Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
umezurtz bakar egozan eta / biak zirean bardinak: / bardinak iantziak, eta gorputz biak / molde baten lez
eginak. Azc PB 151. Gitxi gora-bera, biak izango dira adin batekoak. Echta Jos 331. Ondarrik sorthuak
zirelakotz eta sabeltara batetakoak, nahiz muttikoa gotorxago, itsutuki maite zituzten aitamek. JE Bur 77. Denak
daude iritzi batean: Zabaletako alabak artu duan asmoa baño gauza oberik eztago. Ag G 340. Bi izenekin erri
bat dana / Urrustil da Azpeitiya. EusJok 139. Elkarren etsaigoan dirautenentzat: ez dira beregatz-pean oatzen;
tellatu baten pean ez direla etzaten errateko. FIr 159. Zertan gizon guziok era batez ez itz-egin bear? Ldi IL 137.
Onelan obeto alkar artuaz, guztiak gizarte osoaren onera, aburu batez, jo dagien. Eguzk GizAuz 171. Ta zer
anaitasuna beren artean? Etxe batean nola bizi ote litezke salaketan ibilli diran oiek? Or QA 86. Agur, Miretxu,
biotz erdiko / ene arreba kutuna [...]. / Zuzter bateko larrosak giñan / lurrian sortu giñandi, / baratza baten
jantzi zirian / gure lorak eta orri. BEnb NereA 79. Etxe bateko lau anai prestu / aldare santu batean. Basarri 21.
Argi eta garbi dago nolanahi ere ez ginela Aita Villasante eta ni iritzi batekoak. MIH 207.
v. tbn. (para autores septentrionales) Brtc 25. MarIl 53. Mde Pr 212.
3. (G-azp, AN-gip; Lar, Añ, Dv (G)). (Tras gen.). Algún. "Algún, alguna [...]. Gizonen bat dator [..], algún
hombre viene" Lar. "Izurderen bat izango zen (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 46. Cf. BATEN BAT.
Tr. Propio de la tradición meridional (aunque algo menos usado por los navarros). La construcción más usual
es con gen. indet., aunque hallamos ejs. seguros de gen. pl. en Añibarro (LoraS 112), fray Bartolomé (Ic I 63),
Astarloa (II 46), Iturzaeta, Echeita (Jos 81), Kirikiño (Ab I 11), Enbeita (200), Barandiaran (ELG 83), Orixe,
Bilbao y Akesolo (Ipiñ 11), alternando en casi todos ellos con indet.
Ea sekretoan egoan gauza graberen bat iragarri dabeenz. Cap 111. Pekatu mortaleen bat etxi badidi
konfesadu baga. VJ 10. Ausaz Galiziarren bat da gure zimaur zale au? Lar DT CCXVIII. Nai dakizula bada beste
edozein gauzetan agure oni zertxoren bat aginduzea. Lar, carta a Gandara 162. Baruz edo beste bideren batez
geren gorputzak nekatuz. Mb IArg I 227. Limosnaren bat eta penitenziaren bat [...] egitea. Cb Just 132. Obraren
bat asten dogun guzian. Cb CatV 16. Eleizakizunen bat agerrian egiteko podorea. Ub 219. Txikitako loikerijak
egin oi dira malizija moduren bategaz. Mg CO 265. Abaderen bat dirudi. Mg PAb 173. Gera zaitezke beste
Misterioak baño obeto biotza ukitzen dizunen batean. AA I 497. Badua seme alabaren bat atia edegitera. JJMg
BasEsc 116. Dirautsa batak bestiari berbaren bat. Astar II 31. Markesen bat al aiz i. It Fab 255. Bazuela ezer
isillen bat, alako indarrak ematen ziozkana. Lard 144. Baldin gertatzen bada / orrelakoren bat. Bil 65. A baño
oberen bat / Kartzeletan bada, / Illgo zan onezkero / arratoiak janda. AB AmaE 235. Olaturen baten azpian.
Apaol 56. Jazoeren bat, mirarien bat. Itz Azald 74 (cf. ib. 137 aldiren bat). Deitu zezaiola kontzientzi garbiko
esamiñatzalle jakintxuren bati. Goñi 67. Galarren gogorren batek arrapau ezkaizan itxasoan. Echta Jos 250.
Ostaturen batera juan bearko degu ba. Urruz Zer 113. Irakasle, ezagupideren bat ikusi nai dugu, Zuk egindak.
Ol Mt 12, 38 (Lç zenbeit, He, TB, BOEanm 1301 zenbait, Dv zerbait, SalabBN zonbait, Hual, Samper zomait, Ip,
Or, Ker, IBk, IBe bat). Zalaparten baten bilddur zalako. Otx 50. Egia da, ta ez degu aaztuteko, "Saski-Naski"
eztala bazkun euskozaleren batena, naiz euskozale izan leen-asmatzalleak. Ldi IL 65. Zakur goseen bat. Or Eus
160. Legeren batek alaxe dio. Ib. 161. Orain ere ba-zitekean alako zokondoen batean egotea. TAg Uzt 113.
Etzaitut beste gazteren bategatik lagatzen. NEtx Nola 33. Nik ori bera egin nezake legegizonen batekin. JAIraz
Bizia 46. Hurrengo gizaldietako bertsolariren batek [egina]. Mde Pr 186. Ez ete dok aurkituko gixajo orrek
iturritxoen bat. Bilbao IpuiB 110 (cf. ib. 134 erbiren bat). Badakarrazue berrin bat? Izeta DirG 61. Eguerdiko
bazkari legea erriko jatetxeren batean egin bage. Erkiag BatB 57. An egongo da etxean, kamarako baztarren
batean. Alzola Atalak 48. Arroputzen batek egindako iraiñen bat bengatuaz. Berron Kijote 190. Ohar
desegokiren bat edo badut beretzat. MIH 216.
v. tbn. (para textos anteriores a 1900) VMg 65. Gco II 5. fB Olg 121. CatLlo 71. Zav Fab RIEV 1907, 530. Izt C
226. CatBus 10. Ur MarIl 6. Arr GB 9. Legaz 9. Sor Bar 109. JanEd I 39. EusJok II 85. Bv AsL 105. Alz STFer
123. Azc PB 138. Ag AL 58. Moc Damu 15.
(-ren bat edo beste). Astoren batek edo bestek esanagatik. Lar, carta a Mb 280. Arzen dute bideren bat edo
beste zerbait billatzeko. Mb IArg I 221. Ezta munduan persona larririk pekaturen bat edo beste [...] eztuenik.
Gco I 432. Itz banakaren bat edo besterekin baizik eranzuten etzien. Aran SIgn 42. Beok jango luteke gustora
arraiaen bat edo beste. Sor AuOst 78. Izango al dek zozoren bat edo beste. Ag G 262. Laburpenen bat edo beste
ematen diela itzei. Inza in Jaukol Biozk XIV. Emango dizute bear bada arrazoiren bat edo beste. Vill Jaink 140.
Motorrari ziri edo ikuturen bat edo beste egiñik. Erkiag BatB 44. Ez dugu, des- eta horren antzekoren bat edo
beste kenduz geroz, aurrizkirik. MIH 110.
v. tbn. JAIraz Bizia 35. Munita 60. NEtx Antz 23. Ugalde Iltz 21. Ibiñ Virgil 23. Berron Kijote 50.
4. (V, G-azp-goi, AN-gip-5vill, B, BN-lab-arb; VocBN, Dv). Ref.: A EY III 345; Gte Erd 43s, 144, 165. (Tras
numeral). Aproximadamente (...). "Hamarbat (adj.) une dizaine" VocBN. "Zortzi batez edo hamar bat egunez,
pendant une huitaine ou dizaine de jours" Dv. "Iru bat urte (V) [...] unos tres años" A EY III 345. "Sei bat liburu
erosi zituen (V-arr-gip, G-azp-goi, AN-gip) [...] bost sei bat (AN-5vill)" Gte Erd 165. Tr. Documentado desde
el s. XVII, lo hallamos tanto al Norte como al Sur. Precedido de gen., sin embargo, sólo aparece en textos
meridionales.
Zeren ezpaitira hamar bat hitz edo bazien, hunela diferentki eta bi aldetara eskiribatzen direnak. Ax 18 (V 9).
Egon ziren [...] othoitzean izpiritu saindua hekin gainerat yauts arteraino; erran nahi da, hamar bat egunez. Lg
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
222