Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BASASTO-EME. Hembra de onagro. Basamortuan azitako basasto-eme orrek: arr-eske dagoanean, aizea
artzen dau. Ker Ier 2, 24.
2 basasto (V, G-to, AN-gip-larr; H). Ref.: A; Asp Leiz. "Sorte d'éruption" H (que cita a Izt). "(V-oroz-ger-gip,
G-to), granillos malignos de la piel" A. "(G-to, AN-gip), divieso" Ib. "Ampolla en los labios" Asp Leiz.
Beraren ura ona da txit eritasun mueta asko sendatzeko, eta batez ere larmintz-azalean agertu oi diran zanbro
pikortatsu eta basasto itxusi lotsagarriak kentzeko. Izt C 95.
basasu (Sal, S). Ref.: A; A EY IV 227. "Basasu (Sal), herpes (erupción de granitos)" A. Azkue tbn. trae
"basasui, manchas oscuras que salen en la cara de las mujeres en el período de su embarazo", sin indicar
procedencia; seguramente se trata de una deducción errónea a partir de la forma det. suletina basasüia. En un
decreto del Tribunal de la Inquisición de Logroño, en 1725, se lee: "Para el remedio de la enfermedad de Erpes
dicen estas palabras Bascongadas: vasasua [...] [el resto es de difícil interpr., por la transcripción defectuosa]" (v.
AIr CEEN 1970, 92). Haurren basasüiaren sendotzeko hun düzü barürtüia. A EY IV 227.
basasukar. Falsa devoción, celo supersticioso. Hastapenean behar bada zerbait on erakutsi zen hekien
[Brahma, Vixnu eta Sivaren] izenean, bainan basa-sukharrak etzuen aurkhitu zedarririk, eta ahalkagarri liteke
erratea zer itsuskeriak adoratu diren geroztik Trinitate horren izenean. Hb Egia 60.
basatanasia. "Anserina, basathanasia, antzárhazbelhárra" Urt II 128.
basa-tankera. Carácter silvestre. [Zuaitz] auek ere norbaitek txertatu ta sakonki aitzurtu zuloetara
lurraldatuko balitu, laister utziko lukete basa-tankera. 'Siluestrem animum'. Ibiñ Virgil 83.
basatar (V, AN-gip-5vill ap. A; Lar, Añ, VocCB), basotar (Lar, Añ, VocCB), basoar (Lar, Hb ap. Lh).
Silvestre. "Montés", "nemoroso", "salvage" y "salvagina" Lar. "Montaraz", "silvestre" y "salvage" Lar y Añ.
"(V), salvaje" A. "(AN-gip-5vill), bravío (árbol)" Ib. [Sagu] basotar gaixuak / Dino, ze gozuak / Emengo
jaakijak / Eta edaarijak! Mg PAb 101. Eskerrak emanik Erri Saguak, jarraitu zion Basotarrari. VMg 11. Mendi
batian / Basotar askoren artian / Egin zan batzar andija. Ur CancB III 92. An gizon, emakume, mutill, neskatx
eta aurrak ikusten ziran, denak abere basatarren larruz estaliyak. Camp EE 1882a, 34. Ordurako bazetorren
zakurra, bazetorren, atzeraka ta alboraka, makur baño makurrago, ulua ta marrua [...]; baño basatarrarekiñ
[otsoarekin] borrokarik asi naiezta. Ag G 154.
(Con reduplicación intensiva). Saia be ezta uriko egaztija, baso-basotarra baño. Alt Euzk 1930, 502.
(Dv), basotar (Lar). (Referido a personas). Habitante del bosque; montañés. "(Habitador del) desierto" Lar.
"Montagnard" Dv. Cf. VocNav: "Basatarros, mote que aplican a los de Goñi". Neurriak artu bearko zirala
basotar lotsabageen kontra. Ag AL 133.
(Lar, Añ), basoar (Lar). Grosero, rústico, maleducado. "Payo, paya" Lar y Añ. "Agreste, rústico, basatia,
basoarra, basajendea" Lar.
Salvaje, bárbaro. "Sauvage, barbare au sens des anciens" Dv. Godoak, eta bertze jendaki barbaro eta
basotarrak Italiara eta bertze hainitz erresumetara Enperadorearekin ethorri zirenean benzutuek hartu baitzuten
garaitiarren hitzkuntza. ES 95. Greziarren eta Basatarren, jakintsunen eta jakingabeen alderat zordun naiz. Dv
Rom 1, 14 (Lç, He, Bibl barbaro, TB barbara, Ol, Ker arrotz, IBk atzerritar, IBe kulturagabe). Kadiz-tik oiu
dagi / Konde beztuak mendeku billa, / eta ez aipuarren; / basatar erasoaz / zure kaltez leiatsu dabilla. "La
bárbara pujanza". Gazt MusIx 99.
basatasun (Dv), basatarzun (Casve). Salvajismo, ferocidad. "Sauvagerie" Dv. Nula idiek begiratzen
beitüte kasik bethi ere basatarzünetik khozü zerbait, behar dira kostümatü goizik bere nausiaren esküia sofri
dezen berekatzen ditüenian. "Leur férocité naturelle". Arch Gram 144.
basate (G-to, L-ain ap. A; SP, Dv, H). 1. Planta silvestre sobre la cual se injerta. "Sauvageon" SP. "Sauvageon,
épine de sauvageon" Dv. "Plant franc sur lequel on greffe, ou ente" H. "(G-to, L-ain), manzano silvestre, el
mejor pie para injertar, sobre el cual se injerta el manzano común" A. Basateak lothuak direnean zahartu
behar diren lekhuan, xerthatzen dira negu ondarrean. Dv Lab 382. Basateari axala urratzen zaio kanibetaz
gain-behera eta trebesean, iduri T bat, eta urradura hartan sartzen da ezpala. Ib. 388. Basate gazte mehean
xerthoak aski ditu bi begi. Ib. 385. Basate xerto elgarri lotuz / egiten baita arbola, / gure mundu hau hasiz
geroztik / publatu izan da hola. Mattin 78.
2. "(B), los retoños bravíos que salen a un árbol por debajo del injerto" A.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
183