Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BASO-PINU. Pino silvestre. Baso-piñu edo silbestrea baño lenago erabilliko nuke nik luma-piñu au; basopiñua
ez da txarragoa goragokoetan. Munita 79. Altura aundikoa ta lur gosea bada, baso-piñua oso ona
bertarako. Ib. 80.
- BASO-SAGAR. v. basasagar.
- BASO-SAGU. v. basasagu.
- BASO-SAIL. "Porción de monte. Munikolako baserrixak, baso-sail aundixak zittuan" Etxba Eib. Toki
askotan gertatua da: baso-sail aundiak atera, gorritu-ta garia ereiteko edo mastiak jartzeko, irabazi geiago
duala-ta. Munita 16.
- BASO-TUNTUN. Tamboril rústico. Gurdi bidetik bera zijoazen, baso-tuntuna aurretik zutela, neskamutill
pilla batzuek. Ag G 42.
- BASO-TXAKUR. v. basatxakur.
- BASO-TXORI. v. basatxori.
- BASO-USAINEKO. Salvaje, brutal. Bijotz gogorraren, baso usainekuaren ta galdubaren señalia. fB Olg
18.
- BASO-ZAINTZAILE, BASO-ZAINLE. Guardabosques. Baso zainlak edo monteru norbaitek eginiko
kaltiak ezkutuban gordeten ditubenak. CrIc 82.
- BASO-ZUHAITZ. v. basazuhaitz.
- BEHEKO BASO. "Beko basoa (G-nav), monte bajo" Eusk 1988, 652.
2 baso (gral.; Lcc, Lar, Arch VocGr, VocBN, Dv, H, T-L, PMuj), basu (Añ), basa. Ref.: Etxba Eib; Iz ArOñ;
Holmer ApuntV; Gte Erd 294. 1. Vaso. "Mellar vasos, basoak kroskatu" Lcc. "Le verre à boire" Arch VocGr.
"Verre, coupe" Dv. "Vase" H. "Verre, [...] récipient, baso, godalet, gandola, gradal" T-L. "Con acento prosódico
en la primera a, vaso" Etxba Eib. (Para cuestiones de acentuación, v. 1 baso). "Bi baso ur edan zituen (AN-gip-
5vill) [...] bi baso ardo edan zituen (AN-gip), baso bat ur edan zuen (G-azp, AN-gip) [...] baso bat ur edan zizin
(BN-ciz) [...] baso bat ur emoutzen (V-arr)" Gte Erd 294. En AxN se explica beira (402) por baso. v. edontzi,
ontzi. Tr. Documentado en textos tanto septentrionales como meridionales, desde el s. XVII. Es de señalar que
tbn. lo emplean algunos autores modernos de tendencia cultista, como J. Etchepare, Orixe y Etxaide. En DFrec
hay 6 ejs.
Han diren gauza saindiek, sakramendiek, unzi eta basa sakratiek. Tt Ar 12. Balthasar punitua, zeren
profanatu zituen Jerusalemeko Tenpluko basoak. CatLav 202 (V 103). Ta uste edo sentitu gabe, Monikatxo oitu
zan, ta gero ontzi, edo baso txiki bat betea edatera egin zan. Cb Eg III 365. Basa sakratiak oro / harek eraman
ditizü. Xarlem 1391. Onzi edo baso santuetan ardoa edaten zuelako. Mg CC 253. Ai zubek Fariseo garbituten
dituzubenak gañe utsez baso edo onzijak barruba garbitu baga. Mg CO 63. Korintioarrak euren Erregea
izentatuten ebenean ta koroitu egiten eben zeremonietarik bat zan ekartea bere aurrera basu bat ur. Añ GGero
274 (Ax 406 (V 264) beira). Zenbat dira edale ta lujuriosoak bear baño geiago edatera beartzen dituenak, ta
ateetan eske daudenai baso bat ere ematea gogorako etzatenak! AA III 369. Ez egijozu begiratu ardauari
basuan daguanian. Astar II 130. Baso bat ur hotz. TB Mt 10, 42 (Echn, Hual, Ur (V), Or, IBk baso; Lç,
SalabBN beire, He beira, Ur edontzi, Ip khopor, Leon ophor). Baso bat ur pobre bati emaiten dioenari. Jaur 359.
Eleazarrek bertan / diezte basoak / ateratzen urrezko / ta zillarrezkoak. It Fab 237s. Non ziren terrorean baso
sakratuak, / Fededunen arthekin, lurpez gordetuak. Hb Esk 141. Torri zen aren gana mazteki bat alabastrozko
baso bat ungendu onaikin. Echn Mt 26, 7 (Samper, Hual baso; Lç boeita, TB, HeH, Ip y Dv untzi, Ur, Ol, Or
MB 318, IBk y Ker ontzi). Trenpatzen da emeki emeki bi baso ur et[a] baso bat arnorekin. ECocin 20. Emaiten
duzu berehala basoan. Ib. 48. Garbitzen dezute basoaren eta plateraren kanpokoa. Brunet Lc 11, 39 (Oteiza
baso). Bereala jarri zion aurrean kuartilluko botilla bat, kristalezko edan-ontzi edo baso batekin. Zab Gabon 35.
Gaur ere nere andriarekin / egingo nuke apustu: / botilla aundi bat basorik gabe / baietz seguru ark ustu. Xe
270. Zortzi zentimo baso kaxkar bat, ezpañetara eraman orduko ustuba! Sor Bar 94. Basoak eskuan eta / Hitz
ederrak mihian. Elzb Po 212. Aguardintez baso ez ttipiak, bainan handiak, ongi bethe. Elsb Fram 148. Baso bat
arno edan zezan. Ib. 98. Trapu-zar saltzalle bati erosi omen zion bart, baso bat ardoren aldera. Urruz Urz 44.
Antonek ausi zituan ere pitxerra, baso bat eta bi kristal. Ib. 50. Nork ere baso bat ur hotz emanen baitu
beharretan direneri, ez du bere saria galduko. Lap 209 (V 94). Lau dotzena kollir furxeta eder; baso, azietak,
orotarik hunenbertze. HU Zez 165. Edan gazteak txolindu-artean / ez itxi ardaorik basuan. Azc PB 92.
(s. XX). Biño Lurdesko uretik baso bat edanta bat-batean sendatua gelditu zen. Goñi 71. Eran zagun, eran
zagun beste baso bana! Iraola 36. Idekitzen zituztelarik untziak baso luxeetarat husteko. JE Bur 133. Eta baso
kristalezko ezpainetaraino betheak, altxatzen direnean gora, Euskararen alde, eta, elgar jo dutelarik, behar den
alderat uzkaltzen. Lander RIEV 1911, 594. Nagusiak baso bana sagardo eman zien eta ala aldegin zuten. Or
SCruz 39. Baso bat sagardo ekatzu. Tx B II 152. Emazteki batek emaiten diote edatera baso zikin batean. Barb
Leg 61. Olako berba erderatik artuak diranen ordez beste batzuk asmau zituezan [...]. Sopak esateko "apurrak"
esaten eben [...]; baso , "eskuontziya". Kk Ab II 171. Edazue baso bana odol, amets eta su. Iratz 112.
Denborarik galdu gabe basoak ezartzen dituzte mahainean, botoilak ere, eta Largoren bixkotx ederrak. Lf
Murtuts 30s. Ta galtzen zunak amaiketakoa, salda beroa ta baso bat ardo alegia, ordaindu bear izaten zion
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
203