Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Baserri lanetan aritzen zan etxekoandre arek, iñorekin kunplitu bearrean arkitzen zanean, ba-zirudin Parisko
gizarterik onenean ezia zela. Etxde JJ 84. Baita baserri-lanetan, edozein atzetik itxi be. Bilbao IpuiB 207. Buruz
jokatuteko / baserri-lanetan. BEnb NereA 110. Ura baserri-lanetarako / zala etxe egokia. Uzt Sas 39. Halaz ere,
badago orrialde horietan zer ikasia ugari ere, hegaztiak, baserri-lanak edo ohiturak direla. MEIG III 125.
- BASERRI-MAIZTER. "Quintero, bordaria, baserri maisterra" Lar.
- BASERRI-MUTIL. Joven, mozo de caserío. Begiratu baserri mutill ta gizon gaztiai, zein mardo ta
mamintsubak daukeezan matralla alde ta zankuak. Mg PAb 59. Asko indartu an, baserri-mutil argi, bikain ta
osasuntsua zegoan. Ag G 132. Orain baserri-mutil asko jaietan kaleko plazetara joaten dira. And AUzta 65.
- BASERRI-TRESNA. Herramienta agrícola. Garai artako baserri-tresnak / ziran laiak eta atxurrak. And
AUzta 129.
- KALE-BASERRI. v. kale.
baserrialde. Campo, zona rural. Sineskaitza ta arrigarria zan, benetan, ango nekazarientzat, Libe zan
bezelako andereño ikasiak eta aberatsak baserrialdeari alaingo zaletasuna izatea. TAg Uzt 290.
baserridun. Propietario de caserío(s). Animadunak, baserridunak, / zaldunak gaituk gu ere. / Zerutarako
jaioak eta / ez egoteko ire mende. SMitx Aranz 71.
baserrikoi. Bárbaro, incivilizado. v. basati, basatar. Erromatarrak laster aspertu ziran eta bere aserrean
zioten gure izkuntza zala "rudis et barbara", esan nai baitu: "latz eta baserrikoi". Eta ori zerasatela itzuri egin
zuten bere irietara, utzitzen gintuela gure izkuntza latz ta aztura baserrikoieri gure menditarte oietan. Lh EEs
1915, 236.
baserritar (V, G, AN; Lar, Aq 407, Añ, Dv, H, Zam Voc), basarritar (V-gip), basaerritar, baseerrita(a)ar.
Ref.: A; Iz ArOñ, Ulz; Etxba Eib; Elexp Berg (basarrittar). Aldeano, campesino; habitante de un caserío.
"Rústico", "labriego", "(hombre del) campo" Lar. "Decimos baserritarra por el habitador de las caserías, y
castellanizándolo baserritaños; y no nos valemos de los otros dos nombres [etxalde y etxondo]" Lar Cor 81.
"Baserritarrak, caseros, los que viven en las caserías (G)" Aq 407. "Rústico", "labriego" Añ. "Campagnard (V,
G)" Dv. "Fermier, métayer. Syn. etxatiarra, maisterra, bordaria" H. "Baserritarra, el que vive en casa alejada
de la población. Erritarra, el que vive en la población" Iz Ulz. v. bazterretxetar, basetxetar. Tr.
Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII; entre los septentrionales su empleo es escaso,
y no aparece hasta mediado el s. XIX. En DFrec hay 121 ejs. de baserritar, meridionales.
Atxurlarien, ta nekazarien hitzera dala hura, baserritarra dirudizula, ta milla onelako astakeria. Lar, carta a
Mb 279. Emen guti zekien baserritar gaisoak zeruan sartu horduko badaki Elizako Doktore ta gizon jakinsu
guziak ikasi zutena baño agitz eta agitz geiago. Mb IArg I 239. Baserritar motelak ziruditela ta hitz egiten ere
etzekiten gizonak. Ib. 163. Nun esan leike [errosariua] baserritarrak gabaz astirik ezpadauke? CrIc 178.
Baserritar abarkadun bat, neuk baño anatomija geijago dakijana. Mg PAb 85. Ez da bizi bere borondatez, ta
aukera osoz baserritar eginda bezela? VMg V. Oneen izenak ondo dakijeez baseerritarrak, nik esan bagarik
bere. fB Olg 112. Ez diñot baseerritaarrak ez diranak ez dabeela izango emen zer ikasirik. JJMg BasEsc IV.
Baserritar bateri basaurdeak / egiten eutsan bere soloetan / kalte askotxu gari-artoetan. Zav Fab RIEV 1909,
29. Alantxe esan daroe, baita ondo baño obeto, gure Bizkaitar baserritarrak. Añ EL 2 8. Elkarren gain bultzaka /
erri barrenian / baserritarrak ziran / soka-muturrian. Echag 269. Izen onek irauten du oraindik ere Donostiako
Uriaren paperetan, eta beraren mugapeko baserritarren artean. Izt C 148. Baserritar batez Esopek derraiku, /
Neguko egun batez baitzen atheratu / Etxeko ingurutara / Itzuli bat egitera. Gy 161. Ai Kondesa naizen bezela
baserritar neskatxatxo bat banitz! Arr GB 19s. Baserritar batzuek, euren diru-errentak eta kapoi gizenak
nagusiai pagatu ondorean, erri aldera dijoaz. Zab Gabon 25. Ezik basherritar zenbait, edo artzain, edo lurlanetako
langile bat atzemana bazen ezin-bertzezko premia jasaiten zuen. "Rusticus". Dv Sap 17, 16 (Ol, Ker
nekazari, BiblE laborari). Emendik aurrera naiko artua ta gaztaña duben baserritarra ez dago gaizki. Sor Bar
100. Eta gero, zer uste lukete hoberik, baserritarrak hiritar bilaka balite, mendiak ordoki, oro bardin, legunleguna?
HU Aurp 200. Arriturik egozan / baserritar biak / eta euren inguruko / gizonak guztiak. Azc PB 54.
Ikusten du baserritar bat eskopeta saiatzen ari dala. Alz STFer 133. Gizon basaerritar baten ganean. Itz Azald
78.
(s. XX) Baserritarrak patxada geiagokoak dira jaten, edaten da izketan. Ag Kr 49. Lan gogorra da, baño
baserritar geienak billatzen dute bigungarri on bat, an nonbaiten gordeta idukitzen duten ardao zatoan. Ag G
22. Izkuntzaz, Henry irugarrenaren mezularia Gipuzkoan, naiz Giputzena Londresen izateko egokia; baserritar
gentlemandua: burutik beatzetara gizona. A Ardi 56. Peru, bere baserritar jantzi zar ipingitsu nabarraz, Jaunari
erreguka alik ondoen atara egijala arazo artatik. Kk Ab I 24. Gauza asko dakizki goizetik arratsera lurrari
aberastasuna atera naian dabillen baserritarrak. Etxeg in Muj PAm 29. Ezen, zorigaitz hiriari, lan-sari
handiaren gose eta egarriz, bas-herritarrak oro, edo gehienak, hiri hartara jautsiko direlarik! Barb Piar I 193.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
194