Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(s. XX). Batzuk baso zugaztitsuen barruan, beste batzuk mendien egaletan. Ag Kr 6. Eguzkia, odeiak,
basoetako txoriak, eta lurreko pixtiak meza entzuten. Goñi 113. Baso, mendi ta solo, etxetik legua laurengo
ingurua, beria eban Darik. Echta Jos 308. Ta otsoari jarraika artzaiaren zakurra, zaunka ta zaunka, basoetako
oiarzunari jaiki eraziaz. Ag G 155. Ta erosi zituben Errezillen, Erdoiztako aldamenian, Jainkuak daki zenbat
zelai, mendi ta baso. Alz Bern 51. Canada ta Euskalerriko mendi-basoen antza. A Ardi 58. Oian edo baso
sarratu zabal andijak egozan. Kk Ab I 114. Zorrak garbitzeagatik edo, moztu zetuztean nonbait basoak. Mok 14.
Emetik urrun eztagon oian (baso) baten iru txinddi edo diru dagoz. Altuna 105. Otsoak baso baltzara... / azeri
zarrak lexara... / Guk maite daigun Euzkera, / geure Asaben izkera. Enb 146. Laister, laister, maite, ez nauk
beiñere atzemanen: baso ospelean aritz ni biurturen. Or Mi 39. Izpi-zurbillak dizdiz dagije baso erdijan, / Ilargi
orrek eztau itxartu artzain-zolija. Laux BBa 38. Txikotez besubetatik lotuta baso andi batera eruan eben. Otx 91.
Bazter beraietan baziran zenbait artzain, gauaz basoan beren artalden zai zeudenak. Ir YKBiz 21. Burni-Gurutze
gora, Atako zelaia: / baso artan badago egur ta zurgaia. Or Eus 249. Argi-lanbro zerbelean bilduta agertzen
ziran illargipean mendi ta basoak. TAg Uzt 250s. Corcegako nekazariak beren lurrak iñaurkiñez ondu-bearrik
ez izateko, oso asmaketa jasoa dute. Basoari su eman, eta bapo! NEtx Antz 135. Alemaniko "Oian beltz"
deritzan baso ikaragarrian debekatua dago zigarroa piztutzea. Munita 139. Geienak soillak dira Andesetan,
larru gorrin azaltzen dira, bañan kapea duten mendik baso ederrez jantzita, zugaitzpean kapea madul azi dediñ.
JAIraz Bizia 80. Ankapian artzen zittun erri ta lurrak, baso ta uztak errez ta kiskalduz. Etxde AlosT 38. Haien
jaurerriak bere muga badu ordea; baso ahaltsu, oihan indartsu, beldurgarri ilunak egiten duen muga. Mde Pr
117. Egiarako bidea argitzeko argizagi bat daukagu; eta baso itoa ta piztiduna da igaro bear dugun oiana. Txill
Let 133. Julitxo ta Libetxo baso sakon-sakonean, bakartade bildurgarrian, dakusguz barriz be. Bilbao IpuiB
213. Auzotegiko ogetamazortzi etzagunek arkalen artean eukiezan basoai esaten yakien kofradi-basoak. Akes
Ipiñ 25. Basoan gauean hartu dugun ihiza. Arti MaldanB 196. Baso galduen erdian. Gand Elorri 38. An
palmera-baso arrigarria dago, milloi bat palmera baño geiago. Anab Aprika 43. Mendiko baso ainubean
txirristaka darion iturburura io arte. Zait Plat 25. Arrizko basoa dirudian [uri] orren inguru batean, ibai naikoa
urtsua doa. Erkiag BatB 119. Belaze eta sagasti kaxkarrak; txarik edo basorik ere ez. Salav 10. Arkaitz eta baso
durunditsuak barna nabillela dirudit dagoneko. Ibiñ Virgil 63. Lotan zegoen baso itzala / txori soiñuz esnatzean.
NEtx LBB 338. Aspertu ezin ango / baso bikañetan, / exerita jarriak / paguan zañetan. Uzt Sas 356. Ahots hau
galduko zen mendi basoetan. Xa Odol 317. Bere gorputzari basoan lur-emateko agindu omen du testamentuan.
"En el campo". Berron Kijote 133. Ikus, su txiki batek nola sutan ipintzen duen baso haundi bat! IBk Iac 3, 5 (Lç
egurtze, TB egur, Dv, IBe oihan, Ol oian, Ker basotzar). Peru jatorra, Basarteko Unibersitatean ikasia,
mendiak hazi eta basoak hezia. MIH 168.
v. tbn. Astar II 158. Añ EL 2 151. Urruz Urz 21. Itz Azald 105. Inza Azalp 32. Jaukol Biozk 69. Aitzol in Laux
BBa X. Ldi BB 26. Eguzk GizAuz 122. EA OlBe 24. Erkiag Arran 10. SM Zirik 86. BEnb NereA 99. Basarri 75.
And AUzta 74. Osk Kurl 147. Vill Jaink 35. MAtx Gazt 39. Gazt MusIx 181. Etxba Ibilt 461. Alzola Atalak 48.
Azurm HitzB 39.
Desierto árido, yermo. v. basamortu. Israeldar guziekin eremuz-eremu ta basoz-baso Jangoikoak berezi
zien bazter on baterako bidean zebillela. Mb IArg I 389. Nor dela uste dezue [...], bere basotik etorri ta
Jordango bazter orietan sermoi ta prediku hari den gizon hau? Ib. 69. --Non bizi oi zan [San Juan Bautista]? --
Eremu ta basoetan, bere gorputza lazki nekatzen zuala. Ub 75. Jainkoaren amorez nekezko biziera bat egitera
mendietara ta basoetara baztertzen ziranai. Ib. 46s. Aren soñekoa zan gameluaren illezko zamarra bat: janaria
basoko langostoak, eta aitzetan arkitzen zuan eztia. AA III 535. Agar Ber-Sabee basoan alderrai ibilli zan. Ol
Gen 21, 14 (Dv mortuan, Ker, Bibl basamortuan). Israel erriak ere basoan aragia irrikatu zulako ez-baiña
Iainkoaz marmari egin zulako gaiztetsi zun Iainkoak. Or Aitork 282.
- BASOA EGIN. a) "Basu/a eiñ, talar el bosque" Iz ArOñ.
b) Plantar un bosque. Basoa egitera zoazenean, ondo egiteari begiratu lenengo; ez asko egiteari. Ondo
basotu badezu [...]. Munita 136.
- BASO-ALDE. v. basalde.
- BASO-ASTO. v. 1 basasto.
- BASO-AZTERLARI. Montero. Ori baño geijago ezpadakardazu, ni nas arotza, argiña, itzaña, atxurlarija,
baso-azterlarija, ta errazago ikasten dira zure biarginzak niriak baño. Mg PAb 48.
- BASO-BASOAN. En medio del bosque. "Baso basoan bizi da (V-gip)" Gte Erd 247. Baso-basuan jaioriko
andratxu bat baño enozu ni, ta baso-basuan azirikua, eta eztakit, beraz, zer gauza berezirik aurkittu ixan dozun
nigan bakaldun-leku onetan bixi ixaten ni ona ekarteko. Otx 130. Urretxindor kantaria, / baso-basoan gordia... /
gau eta egun ospatzen da ari / maiteñoa ta kabia. SMitx Aranz 189.
- BASO-BAZTER. v. basabazter.
- BASO-BIZITZA. Vida silvestre. Alan umildu eban Manases [...] ta Nabukodonosor [...], bata katibu
Babiloniara eroanik ta bestea abere baten anztera baso-bizitza egitera ekarririk. Añ NekeA 225.
- BASO-EPAIKETA. "Desmonte, baso epaiketa" Lar. "(Hb), déboisement" Lh.
- BASO-GUDARI. v. basagudari.
- BASO INAUSI (V-ger-m-gip ap. A; basinusi Vc ap. A). "Bosque talado" A.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
201