Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(s. XIX) Juramentu guzurrezkua egitebanari, berrogi [sic] egunian ur ta ogi utseko baruba ta zazpi urteko
penitenzia. CrIc 163. Galtzen ote da baraurra ortz edo agiñen artean gelditu oi diran lengo janaren izpi, edo
apurren batzuek irinsten badira? Mg CC 228. Zilizio, barau ta disziplinaakaz. Mg CO 218. Prestatu ta abiatu
Jai nagusietarako baraubakaz, limosnakaz, Bederatzi-urrenakaz. Añ EL 1 76. Eta hereje askok ez dute ezertan
artu barau au. AA I 439. Zure barur, kofesio, komunione, bertze egintz on guziak deus etzaizkitzun baliatzen. Dh
233. Jazo deiteke alimentu aiñ gitxi egotia, ta indar bagia, zeiñda jostunak ez dituban obligauko barubak. JJMg
BasEsc 205. Jakiteko ze baru eta jaijegun dagozan astian. Astar II 243. Gazteak barau geiegirekiñ eritu ta erraz
biurtzen dirala maña ta erregaloetara. Echve Dev 360s. Aitzinetik zonbait othoitzez barurez edo amoinaz behar
deriogü galthatü eta iseiatü gure bihotzetan horren phitz erazitera. UskLiB 85. Igaro eban enparetan jakon gau
guztija gogo ta asmo santuetan: asi eban barua. Ur MarIl 105. Hau ederra dugu, pardi! / Barur gaitzean
nagola, / Hathorkit musikaz niri mintzatzera! Gy 231. Otoitz-barauakin berak prestatu. Lard 533. Guk bezala,
abereak ere gehienetan barura eta jan xuhurra aski ditu sendatzekotzat. Dv Lab 228. Othoitzaz eta baruraz
zerua alde ezarri. Laph 181. Mortifikazio, diziplina eta barures. CatAe 64 (CatSal 65, CatR 65 barurez).
Barauakiñ oso ergeldua zeukan gorputz hura azotaldi odolezko asko ta askorekiñ zeaturik. Aran SIgn 23.
Goroxema da berrogei egünetako barur bat, Apostoliek establitia. CatS 102. Laster zabaldu zuan batela zaliak
Santuaren miragarrizko baraubaren otsa. Bv AsL 84. Zenbatenaz ere borthitzago baitziren haren tentazioneak,
eta hainbertzenaz ere luzeago ziren haren barurak. Jnn SBi 122. Barauba dala ona eta egokia Jaungoikoaren
aserrea bigunduteko. Itz Azald 116.
(s. XX). Ninibetarren barura. CatJauf 88. Barueki, zilizioaki, eta bertze gañerako mortifikazioarekiñ. CatUlz
51. Onelako txerren-mota otoitzez eta baruz baizik ezin erauzi diteke. A Ardi 117. Aragi-uzte ta barauai
dagozkien eskubideak iristeko. KIkG 64. Hiru hilabethe hetako barurak oro ahantzirik. Barb Sup 4. Erregeren
deiari abreak oro gor; / Hartz, azeri, basurde, otso, basa behor, / Gorde dira guziak, haundi eta kozkor... /
Lehoina, barur minez, gelditu baitzen hor. Ox 130. Baru baita, afarixka egin dute etxean. "Han hecho la cena
frugal en sus casas, ya que hoy es día de ayuno". Or Eus 144. Barurak ere, soina eta soinarekiko berjakintza
sorgortzen dituelarik, gizona transa antzeko egoera batean jar dezake. Mde Pr 271. Barauen bitartez motelduko
zaio griña ori. Or Aitork 280. Barauetan eztut oinazerik aurkitu. Arti MaldanB 191. Barau luzeegiak teoriaegarria
ernatu die [gure gazteei] eta badute non ase. MIH 374.
v. tbn. fB Ic I 63. Arr May 121. CatBus 35. KIkV 79. Barur: Harb 9. CatLuz 30. Zby RIEV 1908, 414.
2. (Lar, Añ), barur (Lar, Añ (AN), VocBN), baru (Lar). (Uso pred.). En ayunas. "Ayuno (adj.), barau, barur,
baru" Lar. "Ayuno, estoy en ayunas [...] barau nago" Añ. v. BARAURIK; cf. BARAU IZAN. Irugarrena
Bazkua garizumekotan baru komekatzea. CatUt 8. Ez da eskatzen baraur egoterik, erraz erraz ezin danean. Mg
CC 228. Barur egon ondoan berrogoi egunez eta berrogoi gauez. HeH Mt 4, 2 (Lç barurtu zituenean berrogei
egun eta berrogei gau). Eztütüt nahi barur igorri, bidian ingoxa eztitian. Ip Mt 15, 32 (Lç barurik). Andrearen
mingaña / etzeguen baru: / "Biyar ere joain gera / Jainkuak nai badu!". JanEd I 58. Maiz egun osoak barur
egonez, / Gabazko loari ukho eginez, / Dena xukatua garraztasunez, / Bethi othoitzean zagon auhenez. Zby RIEV
1908, 415. Üngüratü zian desertia zointan berrogei egünez barur egon beitzen. Ip Hil 186s. Eta beilari guziak
barur doatzi, zonbait gauaz abiatuak bere etxetatik, Jauna-artzerat Orriagako elizan. Zub 78. Jendeak eldu dira
oiñuts eta baru; / iñoiz izatekoz, gaur samurtuko zeru. "En ayunas". Or Eus 251. Geiago esaten ezpadek, barau
natxegok, eta sartu gaitezen bar ortara. NEtx LBB 147. Gau eta egun jauretxean zegoen, barau eta otoitz. IBk
Lc 2, 37.
3. (Adj.). Gizon barura, erdi deiebru. Saug 40.
- BARAUA, BARURA. En ayunas. v. BARAURIK. Otsoak hau sinhetsirik, utzten dautzu goatera
[eztaietara]; / Ez zaitekeien barura. Gy 48. Betirisants lehen ardura / balinbazabilan barura / Orai hargatik
legunik dik itxura. Zby RIEV 1909, 228. [Hartza] aphur bat ibilirik / higi'ta ingura, / (Gibel-aldetik zion / sendi
usteldura) / Utzi zuen jan gabe / ez baitzen barura. Zby RIEV 1908, 765. Axeria da izitzen, / Bere xilorat
hurbiltzen. / Ez da han luzaz egoiten. / Oraino barura baitzen, / Berriz ere da itzultzen. Etcham 201.
Ez ditut igorri nahi barurak, beldurrez indarrek falta egin dezoten bidean. TB Mt 15, 32 (Lç barurik).
- BARAUA HARTU. Ayunar, hacer ayuno. --Zer egingo dau obligaziñorik eztauenak barau izaiteko, zerren
eztaukan edaderik? --Artu baraua, da ikasi edadea daukaneko. Cap 59. Hirur egunetako barur bat hartu zuen
Iñaziok. Laph 119.
- BARAUA ATERA. "Ayunar el traspaso, ostegunetik larunbat santuraño ezer jan bage barau ateratzea" Lar
(no está claro que se utilice barau, sin det., con formas personales del vb.). "Ayunar, barautu, barau egin, atera"
Añ. "Barur bat atheratzea" H. Cf. EZ Man I 125: barur egunak detzaten halaberki athera. Betaniatik
Eremura jarraitu zion, ta an Salbadoreari begiratzen zion berrogei gau ta eguneko barau andia ateratzen. Cb
Eg III 327. Eremu artan atera zuan Jesusek barau luze garbi bat. Ub 76. Barau gogorrak ateratzen. AA III 615.
Ta barau asko ez egiña gatik, orregatik ere batere baraurik aterako ez bagenuke baño bildu geiago izten digu
etsaiak. Echve Dev 360. Larunbateko baraua atera zazu, zure amak konsejatzen zaituen bezela. Arr May 123.
Meza bat entzun, edo barau bat atera. Ib. 87.
- BARAUA HAUTSI. Romper el ayuno, no cumplir el precepto del ayuno. "Baraua haustea (G), rompre le
jeûne. Barurak eta olio egunak beharrik gabe hautsiz" H. "Asko diskutidu izan zan komuniuakin baraua austen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
21