Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
II 298. Zaldia hogei bat urthe, hora ta gathia hen erdia dirade bizi. Egiat 190. Amar bat errial. CrIc 98. Prestau
dagijozala lau bat anega gari. Mg CO 90. Erregeren aurrean / amar bat kana luzean / saltutu. Zav Fab RIEV
1907, 535. Hamar bat urthe huntan. Etch 108. Duela bi milla eta hirur ehun bat urthe bizi zena. Gy 104. Andik
berrogei bat egunera Jaendik biurtu ziradenean. Aran SIgn 56. Bear ei ditu ondo zortzitxo bat ordu. AB AmaE
313. Amabiren bat urte zituenean. Arr May 196. Han, mila bat bergetan bezala, etxe multxo bat. Elzb PAd 57.
Ehun eta berrogoita hamar etxe aurdikiak; hogoi bat mila bederen aurdiki beharko direnak. HU Zez 16. Bi bei,
ogei bat ardi. Ag G 37. Amabost-ogei bat ogerleko alan baturik. Kk Ab I 111. Diala hamabost bat urte. Const
13. Artzai Txikiyak eman biaizkit / lau bat arrazoi fuertiak. Tx B 125. Hamar bat metra luze. JE Ber 23.
Urteroko berrogei bat milla laurleko galdu bear lituke. Ldi IL 78. Larogei bat buru. Or Eus 35. Bertze otoitzik ez
dugu hemen ezarri, bainan bertze hiru-hogoi bat irakur ditezke. Iratz 110. Piñudia berreun bat area da. Munita
65. Hamar bat egun etxean. JEtchep 99. Erria oso aundia ez, amairu bat milla lagun. Anab Aprika 85. Aren
ondoan ba egozan amasei bat etxe. Erkiag BatB 10. Kañoi bakoitzak sei bat artillero izaten zituan. Salav 81.
Lau-bost bat etxetan galdetu ondoren. NEtx LBB 34. Ehun bat urte bederen edo gehixago. Ardoy SFran 34.
Amasei bat orduko / eguna lanian. Uzt Sas 29.
v. tbn. Hb Esk 73. Dv Lab 20. Bil 82. Laph 134. Elsb Fram 136. Jnn SBi 58. Apaol 39. Ip Hil 5. AzpPr 31. Goñi
76. A Ardi 134. Barb Sup 176. Ox 165. Jaukol Biozk 24. FIr 145. Zub 85. Lab EEguna 63. Alz Ram 64. SMitx
Aranz 121. Etxde JJ 187. Zerb Azk 80. Mde Pr 61. Txill Let 145. SM Zirik 101. Bilbao IpuiB 107. BNeb NereA
144. Zait Plat 116. And AUzta 92. Larz Iru 74. MAtx Gazt 37. Alzola Atalak 142. Mattin 36.
(G-azp-goi). Ref.: Gte Erd 44, 144. (Tras gen.). "Amabosten bat etorri ziran (G-azp) [...], amarren bat (Ggoi)"
Gte Erd 144. Eskañiko bazenidake millaren bat urte, or nonbait, ez litzake erokeri añ andia izango.
Echve OngiB 40. Lareunen bat gizon batu zitzaiozkan. Lard 170. Zituan irurogeiren bat urte. Apaol 31. Amarren
bat bidar atara eban leiotik burua. Ag Kr 50. Ni baño seien bat urte zarragua. Kk Ab I 107. Urte aunitz igaro
baitziran, amabiren bat. Or Aitork 198. Ogeitamarren bat bertsolari eszenarioan. Lek SClar 141. Berrogeiren
bat urteetako ama familiako bat. Mde Pr 154. Ogeiren bat ba ziran, eta danak illagi beltzezko zamarrak
soiñean. Berron Kijote 149. Hura poza harako abarka-ren jatorriaz kezkatan dauden hamar-hogeiren bat
linguistena. MIH 204.
v. tbn. Sor Bar 35. Zab Gabon 88. Urruz Zer 54. Ir YKBiz 413. Munita 45. Osk Kurl 115.
5. (Dv (que cita Dial)). (Con valor impersonal; a veces referido en especial a la propia persona que habla).
Tr. Sólo lo hallamos al Sur. Egin bear zadan karguaz oroitza, bat arritzeko asko da. Cb Eg II 112. Eta esango
didazu ez dirala oiek bat txoratzeko gauzak? "Para volver loco a uno". It Dial 17 (Ur bati zoratu eragitekuak).
Bazkaitan katillu bat / salda, ta sei baba, / amalau jango eta / bi sardin afaldu, / batek ez luke obe / sartzia
soldadu? Bil 150. Bere ots eskergak, trumoien antzera, / Bildur ta ikaraz bat eben jarten. AB AmaE 364. Nola
basuan beti egonda gauden, batek ez daki zer egiñ. Sor AKaik 121. Onelako gizonakiñ erromerira juatia bañan
obe luke batek ez dakit zer ere egiñ! Moc Damu 15. Ikusten danez, bat ezin jarri liteke miñez mundu guziyak
jakin gabe. Iraola 127. Uste gabean, bati gogoratzen etzaion bide batetik argitu daiteke. FIr 189. Batek mundura
etorritzian / izaten du aurtzaroa, / aur geralarik bearrezko da / bere amaren beroa. Uzt Sas 184.
II (Posposición, tras sociativo o instrumental). v. BATEAN, BATERA.
1. (H). Según. Bakoitzak bere [...] enpleoko obligazioakin kunplitu, ta duen moduaz bat, obra onetan
enpleatzea. Echve OngiB 8s. Zerua ta infernua irekiak daude zu errezibitzeko zure aukeraz bat. Echve (ap. H).
Ez da pagatzen zerbitzaria enpleoaren anditasunaz bat. Id. (ap. H).
2. Junto con. Egizu, arekin bat, emendatzeko proposito firmia. Echve (ap. H). Ta, Amarekin bat, euskal-
Fedeak magnificat jarraitzen du. SMitx Aranz 247. Ustelkorragaz bat bizi bear dogu. Gand Elorri 94. An nere
biziaz bat, / argi-leinuru betean bil-billa, / ikus dezaket bein-banan / ba-dana eta izana. "A mi vida junto". Gazt
MusIx 123. Eskatu zetsan alkarregaz bat eitteko bidia. Etxba Ibilt 463.
3. (Con part. o sust. vbal.). Al momento de, nada más. "Ikusixaz batera edo bat, agertuaz batera edo bat...
adinekoen ahotan oso arruntak dira. Gazteagoetan -tziaz batera edo -tziaz bat dira erabiliagoak eta nagusitzen ari
direnak" Elexp Berg. "Esatiaz bat akordau nitzan" Ib. "Ikusixaz bat ezautu dot" Ib. Zalduna ikustiakin bat
geratzen da donzella ikaraz mututurik. Bil 165. Au esanarekin bat belaunikatu ziran geienak. Zab Gabon 47.
Juan zitzaion besuak zabalik, eta, alderatziarekin bat, espirituko amoriozko asnasarekin, bota zuan airian oñ
askuan. Bv AsL 169. Ikutuaz bat goixean goixetik / Eguzkiaren errañutxuak, / Zelan direan alegeretuten / Oian
dagozan mindun gaixuak. AB AmaE 386. Eta gizona sortuagaz bat abietan da, / Nai eta nai ez, bere azken ta
amairantza. AB Olerk 172. Mandua, praillea ikusteaz bat, asi zan ostikoka. Urruz Zer 48. Ark, egia ikusiaz bat,
bere ondasuna ta osasuna, zun eta zan guzia eskeñi izan ez balio. Ldi Il 155. Sartutziaz bat onen kerizian zaiñ
gelan andrakume zorua, aindu zan au frailliangana besarkatu gurarik. Etxba Ibilt 464.
(Con sintagma nominal). Maldaz bera zeramaten arrastaka Ines, eta bat batetan, orazio Klarak egin
zuanarekin bat, gelditu zitzaien Ines ain pisu eze [...] ezin mugitu izan zuten. Bv AsL 95. Argiz bat dira asiko
txori kanta otsak. AB AmaE 28. Txoria leioruntz doa, / mozkorki, --alatsu udazken-ostoa-- / egun nekez yaioaz
bat. "A una con el tardío día". Ldi BB 39.
4. "Egun biz bat aldatzen da, se muda una vez cada dos días (G-azp)" Iz UrrAnz. Aspaldi onetan ez da iñor
gurekin oroitzen, baña ala ere nere anaia joaten da Bergarara egun biz bat. Apaol 78.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
223