Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BASO-JABE. Propietario forestal. Baso jaube batzuk, ta monteru esaten jakuen baso-jaole batzuk, txito dira
estubak. fB Ic II 156. Baso-jabeak diru-egarri dira; larrutu dituzte mendi ta basoak. Munita 22.
- BASO-JAGOLE. Montero. v. basozain. Baso jaube batzuk, ta monteru esaten jakuen baso-jaole batzuk,
txito dira estubak. fB Ic II 156. Alako baso-jaube, ta baso-jaolak bijotz gogorra ta kodizija sikuba aituten
emoten dabeela. Ib. 157.
- BASOKO. a) Silvestre. (Sólo incluimos aquí los ejs. más adjetivados). Sagu bi zelai baten / Egozan gauzak
esaten; / Bata zan basokua, / Bestia etxekua. Mg PAb 96. Sagutxu basokua. Ib. 99. Irten zuenean Katuak, biurtu
zan Etxekoa Basokoaren billa. VMg 12. Katu Eizari basokoa. Mg ib 107. Landarak izateko ereiten diran aziak,
batzuetan basokoak izaten dira, makatzak, gizonak landu gabekoak. EEs 1916, 282. Nekazaritzako landareak
lurra jan egiten dute ta ongarriak eskatzen dituzte. Zuaitzak batez ere basokoak, mendikoak, aberastu egiten
dute. Munita 139.
b) Falso, ilegítimo. v. basaerrege, basamediku, etc. Basoko erregea, / Karlos bizar gorri, / Majestade
aundia, / gaur agur zerorri: / Isabelen tronuan / nai badezu jarri, / Madrilla joan oi zera / ametsetan sarri.
Echag 161.
- BASO-KOIPETSU. "Domingo de Febrero siguiente a Santa Agueda, en que en el Duranguesado se va al
monte a comer tocino, chorizo, etc." Garate 5. a Cont RIEV 1935, 349. Baso-koipetsu Euzkadiko oitura zarra
da. Aratoste-aurreko lenengo igandian baserrijetako neska-mutillak oittuten dabe mendi tontorretara juatia [...].
Bertan suba egin eta azkarija gertuten dabe, danok alkarregaz azkaltzeko. Euzk 1931, 557.
- BASO-KONEJU. v. basakoneju.
- BASO-LAN (G-to, AN-larr; basalan V, G, AN), Ref.: A (basalan, basolan); Asp Leiz2 (zurra). Trabajo que se
realiza en el monte. "Yten da en data 36 reales de vellón pagados por el jornal de 6 oficiales carpinteros que se
ocuparon en el derribo y corte de pie de la referida partida de material de madero y basalan, esto es de poner en
estado para su conducción" (Lasarte, 18-4-1770). Libro de Cuentas de Fábrica, fol. 136v. (Archivo Parroquial de
Lasarte). "Basalan (Vc, G, AN, Añ), 1.º desbaste de árboles cortados en la selva. 2.º confeción de carbón" A
(pero no lo encontramos en Añ). "Basolana bezelakorik ez da yendea zurratzeko" Asp Leiz2 s.v. zurra.
Baso-lanean bezain nagusi, soroko jardunean ere; aizkoran bezain trebe, laiaketan eta goldea erabiltzen.
TAg Uzt 158. Neurri auek baso-lanetan eta neurketan oituta daudenak eman dizkidate. Munita 81. Soloetan
arazorik ez eukienetan, gizonezkoak baso-lanari egiten eutsien, batzuek artzaintzan, ikezginen besteak, beste
batzuek barriz iketza oletara ekarten. Akes Ipiñ 22. Soloko bearraz ganera baso-lan batzuk be ein bear zituzen
Gergoriok. Ib. 33.
(Fig.). Badira gizon batzuek añ landugabeak, edo zuek esan oi dezuen bezala, baso lana ere artu bageak.
AA II 98 (parece querer decir 'sin desbastar'; v. supra).
- BASO-LAPUR. v. basalapur.
- BASO-LARRUTZE. Tala de bosque. Las Hurdes-etako jendeen erbesteratzea baso-larrutzeak ekarri zuan.
Munita 138.
- BASO-LORE. v. basalore.
- BASO-MENDI. (Pl.). Bosques y montes. Orregaitiño bere / ez dago bildurrik / basamendi onêtan / ondo
atondurik. Zav Fab 1907, 93 (tal vez 'montes despoblados'). Agaitik dabez Lekobidenak / Beti kantetan, /
Garaitzak baso mendi tontor-ta / Atxen gañetan. AB AmaE 45. Zoragarriro, apain jantzirik / Ibar-zelaiak, basomendijak.
Enb 61. Itsasora dioazten ibaiek baso-mendietako lurrak eta arkoskoak eraman-ala eramaten dituzte.
Zait Plat 37. Bizi berria lotatik esna zaiguk baso-mendietan. NEtx LBB 263. Hain zuzen ere, Urre-aro delako
harekin zebiltzan ametsetan ordukoak, baso-mendi eta artzai txistulariekin. MEIG I 76.
- BASO MOTZ. "Basomotz (G-to), bosque talado" A.
- BASO-MUTIL. a) Guerrillero. Artu zuben [gizon gazte orrek] armia Bizkaian [...] realista guk basomutillak
esaten giñozanakin. (1823). Ulib 16. Egon leitela bakean / baso-mutilen artean / Aita ibili zan / Lartaunen gisan
/ beti guztien aurreti, / zauri barik baina ez beti. Azc PB 194.
b) Persona que trabaja en el monte (leñador, carbonero, etc.). "Trabajador forestal, leñador. Baso-mutill napar
batzuk ibilli die gure piñuixa botatzen" Elexp Berg. v. basagizon (2). Lasturretan dira lanean Berraondo,
Zepadi ta Leunda baso-mutillak. TAg Uzt 293. Baso-mutil edo artzai ari nai dunari nekez paltatzen zaio lanik.
Etxde JJ 225. Beti, basora joaten zanean, zatokada bat ardo eramango omen zuan baso-mutillentzat. Ib. 337.
Baso-mutillen bizitza / eramaten oso gaitza, / trabies edo tabloi egiten / pagoa ta aritza. Uzt Sas 69. Makiña bat
erri baziran, baso mutil oiek agertzen ziranean, beren izate paketsuari agur egin bearrean gertatzen ziranak.
Garm EskL I 74. Lengo baso-mutillen lana erreza zala pentsatuko dute askok. Etzan oso erreza. Ikazkiñen
gertaera argitaratuko det aurrena, ta gero zerrariena. BasoM 59.
- BASO-NAGUSI. Propietario forestal. Bere bizian baso-nagusi / baten mendean egona. Or Eus 195.
- BASO-NESKATXA. Ninfa de los bosques. Hamadiridak, ots, baso-neskatxak. Ibiñ Virgil 64.
- BASO-NEURLE. Tasador de montes. Saltzen deutsa gizon batek bestiari, edo errijak olajaunari baso bat
ikatza egiteko, dei egiten deutse gizon on, edo basoneurliari esan daijan zenbat ikatz egon leitekian gitxi bat
gora bera. Astar II 162s.
- BASO-OIHAN. v. basoihan.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
202