Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
BESTEA). Horik ziren bi turrusta bethi handitzez zoatzanak, bata Jinkoaganik Mariaganat jaisten, bestia
Mariaganik Jinkoa ganat igaiten. Ip Hil 35. Erran dezatela "Monsieur" eta ez "Murde". Izpirik ez da berdin hau
hura baino eskuarago; eta puska itsusiago da murde. Bata ez bertzea ez erraitea hobe. HU Zez 177. Bata zan
Maria, ta / bestea Pepita. Azc PB 153.
(s. XX) Batak zion iror ogeita zortzi urte; eta berziak ogeita borz. Mdg 125. Bata, portuko jausten egoan etxe
zar baten jaio zan; bestea labaondoko, artoz beterik egoten zan gela zikin baten. Echta Jos 191. Batean ango ta
bestean emeko Doneari egitten eutsezan eskintzariak. Ib. 286. Erdietan janean truk lana, bataren edo bertzearen
etxian. JE Bur 121. Etxe nagusiari lotuta, bestetxo bi agiri ziran: bata ogi edo artoa erretzeko labea, bestea
abere janariak gordetzeko lekua. Ag G 14. Ana Josepa, bata ta bestearekiñ mintzatzen, azkenetakoa gelditu da.
Ib. 337. Bestela ibilli biar / zenduna eskian, / bata ta bestian, / jai eta astian, / estadu tristian. Imaz Auspoa 24,
145. Bi mai luze, zamauz estaliak: bata, andizki ta beren ingurukoentzat; bestea, naiz zarrez naiz eriz astunduak
ziranentzat jarriak ziran. A Ardi 61. Naikua zan batak eguna zala esatia, bestiak gaba zala esateko. Kk Ab I 30.
Bi auzitaldi izango dira: bata bakoitzarentzat il ondoren, eta guztientzat munduaren bukaeran bestea. KIkG 21s.
Gizonak ez zion zaunkik egin; zakurrak ere ezer esan ez. Au da, ez batak eta ez besteak ez zioten egun onik
eman. Muj PAm 33. --Bizia edo mursa! --Ez bata ez bestia. Const 26. Alde batetik Ondarrabi ta / Beste aldetik
Endaia; / Bata langille azkar trebia, / Bestia zintzo alaia. Enb 99. Arotzak lan-dagije, zar eta gastiak: / Oia
batak badagi, ilkutxa bestiak. Laux BBa 12. Mari onek bi seme izan zituan: ona bata, gaiztoa bestea. JMB ELG
85. Bata, andereñoa. Bestea, zalduna. Ldi IL 156. Arekin batean yosi zituzten bi lapur, bata eskui aldean, bestea
ezker aldean. Ir YKBiz 500. Bata irarle, bestea zuritzalle, urrengoa ogigin edo olako zerbait. Eguzk GizAuz 108.
Bata azeria bada, bestea da zakur. Or Eus 29. Bein batak eta bein besteak izaten dogu (V). "Lo tenemos
alternativamente". A EY III 243, que cita el msOch. Alertzeak bi motakoak dira: Europakoa bata, Japongoa
bestea. Munita 72. Bati eta bertzeari Jainkoak eman dezotela, bi anaieri hein berean [...] apez on eta saindu
izaiteko grazia. Zerb Azk 84. Irasorrak bi zio ditu, bata gorputzarekikoa: lillura; bestea gogoarekikoa:
gogoraztea. Mde Pr 313. Bi egi, bi alderdi, bi aro izan ditu orientzat bizialdiak: txikizitutik orain artekoa bata,
ta gaurdanikoa bestea. Txill Let 28. Baso-eleixa bi daukeguz: Santa Agedarena bata, ta San Adrianena bestea.
Akes Ipiñ 19. Ontan denak datoz bat. Baiña gero ongi ori era askotara ikusten eta asmatzen dute batak eta
besteak. Vill Jaink 25. Gotzai-ordeko etorri zan abadeak bere paperak atera zituan eta asi ziran bata ta besteari
galderaka. NEtx LBB 60. Bata dela eskuina, bertzea ezkerra, / euskaldunen artean hazi dugu herra. Xa Odol
207. Hizkuntza hori berez baitzetorren ahora batarekin eta bestearekin mintzatzeko. MIH 370. Gramatika
alorrean, ordea, berezko dirudi bata ala bestea, ez bata nahiz bestea, hartu behar genukeela, bata ala bestea
utzi bertan behera. MEIG VIII 95.
v. tbn. (con bat det.). Mat 26. Arg DevB 154. CatLan 60. Brtc 253. Añ EL 1 36. fB Olg 27. Jaur 190. Izt C 483.
Arch Fab 221. Hb Esk 107. Xe 386. Arb Igand 101. Moc Damu 28. Xikito 12. Urruz Zer 91. Inza Azalp 52. Otx
156. Etxde JJ 217. Erkiag Arran 43. BEnb NereA 52. Ibiñ Virgil 87. (Con bat indet.) Elzb PAd 47. Goñi 58. Inza
Azalp 71.
(Formas de bat adjetival en contexto dominado por beste det.). Artuko dot esku batean gezia, / bestean zuzi
iraxegia. TAV 3.1.9. Eta lekhu batetik berzera errebelatuak gabiltza. Lç 1 Cor 4, 10. Batak estimatzen du egun
bata berzea bainoago, eta berzeak [...]. Lç Rom 14, 5. Ala eztu lur-tupinagileak orhe ber batetarik egiteko
bothere, unzi bataren ohoretako, eta berzearen desohoretako? Ib. 9, 21. Eta gaizkigile urkhatuetarik batak
blasfematzen zuen hura, zioela, Baldin hi bahaiz Krist, enpara ezak eure burua eta gu. Baina ihardesten zuela
berzeak reprotxa zezan hura, zioela [...] Lç Lc 23, 39s (He ohoinetarik bat... bertzeak..., TB gaistaginetarik
batek... bertzeak..., HeH, Dv ohoinetarik bat... bertzeak..., Brunet gaizkille aietako batek... besteak..., Ol
gaizkiñetako batek... besteak..., Arriand gaizkille eskegittariko batek... besteak..., Ker lapurretariko batek...
besteak..., IBk, IBe gaizkileetako batek... besteak...). Birjina bazter batean / eta Iosef berzean: / biak belhauriko
iarri / ziren haren aldean. EZ Noel 57. Zeren bethiere gauza bat edo bertzea higoinduko baitzaio. SP Imit I 25,
7. Batzu amorioaren beroz eramaitenago dire saindu bat gana bertzea gana baino. SP Imit III 58, 3. Batean
berboak aditzera emaiten du mintzo dela gizonkiarekin eta bertzean emakumearekin, berbo batak darontsa
akusatibo singularrekora, bertzeak pluralekora. ES 91. Non haukien bidez hitzkuntza bat bertzeaganik diferent,
edo bata bertzearen iduritako egiten baitira. Ib. 127. Gizon bata ta bestea komulgatu ta ill ziran. Cb Eg III 236.
Behin alde batetara, gero berzialat. Egiat 157. Esku batean dozula Kristo krutzean josirik eta bestean kandela
erexegin bat. Añ EL 1 30. Egon ere ezin diteke Trinidadeko Persona bata besteak gabe. Mg CC 202. Begira iñoiz
enzun ote dezun Meza bataren erdia eta bestearena beste erdia. AA II 59. Begira tranparik egin dezun, saltzen
dezula gauza bat bestearen lekuan, katua erbitzat esan oi dan eran. Ib. 183. Neska batak egiten dau garraasi
bat. Bestiak silijo bat. Bestia asarratuta, asten da lotsagalduko diadarka. Bestiak [...]. fB Olg 72. Baita bere
adiskide batek bestiari, gizon batek bestiari, au egin leikijo. Astar II 29. Bada gauza guzti oneek, epia emoten
dabe, eta egin leitekez egun baterik besterako. Ib. 71. Zer banakatze desberdiña aizpa bata eta bestearentzat!
Lard 159. Gerorat utzi gabe estakuru baten edo bertzearen azpian. Dv Lab 24. Bada, gertatzen da erostun batek
edo besteak galdetzia: [...]. Sor Bar 104. Bein eta beste bein, egun baten eta bestean, iñoz nekatu eta gogait egin
baga. Itz Azald 62. Leku batarik berziara. Mdg 142 y 143. Soldado gan baino lehen neskatxa batekin eta
bertzearekin ibiltzen ginen. [...]. Ta egun batean bi neskatxeri bertso berak igorri niozkaten [...]. Mattin 15s. Ez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
219