt 52. Bere barruan zerbait sortu zitzaion bat-batean. NEtx LBB 180. Ta
bat-batetan, akerra sartu zaio sotana artean. Ib. 175. Noiz eta ere uste gabean urerat uzten baitu bat batean
erortzerat. Ardoy SFran 195s. Batbatetan dügü arren / karraska gaitza entzüten. Casve SGrazi 116. Lagun bat
agertu zitzaidan bat-batean. Berron Kijote 18. Maite-minak bat-batean jotzen dituen gazte lirain dirudunak dira
batzuentzat ihespide. MIH 363. Maiz irakur daitezke hauzi hori bat-batean eta behin-betiko [...] erabaki uste
dutenen iritziak. Ib. 378.
v. tbn. (para textos anteriores a 1900) CartAnd 377. Bat-Batetan: Bv AsL 41. Arr May 167.
b) (V, G, BN, S ap. A; Añ). A la vez. "(A un) tiempo" y "(de una) vez" Añ. "Al mismo tiempo" A. v. BATEAN.
Librugáu dá bere / jakindé argía [...] / an oja batéan / leiztenda guzía, / ta guzía batbatéan. LE Kop 132.
Goazen guziok bat batean soroetara. VMg 25. Nere begiak atsegin kontentuagatik etziren lokartuko, nere
belarriyek eta sendido guziak denak bat batean gozatzen. (Larrainzar, 1906). FLV 1988, 284. Turuta baten
otsean / batzen dira bapatean / oro Jaunaren aurrean. Akes in Onaind MEOE 774. Gizonaren arreta edo
begirada, mugatua izanik, ezin diteke bat batean puntu denetara edatu. Vill Jaink 141.
c) (Tras -tzeaz). Nada más, al momento de. Ilteagaz bat-batean agertuko da ene arimea Yaungoikoaren
aurrera bere bizi guztiko kontu zeatza emoten. Añ EL 2 33.
- BAT-BAT EGIN. Intens. de bat egin. Zeren besteak dutenaz berena baliz bezain ongi poztuko diran ta
biziko beti Jangoiko maitagarriarekin bat-bat egiñak. Mb IArg I 237. Zeru ederra ta itsaso zabala, maiteak bai
lirean, bat-bat egiten ziralako. Erkiag Arran 8. Irakaslearekin bat-bat egiten du. Zait Plat 110.
- BAT-BATEK BADAKI. Gerogo ta beroago bikoen asmaki; / nor norengana dagoan bat batek ba daki.
"Quién será capaz de saber". Or Eus 46. v. BATEK BADAKI.
- BAT-BATEKO (Añ, Dv, H), BAT-BATETAKO (Lar, Hb ap. Lh), BAPATEKO. a) Repentino, súbito;
improvisado. "Repentino" y "subitáneo" Lar y Añ. "Improviso" Añ. "Soudain, subit. batbateko heriotzea
(Echev), mort subite" Dv. "Subit. Bat bateko ekaitza, orage subit (Echev)" H. Il bear degu, ta gutxiena uste
degunean aleere, ta bear bada beste asko bezala bat bateko eriotza dala medio. Echve OngiB 18. Bat-batetako
sendatze au zabaldu zan uri eta Saronako ballera guzian. Lard 496. Eriotza bat-batetakoarekin kastigatu
zituenean. Ib. 88. Meazatu zuan Santuak bat bateko eriotzarekin. Bv AsL 183. Eriotza ustebagakoa eta
batbatekoa. Itz Azald 67. Patar zaleak urte gutxian bizi izaten dira, eta eriotz bat batetakoa eta gorria izan oi
dute geienak. Ayerb EEs 1916, 14. Mendixka guzia ta illobi edo sepultura lur ikara bat-batekoak dardaratu
erazi zituan. Inza Azalp 75. Bertsolarien bat-bateko bertsoak. Inza in Jaukol Biozk VII. Bat-bateko sabel-miña
eta miñandi denean. FIr 170. Batbateko ikaraldiak jo zun neskatxaren soiña maindirape epelean. TAg Uzt 249.
Ori da bat-bateko sua! Jo ta txinpartak atera dizkiozu biotzari. NEtx Nola 29. Bat-bateko kemen ura nondikakoa
zun jakiteke. Etxde JJ 261. Zuretzat zer ez-usteko? Zer bat-bateko? "Quid repentinum?". Or Aitork 47. Ekaitz
zorrotz, bapatekoa; labur eta ankerra. Erkiag Arran 162. Uste bako edo bapateko galarrena diñotsen ekaitz
bildurgarriak. Ib. 78. Gizadiak, beintzat, bere senaz, susmoaz eta bat-bateko ezagueraz nunai ta noiznai
atxeman izan du Jainkoa. Vill Jaink 24. Lugin arretatsuek mintegiak egin oi ditute landarak aldatu bearko diren
lurren antzeko tokietan, bat-bateko aldaketak lur berria zapuiztu-arazi eztezaien. Ibiñ Virgil 87. Bapateko
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
229