Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
egin / zintuen atzemaille. Ib. 147. Ezen Jainkoak prestuen / Ikhusten tu bideak, / Ikhusten nola basatzen / Diren
bekhatoreak. EZ Eliç 176. Gizon gaixkin bat bezala, izi zen, beldur zen, ihizia bezala, basatua eta ihes egina
zebillan. 'Errante'. Ax 287 (V 192). Nola konpaiñia prestuak utzirik, bere egitekoei gibela emanik, loa galdurik,
bera bakharrik itzalgaizka, airatua, basatua eta idurikortua ibiltzen den. Ib. 357 (V 237). Itzul azu ene bihotza
zure ganat, altxa zazu zerurat, eta eznazazula utz basatua eta errebelatua lurrean ibiltzerat. Ch IV 16, 2 (SP
horra hara lurrean errebelatzera, Mst barreiatürik horrat hunat ebiltera). Baldin baditu gizon batek ehun ardi,
eta hetarik bat basatzen bazaio, eztoha othe, laur ogoi eta hemeretziak mendietan utzirik, basatu zaionaren
bilha? HeH Mt 18, 12 (He, Lç, Echn, Dv errebelatu, Ip baztertu, Ur galdu). Aietako [ardi] bat basatu balitzaio.
Ir YKBiz 256.
(S). Ref.: Lh; Lrq. "Basat /bas!at/, s'effaroucher" Lrq. Basatu zen mandoa. "Se desbocó la mula". Bera EEs
1914, 43.
(S-saug ap. Lh; H, A). Hacerse salvaje. "Devenu sauvage. Ihizia bezala basatua (Ax)" H. "Hacerse montaraz"
A. Aberia gü bezañ minbera dela, nun ezten basatürik. Ip Dial 68 (It basatia, Ur basatija, Dv basa).
2 basatu. "(V), enlodarse" A. Cf. 2 basa. Baña naiago dituzte Ijituko zingura basatuetan arkitzen dituzten
ur loi ta zatarrak. Mg CC 255. Zelai ta ibarretan basatu dala luurra Erromarren odolez. Mg PAb 209. Burutik
oñetara ago, edo autsez josia, edo basatua. VMg 46.
- BASA-BASA EGIN. Empaparse. v. BASI-BASI EGIN. Soñulari eder bat dozu ardaoz basa basa eginda
bere. Mg PAb 61.
basatu. v. baxatu.
basatupla. v. basatipula.
basatxadon. "Ermita" Bera. v. basatxauno.
basatxakur (Ae, S), basotxakur (V-ple). Ref.: A; EAEL 91. Lobo. Piztirik amorratuenak ditugu, berriz
arerio: sapelatsa ta basatxakurra. TAg Uzt 87. Artzuloetan agiñak zorrozten diardue basakatuak, azeriak eta
basatxakurrak illunpearen zai. Ib. 239.
+basaxakur. Zorro. Gaberako ere baditugu baso-txakurrak, aizeriak, ta oek dira eizaririk gaiztoenak.
VMg 31. Samsonek behin hirur ehun basa-xakhur sutan igorririk heien uzta zohituen erdirat, Philistindarrek
gizon hori galdetu zioten Israeliteri. Zerb IxtS 48.
(Fig., referido a personas). Emakume tzar emegalduen besoetan burtzoraturik zebiltzan batzuk [...] arago,
berriz, joko-txirringaren aurrean alkarri nola narrua kenduko. Eta, adiskide izenean, alkar agurkatzen ziran
basatxakur ariek danak! TAg Uzt 183.
basatxauno (BeraLzM), basatxono. Ermita. Neol. creado en 1897 por Arana Goiri, que propone basatxono a
partir de basatxauno, aunque él emplea esta última forma. "Según la revista Euzk (1929, 65) [...] era de uso
frecuente en esa fecha" NeolAG. "Basatxauno (de txauno, capilla), ermita" BeraLzM. v. baseliza.
Basatxauno au Algorta'tar Kauldi Bizkaiko Lekeitio-semiak azpittik berriragi bere alegiñaz eragin dau.
(Inscripción de 1898 atribuida a Arana Goiri). Euzk 1934, 314. Lekeitiotik Mendexara bide-ondoko
basatxaunoan dago gomutarri ori. ZA RIEV 1928, 593n. Basatxono aurreko zelai zabalian. Enb 207. Naiz basatxaunoetan,
/ Naiz ertxadonetan, / Kistar eredu ixan / Gadixan benetan. Ib. 59. Gabeko amabiak inguruan, "txintxan...
txin-txan... txin-txan..." basatxonoko (ermitako) txilin-otsa entzuten da. Kk Ab II 42. Basatxonoko giltzak
eukite-ebezan basetxian mutil gaztetxo eta azartue eta gaizto-zamarra bizi zan, bertako morroi. Ib. 43s. Mirenen
basatxono mendijan jarrija. Laux BBa 24. Euskalerriko txadon eta basatxauno geienak Leen-elizan oi ziran
deikun edo izenak dituzte. JMB ELG 104.
basatxauntxo, basatxauntxu. Dim. de basatxauno. Orrela bialtzen ditu bere danda geltsuak / mendi
zorrotzaren bizkarretik basatxauntxuak: / "Miren-i iragarri zion Jaunaren aingeruak..." / dio basatxauntxuko
landetxeko joaliak. L. Etxezarreta EEs 1931, 7.
basatxerri (Sal), basatxarri (V-och-ger-m), basotxarri. Ref.: A (aska, opildu); A Apend (basatxarri); EAEL 90.
Jabalí. "Elurtzean aska bat ikusi nagu, baia eztiakinagu zerena den: ala basatxerriarena, ala artzarena (Sal)"
A. "Balea opildu egin zan basatxarriaren buruko azurra jota, la pala se aplastó al dar con el cráneo del jabalí"
Ib. v. basurde. --Baiña aita, nola Txominek jakin dezake zertzuk liraken "ibillikoien" alu oriek? --
Basotxarrixak, seme, basotxarrixaaaak...!! EG 1956 (5-6), 24.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
186