Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
"Porc sanglier" SP. "Aper" Urt II 160. v. basatxerri. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur. La forma
basaurde es más usada por los meridionales, y domina hasta mediados del s. XIX; a partir de dicha época su uso
disminuye. Nola basurdeek hortzak hortzez igurtzen baitituzte eta garbitzen. SP Phil 180 (He 182 bas-urdek).
Ale galduak dijoaz ganadu belzen ortzetara ta anima gaistoak infernuko basurde gogorretara. Mb IArg I 205.
Artu bear dira ta ill azeri txikitxo animako maasti ederra gutxika galtzen duteenak, ez da asko basaurde zatarrak
iltzea. Mg CC 234. Eizari edo kazadore batek jarraituten deutsa basaurdiari. Mg CO 45. Basaurde, eper, edo
ollagorren eizara. Mg PAb 105. Basaurdia, basoko urde edo txarrija, ta izurdia, itxasokua. Ib. 175. Bere
mastian kalteok egiten baditu infernuko basaurde onek. Añ MisE 105. Adiñ andiak dakar / indarren galtzea, /
basurde ori berriz / da guztiz gaztea. It Fab 155. Basaurdeak ugari dira txit Gipuzkoako baso ta mendietan. Izt
C 194. Lehoiñaren ihizia / Ezta ez hegastin ttikia; / Baiñan edo basurdea / edo orkatz har edo emea. Gy 108.
Beren tronpetak basoan jo, zakurrak bota, eta zenbait basurde edo basauntz eraiki zituzten. Arr GB 101. Kara
iguala du aurrian ta atzian, / basurdia dirudi zutik jartzian. Xe 297. Nik diot diborza lege bat balin bada, ez dela
ona giristinoentzat, bainan izaitekotz dela basa urde eta urdesentzat. Elsb Fram 159. Onek basaurdak legez /
erri guztietan / arto-gariak daukaz / inon soloetan. Azc PB 112. Koba-zuluetatik urteniko basaurdeak. Itz Azald
6. Basurdeentzat etzan lekua makala. Ag AL 23.
(s. XX) Bazkari hartan baginuen basa-urdekia, ez bezperan edo bezperagoan hila izatu zen basa-urde batetik.
Prop 1903, 152. Hotarik [otsoetarik] ikusten diuk zenbeit bakar, hor ziek basurdiak bezala, edo gehixago. JE Bur
121s. Bai, goialdeko basurdeak baño geiagotan agertzen dira baserrietara urietako zakur amorratuak. Ag G 65.
Hartz, azeri, basurde, otso, basa behor, / Gorde dira guziak, haundi eta kozkor. Ox 130. Garai artako aien
abarkak / ziran basurde-larruak. Tx B II 113. Arbolaren azpian / basurde bat gaitza. Etcham 146. Basaurdearekin
/ eginik gudua. Ib. 148. Sasitik aizatzen den basurdea alaxe dabil muñoz muño Olimpo beltzean. Or
Mi 53. Basurdearen antzera zittuzan agiñak. Otx 11. Eiztariak basurde-zantzua du joa, / erritik etor daiten
laguntza aundigoa. Or Eus 131. Baña Gatzaga aldian eta Aizkorriko basuetan otsuak, basurdak eta bestelango
priztiok urritu ziranian, nora-ezian gelditu ziran. SM Zirik 86. Gorbean euken txarria artuta, / basurdia ei zan
beraren aita. BEnb NereA 46. Basurde anker eta okerrenak ere iges egin bear izaten din eiztari on baten
ondotik. Eston Iz 50. Igo ñuan aritz baten gaiñera eta ikusi nittuan bi basurde nere aldera etozela. And AUzta
93. Eta zaurittutako basurda asarre bat bezela, aindu zan Saloi nausira bene-benetako kulpadunaren billa.
Etxba Ibilt 489. Basurde bat hiltzea ote da hoin gaitza? Xa Odol 256. Basa-urdiak gozatze'ituzte / ederki beren
ezpaiñak. Uzt Sas 287. Badiagü basurde eta hartz, / basahüntz eta orkhatz franko. Casve SGrazi 58. Txakur
laster eta basurde sendoaren arteko borrokari begira. MEIG I 177.
v. tbn. Zab Gabon 85. Noe 115. Arzdi LEItz 85. Zub 82. JMB ELG 49. Arti MaldanB 196. BasoM 82.
Basaurde: VMg 17. Zav Fab RIEV 1909, 29. NEtx LBB 92.
basaurde (A). (Aplicado a personas). "(V, Añ), montaraz" A (pero no lo encontramos en el dic. de Añibarro).
Cf. Etxba Eib: "Gure mendixetan gastau ziran basurdak, baña ez kalian". Zozolistuak euren basurdekin
naste, / noz eingo ete yuek beste onenbeste? Enb 147. Are, fuera hemendik, basurdeak ez bertzeak! Lf Murtuts 8.
- BASURDE-AZPI. "(S), cuissot de sanglier" Lh.
- BASURDE EME. "Jabalina, basaurde emea" Lar.
- BASURDEKAN. "(S-saug), à la chasse du sanglier" Lh. v. infra BASURDETAN.
- BASURDE-LEKU. Lugar lleno de jabalíes. Ezker aldean, goitian, leenago basurdeleku izaniko Otaio
mendia, Izpazter elizateazko mugarri izugarria. Erkiag Arran 11.
- BASURDE-SALDO. "(S-saug), troupe de sangliers" Lh.
- BASURDETAN. A la caza del jabalí. Eta, zu basurdetan / zabiltzan artean, / bakarrik banaukazu / sareen
aldean. It Fab 194. Euskalerriko basauritarrak oraindik otsotan eta basurdetan, aztu gabe, darabilkite. JMB
ELG 41s. Joan giñan lenengo beste mendi batera, nere semea-ta basa-urdetan an izaten zirala-ta. Uzt Sas 347.
Oiek basurdetan eta basauntzetan ibiltzen ziran. BasoM 82.
basurdekan. "(S-saug), à la chasse du sanglier" Lh. v. BASURDETAN.
basurdeki, basurdaki (S-saug ap. Lh), basaurdeki, basaurdaki (Urt II 219). Carne de jabalí. "Caro aprugna,
aprina, basurdaia, basaurdakia, [...] basurde haragia" Urt II 219. Noizean behin helarazten diote elefantki
edo basurdeki zathi batzuetarik. Prop 1896, 108. Bazkari hartan baginuen basa-urdekia, ez bezperan edo
bezperagoan hila izatu zen basa-urde batetik. Prop 1903, 152.
basurdekume (-khüme S-saug), basaurdekuma (V-gip), basurdehime (S). Ref.: Lh; Iz ArOñ. Jabato.
"Basaurdekumaak, los jabatos" Iz ArOñ. Naiz-ta basorde-kumia izan. BEnb NereA 46 (seguramente errata por
basurde-kumia; cf. unas líneas más arriba basurdia). Haatik memento batez ihiztari batek desarranjatu ditu
basa-zerrama bat eta zonbait basurde-kume. Herr 8-12-1960, 2.
basurdesa, basaurdesa. Hembra de jabalí. Nik diot diborza lege bat balin bada, ez dela ona giristinoentzat,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
215