Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
y "chèvre sauvage" Dv. "Cerf" H. "Al corzo no se le conoce otro nombre que si es macho basaintz, y si es
hembra orkatz" Mdg 144. "Gacela" A (que cita a Dv). "Cabra silvestre", "gacela, litm. 'cabra montés'" A DBols.
"Basahüntz, chamois, isard" Lrq. "Cabra montés" Etxba Eib. "Corzos" (Ae) CEEN 1970, 327. "Oreina [...].
Aspaldian ez dago animalia hau gure basoetan, baina izena sarri entzuten da, nahiz eta 'cabra montesa' eta beste
adardun batzuendako ere erabiltzen den" Elexp Berg. v. orkatz, orein. Tr. Algo más usado al Sur.
Iturri batean edaten zegoala basauntza, ekusi zuen urean bere adarraren keriza. VMg 53. Egizue oi dabena
basauntzak, zeñek ikusten danean eriotzturik ta zaoriturik, bertati arin egiten dau iturriko urera. Añ LoraS 115.
Eiztariak basauntza / artuterakotz, / txakurrakaz atzean / arin darraikoz. Zav Fab RIEV 1909, 28. Gipuzkoako
mendietan ezagutu izan diran abere basati edo lar-abreak dira Katamotza [...], Basauntza, Azeria. Izt C 191.
Arrapatu zituzten bost basaurde eta ogeita amasei basa-aunz bertako nekazari jendeak makilla utsakin suarmarik
bage. Ib. 195. Orena, eta orkhatza, basidia, oren-ahuntza, basahuntza, oriza, jirafa. "Cervum et
capream, bubalum, tragelaphum, pygargum, orygem, camelopardalum". Dv Deut 14, 5. Otoizten zaiztet,
Jerusalengo alabak, kanpoetako basauntzez eta orinez, eztezazuen yeiki, eztare iratzarri maitea. Echn Cant 2, 7
(Dv orkhatzez eta oihanetako orenez). Kanpoetako basauntzak eta oreñak gatik. (G lit.). CantCS 2, 7 (V gral. y
V-m basauntzak). Jaun on harek zaukunean baimen hura igorri, / Laster ginen abiatu bas'ahuntzak iduri. Dib
Koblak 22. Leize hura basauntz onen bizilekua zan. Arr GB 44. Etumetako basauntza zakurren sanga aditzean
bezela. Arr EE 1882c, 552. Erreka soñuen zale naz, / Basauntzak poztuten ditu, / Beltxargai atsegin emonta /
Aratai bertara deitu. AB AmaE 150. Ikhusi zituzten zortzi edo bederatzi orkhatz edo basa-ahuntz. Jnn SBi (ap.
DRA). Hetarik baten gana inprudentki edo uste gabez, hurbiltzen bada bestia ezti edo inozent bat, hala nola
basa ahuntz bat, mustroak yauzi eginen du haren gainerat. Elsb Fram 177s. Euren mendietako arkaitzak baiño
gogorragoak; mendi egaletik gora ta bera ibilteko basauntzak baizen ariñak. Ag AL 144.
(s. XX) Ikusia bazuen antilopa edo basa ahuntz handi bat. Prop 1902, 135. Zoroko ta txit umeturik,
arkumetxoakiñ jolasean, basauntz irudira lasterka, etorkizunari parrez begira. Ag G 148. Haritxabalet ihizlari
handi zen: biga bost orkatz eta basahüntz eraitzi dütü bortütik. Const 36. Mendian ez baserrian ez dun erbi ez
basauntz ain zailurik. 'Cerf'. Or Mi 14. Inguruan larre ugari loretsua zedukan, eta bi basauntz larrea yaten. Ib.
44. Basauntzaren antzeko ihizi larri bat ugari dabila mendi eketan, oreiña edo gamo diotena. FIr 136. Maitasunbaratzan
sartu da basauntza. "La cabra-montés". Laux BBa 134. Larreko zezena, oianeko basauntza, / odeietako
txoriak... Oro gizonak eiza. "El ciervo de la selva". Ldi BB 102. Oietako aurrenenak zezen, basa-bei, bison,
zaldi, rangifer, oreiñ, basauntz, auntz [...] eta leize-artza ziran. JMB ELG 38s. Santimamiñeko basauntz-adar
mordoak . Ib. 41. Apirkako basarteetan basauntza sendu dun leoiari ere, ua begiztatu arte, orroa dario berolaxe
barrualdetik zulagarri. TAg Uzt 229. Basauntza iturrien irrika bezala, / ala daukat, Iauna, gogoa irrika Zugana.
"Cervus". Or Ps 41, 2 (Dv orena, Ol oreña, Ker orein-emea). Orein, orkatz, basidi, basauntz, basaker,
adarbakar, konkormando arrea. Ol Deut 14, 5 (Ker basauntza). Egazti ariñ eta / leoi, basauntz, orein jauzkale.
"A las aves ligeras, / leones, ciervos, gamos saltadores". Gazt MusIx 189. (Onaind ib. 207 basauntz). Onatx
zuretzat, Delie, basurde-buru au eta basauntz urtetsuaren adar-abartsuok Mikon txikiaketz. "Cornua cerui". Ibiñ
Virgil 52. Ihiztari-andana zen hor ta basa-ahuntza bazela, ikusia zutela. Mattin 106. Badiagü basurde eta hartz,
/ basahüntz eta orkhatz franko. 'Isards et chevreuils'. Casve SGrazi 59. Joan zan axkar-axkar, ta txakurrak,
basauntz gazte bat ito ta zulatzen ari zirala arrapatu zituan. BasoM 83. Basauntza, berez, emengo auntzaren
antzekoa da. Adarrik ere ez du [...]. Adarrak, basakerrak izaten ditu. Ib. 83 (se refiere seguramente a la hembra
del corzo).
v. tbn. Zab Gabon 85. A Ardi 63. Zub 82. EA OlBe 87.
2. "Basaintz [...] (R), mogotes, cuernecillos que de los principales cuernos nacen al corzo anualmente" A.
- BASAHUNTZ-BELAR. "Basahuntz-belhar (Hb), herbe aux cerfs, sorte d'amarante" Lh.
basauntzkume. v. basantxume.
basahunzki. "(S), chair de chamois" Lh.
basa-ur. v. basur.
basahur (S; Hb ap. Lh; basaur L, BN; Lar Lcq 152). "Nochizo, avellana silvestre, basaurra" Lar. "Basaur
(L, BN), basahür (S; Hb), noisette sauvage" Lh.
basaurde. v. basurde.
basauri. v. basahiri.
basahurtze. "Basahürtze (S-saug), noisetier sauvage" Lh.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
188