Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
basaterebuza, basateebuza (Alth Bot A), basaterebusa (Foix ap. Lh). "Salsifis de prés" Alth Bot 21. "Salsifí
de los prados" A.
basatetxe. "Ranchería" Lar. "(Hb), chaumière perdue" Lh. v. basetxe.
basatetxezain, basatetxezai (Lar). "Ranchero" Lar.
basati (V, L-ain ap. A; Lar, Añ, Hb ap. Lh, VocCB), basoti (Lar, Añ). v. 1 basa, basatar. Tr. Documentado
en textos meridionales desde Larramendi (que usa la var. basoti). En DFrec hay 21 ejs., meridionales, de basati.
1. Silvestre, salvaje. "Salvage", "silvestre" y "campesino, campestre, silvestre" Lar y Añ. "Montaraz",
"cimarrón, indómito, silvestre", "montés" Lar. "Bravíos árboles, plantas, basotiak" Ib. "Abere basatiak, animales
bravos, salvajes" VocCB. Baldin esku ausartia / Ala garai bada erraz / Basotiaren indarraz. "Del ímpetu de
una fiera". Lar Gram 393. Egon zan mats gozoen ustean zai edo itxedoten; baña alferrik; zeren eman etzuan
mats garratz-basatiak baizik. AA III 356. Esan dizut len ere elea gu bezin kuperatia dala, non eta basatia ez
dan. It Dial 68 (Ur basati; Dv basa, Ip basatürik). Gipuzkoako mendietan ezagutu izan diran abere basati edo
lar-abreak. Izt C 191. Bi errukarri oiek basoetan edo lurpeetan, abere basatien gisan bizi ziran. Lard 388.
Antxen izandu zan, jan bearrak eta bizinaiak ematen duan indar ta adorez abere basatiak egiñ zuten borroka
errimea. Ag G 159. Orduban, danen artian oratuta, amorratuta egualako, pizti basati bat ixan balitz lez lotuta
espetxera eruan biar ixan eben. Kk Ab I 39. Azi basati orrek itsasondoa maite baitu. Or Mi 45 (se refiere a la
raza de caballos salvajes de la Camarga). Agokoa egozteko legorraldera eraman duten moxal basatia. TAg Uzt
213. Bareak ziostan: "Anai sugearekin, / pisti basati horrek, zer duk horrek egin?" Arti MaldanB 195. Abere
itsu, adardun eta basatiak arratsaldeko argi bizira irten zuen. Arti Ipuin 57. Arkaitzez gora, elorri, /
astrapalatsu, basati, / arkaitzez, garratz, eleiz arkaitza / azkar dator, barri. Gand Elorri 55.
(Lar, Dv, H), basoti (H). Bárbaro, salvaje. "Bozal, inculto" Lar. "(V, G), sauvage. Gizon basatia" Dv.
"Sauvage, appliqué aux hommes" H. v. basagizon, basajende. Ez da izan, zion Ciceronek, fede gabea bazan
ere, jende añ basati eta ezigaberik, non eta ezagutu ez duan bai dala Jainkoa. AA II 20. Munduaren alde
guzietan jenderik basatien, eta abereen anzekoen artean ere onratu dituela begiramentu andiarekin beren
Apaizak. Ib. 225. Ez da mundu onetan / iñon naziorik, / Jaungoiko bat badala / aitor ez duenik; azkenean
mendiko / gizon basatiak / egi au sinistatzen / oi dute guztiak. It Fab 159s. Gizon basatiak ala bizi dira. It Dial
41 (Ur basati; Dv basa gizonak, Ip basa gizunak). Gure Españako sarjin loretsutik mairu basatia bota ondoren.
Otag EE 1882c, 413. Auñemendiko gudari basatiak (salvaje) edo gu, zeintzuk garan andiagoak ondo ikusi barik.
Ag AL 161. Gizon basatiai euren leize zuloetaraiño iarraitu, ta ill danak antxe basurdeak ilten diran gisara. Ib.
165. Ludiaren jabeen nagusitza Ipar-etik etorritako basati-oldarguneak lurreratu zutela. Zink EEs 1919, 233.
Euren ustez, euskerak dau errua, euskaldunak Elizkoi, basati, progreso ta zebilizaziñoaren arerioak izatea.
Belaus LEItz 109. Ez zala gizon motarik, naiz basatietan, naiz grezitarretan, naiz ta beste edozein
izanetakoetan... guzion Aitta ta Egilleari [...] eskerrak ematen ez zitzaionik. Inza Azalp 89. Eme-gogo ta ederra
eman zien, landaen arima ikusgarri izan zitezen, eta lenengo gizon basatiak ema zitzaten. Or Mi 71. Ai Kirikiño,
gu galduak gara, eztaukogulako bape jakintza-zalerik, erri basati bat gara. Kk Ab II 106. Oraindik zenbait
basati-arteko aztiak erabili oi dituzten mozorro jantzien antza dutela. JMB ELG 50. Berba egiten be ezekiyan
basati bat zala. Ib. 174. Basati aiek jendatu naiez / Legazpi ta Urdaneta, / nagusi ordez guraso ziran / goituz
jauntxoen apeta. Or Eus 203. Ta zuk, Konpostelara / zoazen urlia, / ez uste euskal-jendea / dala ain basatia.
SMitx Aranz 151. Gañera, basati bati bakarrik bururatu zitzaioken beste sorginkeri bat ere asmatu zuan. NEtx
Antz 139. Uste izaiteko da Latin kultura ezagutu baino lehen Irlandarrak ez zeudela izpiritu eta entelegu
laneginik batere gabe, ezen Keltak ez ziren basati batzu. Mde Pr 225. Goidel hauek baitzuten gainera kulturaren
zaintzeko eta hedatzeko ardura beren gain hartu Europa, Afrika eta Asiako basatien aitzinean. Ib. 227.
Espantuarekin zimutxo lotsatiak, / otsoaren larruz zebiltzan basatiak, / alde guztietatik eskapatu ziren. Arti
MaldanB 196. Basati bat, landugabe bat jarri zazu bere burua landu dezakean tokian eta bizimoduan. Vill Jaink
72. Aro ta erri basati aietan asaben adorazioraiño eldu ziran. Ib. 167. Juduekin eta Poloniarrekin egin direnak,
basatiak eurak ere gorritzeko beste izan dira. Ib. 84. Mairu-mendiak oinperako dituzten basatiak. Berron Kijote
199. Hizkuntzak dira halere eta ez dugu ahaztu behar herri basatienenak ere aski landuak direla. MEIG VI
114s.
(Referido a cosas). Gure izkera basatia dala zion Marianak eta ori utzi zigun idatzita bere Edestian. PMuj
Y 1934, 163. Deadar bat bota, Ameriketako indioek botaten dituztenak baño basatiagoa. Osk Kurl 55.
(Lar). Grosero, maleducado; insociable. "Agreste, rústico" y "alarbe, bárbaro, bestial" Lar. Lagunakiko
tratabidea, lagunarte galgarriak eta komedi eta ikuskari periltsuak uzten baditut, basati bat egiñ naizela esango
dute. Arr May 68. Eltze, lirdinga, ezjakiñ, ustel, urde, basati; arrapatzen bazaituztet, eskopeta baneuka,
derrefent... Ag G 310. Beingo-beinguan ikusiko leukie baserritar tentel eta basati batzuk baño ezkareala. Otx
122. Traketsa ta basatija lez zabiltzalako nire jauregijan. Ib. 54. Aberats, lantzale, bizkor, argi, andinai, gereka
ta pizka bat uzu ta basati zan Lassalle. Eguzk GizAuz 66. Menditar txiro bat naizela ta / basati kaiku loloa? EA
OlBe 23. Bai nekazarientzat bai artzaientzat kirtenkeri asko entzun det. Basatiak dirala; berena egin ezkero,
ezergatik etzaiela ajolik. Munita 127. Mendian jaioak izanik, basatiak dira izan-ta. Bilbao IpuiB 118. Gauez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 184
mende.