Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
basle. v. barle.
basme (BN-baig; H), basne (BN-baig). Ref.: A; Satr VocP (basne). "Basmea (BN), inflammation d'une blessure.
Basmiak hartzea, s'enflammer, s'envenimer" H. "Basme (BN-baig), serosidad, líquido que sale de las ampollas"
A. "Tumor; bulto" Satr VocP.
basmia (det.). "Basmia, Ketell, (Kessel, caldera)" Deen I 332.
basmubelar. v. PASMO-BELAR (s.v. 1 pasmo).
basne. v. basme.
basner (V-ple ap. A), basnero (V ap. A). "Escobón que sirve para limpiar el horno. Es de las pocas palabras
cuya R final es suave" A.
1 baso (V, G, AN, B; Lcc, Lar, Añ, Dv, H, A DBols, Zam Voc). Ref.: A; EI 198; Satr VocP; Iz ArOñ, To, Als
(aita); Etxba Eib; Holmer ApuntV; Gte Erd 247; Elexp Berg.
Tr. Documentado casi exclusivamente en textos meridionales; al Norte, sólo se encuentra un ej. de Etcheberri
de Ziburu, y otro en el libro de cuentas del herrero de Valcarlos (cf. tbn. infra HeH Voc); tbn. en algunos autores
modernos como Mirande o Xalbador. En DFrec hay 58 ejs., dos de ellos septentrionales. Bosque; monte,
terreno salvaje, no cultivado. "Bosque de árboles, basoa" Lcc. "Monte, basoa" Ib. "Montaña, basoak, montañea"
Ib. "Emboscarse, basoan barruan sartua" Ib. "Basoak, arboledas o robledales" IC II 240. "Bosque", "montazgo,
los montes", "monte de árboles", "floresta", "selva" Lar. "Basoa, mortua, bortua, eremua" HeH Voc. "(V, G),
forêt; montagne à Dorrau (Torrano)" Dv (la información sobre Torrano está tomada de Orreaga 41). "Bois, forêt
(V); montagne (Lar, Ast)" Ib. "Désert" H. "Arbolado próximo a un pueblo, en contraposición a mendi, que es la
sierra" Satr VocP. "Baso utsean bizi da (V-arr, G-azp, AN-gip, B), baso batean bizi da (G-azp) [...] baso itsu
baten erdian jaioa da (G-nav)" Gte Erd 247. Cf. DRA: "Basabil, monte redondo. Crónica de Ibargüen, Cuaderno
115 (Lezama Legizamón, 4)". En muchos puntos correspondientes al tipo acentual I o central-occidental (v. FHV
565 ss., y ASJU 1972, 110-120), baso 'bosque' posee una modalidad de acento normal o no marcada (basuá),
distinta de la de baso 'vaso' [= 2 baso], anómala o marcada (basuà). v. oihan; basamortu.
Sancio Basoraco (1072). Arzam 156. Furtunius Uassoco (1099). Ib. 156. Miquele Bassoquo (1258). Ib. 156.
Poblo en Basoco echea (1475). Ib. 156. Basoan neurau bakarrik nago. Lazarraga 1172r. Ez geiago nik egin ez
dot / zure basoan egurrik. Ib. 1195r. Basoa ta ibaia auzo / au ez daben etsea gaso. "Monte y río vecino, casa que
esto no tiene perversa". RS 6. Andra eskondua basoan ostatua. "En el monte". Ib. 110. Etxera orduan basora.
RG A 1. Arrañak ere iauzi / ziren paguz urean: / abreak basoan eta / egaztiñak airean. EZ Noel 54. Errazago da
kontatzea eguzkiaz dakusgun lausoa, zeruko izardia, ondarreko are xea, basoetako ostoak, ezen ez eskola
oietako argi andi eta azken-gabekoa. Lar SAgust 9s. Beti bigar, beti bigar ezten onela bizi bear: gere zaiñak egin
dira, basoan zotzak bezein igar. Aq pág. 48. Basoan arkitu zuen agaien batez baliatzen zela. Mb IArg I 535. Au
esatearekin orra non sei lapur basotik irten, da zuena kendu, ta loturik basoan utzi zuten. Cb Just 69. Ibar ta
madura lau, baso ta txara / atozte, atozte ni gana zeranak. GavS 18. Urliaren basotik egurrak ostuteko. CrIc 66.
Irten zuten alkarrekin basora. Mg CC 132. Otso gose danak urten darua basoti ardi billa. Mg CO 50. Orain
esan biar deutsudaz, baso onetan dagozan abe, abetxu edo arbola ta arbolatxuben izenak. Mg PAb 187. Baagoz
inguruban usa edo erri-basuak, baña aristijak batzuk, bestiak artaadijak, ta ezin leje oneetan kalterik. Ib. 110.
Baso batean zeuden alkarren ondoan pagoa ta kañaberea. VMg 79. Joan zan basoan ardiak zaitzen zegoan
mutill bategana. Ib. 52. Arkitu zuen gizon bat basoan egurra egiten. AA II 44. Erromedija batzuk egiten dira
Errijetako Eleiseetara. Baina geijeenak basoko edo mendiren bateko Ermitara. fB Olg 106. Ta goisago
amaituten zitubeen solo ta basuetako biarrak. JJMg BasEsc 95. Otsoa dabil basoetan / basterrak guztiak
galduten. Zav Fab RIEV 1907, 533. Sarri ez geatzik bat bakarrika / basoan utziko zutik. It Fab 144. Baso aetan
arkitu zituen zuaitz eldutakoakin bakarrik egin zitezkeala zortzi eun ontzi andienetakoak. Izt C 136. Bere seieun
gizonekin baso batera irten zan. Lard 172. Basherria, basoan edo aldaratua den herria. HeH Voc. Denbora
artan baso aietan ugari oi ziran basurde, basauntz, otso eta artzak hilltzera. Arr GB 101. Irrutira agiri dira
sugar aundiyak, basotan (Torrano, G-nav). Orreaga 41 (hay mendi en todas las demas versiones, menos en Aria
(Ae), donde se emplea oianenartean). Antxinako denboretan txit zan baso itxia mendi onetan. Zab Gabon 85.
Baña norbera badago / Baso baten bakarrik, / Samurtzen da arimea, / Gaba dala jakiñik. AB AmaE 384. Irten
zan Santua gabaz etxe inguruko basora. Bv AsL 153. Eta bigar egun sentirako Lakiola basoan daukaten
txendorrean egon nai nikek. Apaol 102. Basoko eiarako bi partadera pare kloskeruaindako. HerVal 230. Baso
guztiz itzal bat / begien aurrean / egoan, landuteko / guztion artean. Azc PB 316. Neure burua zan lengo urtean
/ ule baltzezko basoa. Ib. 349.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 200
mende.