Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
basanagusi, basa-nausi (Dv). "Basa nausia (He), faux docteur, pédant" Dv. Horren gatik deitzen ere dituzte
pedantak edo basa-nausiak. "Pédants". He Phil 201 (SP 199 basherriko irakastunlariak).
basanbulo, basanburu (A Apend). Gamón, asfódelo. v. basaporru.
basandari. "(G), peruétano" A. v. basamakatz.
basandere (BN-ciz), basa-andere, basandre. Ref.: A Apend; JMB At. 1. Nombre aplicado a diversos
personajes mitológicos que viven en el bosque. "Lamia" A Apend. "La mujer de basajaun" JMB At. "Es un genio
que hace su aparición en la entrada de determinadas cuevas. Así, se dejaba ver a la puerta de una caverna que,
según vieja creencia, existía en la cumbre de la montaña de Mondarrain" JMB MitV 58. "Al lado de los
Basajaunak salen, menos caracterizadas, las basanderiak, sus parejas femeninas: esto ocurre sobre todo en el
país de Soule, la zona más selvática del país vasco" Caro Los Vascos 392. Harpe batean ikusten du Basa-
Andere bat, orai Salbatoreko elizan den ganderailua garbiturik, urrezko orraze batekin orraztatzen ari zela.
"Une Dame Sauvage". Barb Leg 126. Basa-Anderea eta Basa-Jauna gelditu ziren kolpez orduan berean. Ib. 126.
Lehenago, Laminak omen ziren Mundarraingo mendiaren gainean, eta Bas'Andrea joaiten omen zen [...] mendikaskoan
bere buruaren orhaze urhezko batekin orhaztatzerat. Ib. 25. Folklorean izaite asko agertzen zaizkigu
bitxi baino bitxiagoak: basa-jaun, bas-andere, lamina, maide, inguma, eta abar. Lf CEEN 1973, 131.
(Como personaje de Carnaval). Garizuma izan ez balitz eta Misionea, Ihauteriko Basa-Andere Zigantea
erranen zinuten, zinez eta minez. Barb Sup 7. Antzezkizunaren koroa egiñaz, laguntalde aundiak eldu ziran,
bolantak, basanderiak eta jigantiak, batzuk oñez eta besteak zalgurditan. Etxde JJ 173.
2. Mujer rústica. "Mulier aggrestis, basandréa, larreandréa, basemaztéa" Urt I 463. Piarresek doi doia
behatzen zion emazteki merkatuari; ez batere gehiago, pinpirinak iduri, orotaz ikusiak nahi ziren bas-andere
batzueri. Barb Piar I 177.
3. basandre (BN-baig ap. A), baxa-andre."Zona, enfermedad de la piel, especie de sarampión" A. "Baxaandria,
zona o herpes zoster" Garate 12.ªCont Eusk 1972, 63.
basandi, basaundi. Selva, gran bosque. Cf. ejs. no lexicalizados de baso a(u)ndi en Izt C 134, Ag G 11, Otx
91, Munita 146, Anab Aprika 92. Sakostan gezur, ixtillu t'abar / dabillen etsai-taldea / iñoiz ere ezin izan
liteke / basaundi onen jabea. EA OlBe 53. Nik emen osabide, / gogo ta soin basaundi / onen izakide. Ib. 52.
basandura. "(Sal), sauquillo" A.
basanimalia, basa-animale, basa-alimale, basa-arimal. Animal salvaje. v. basabere. Job Santiak
Behemot deitzen diana, erran nahi beita arimala, basa arimal güzien izenak dütiana. Egiat 199. Ta bere khorpitz
txarrak basa arimaler üzten. Ib. 159. Errumanek zütin berenak basa arimalen eretzian jarten, lehoner ta
elefanter hüillenteraziten hollizietan. Ib. 256. Basa animale, xori, suge eta itsasoko arrain suerte guziak. TB Iac
3, 7 (Dv, Ol basabere). Basa alimalek, kujotiek edo hartzek eraman dituztela [ardiak]. Larz Iru 80.
basanturruta (Ae), basantuta (Sal). "Palo de saúco, quitada la médula" A Aezk. "Basanturruta, saúco (Ae)" A
Apend. "Basariluta, trabuquillo (Sal)" Ib. (seguramente error de lectura por basantuta). "Basantuta, nombre que
dan a la planta llamada sabuquera o saúco (Urraul, Ochagavía)" VocNav.
basantxume, basauntxume, basa-auntxuma (Lcc), basauntzkume, Cría de cabra montés, de ciervo, corzo,
etc. "Cabrito de aquesta [cabra montesina], basa auntxuma" Lcc. Zure bi bularrak, bi basauntz kume bibiro
bezalakoak, lirioen artean bazkatzen direnak. Echn Cant 4, 5 (Dv orkhatzaren bi ume biritxiak, Ol antzume
bizki). Jenobebak azari bati ortzetatik kendu zion basauntzkume baten narru pintarratu batez jantzi zuen. Arr GB
53. Bere soñean basauntzkumearen narrua beste arroparik etzeukan. Ib. 105. Ontan, basauntxume / bildurti bat
dator / --lênbizi dardaraz-- / Jaunaren ondora. "Un tímido cervatillo". Or Poem 562. Zure bularrak, lirio-artean
bedarra jaten diarduen basauntz-kume bikotxak dira. Ker Cant 4, 5.
basantzara (L-ain; Lecl (-nz-), Dv, H), basa-antzara, basantzar (V, G), basantzera (Hb ap. Lh), basantsar
(Lar). Ref.: A (basantzar); SM EiPáj (basantzarra). Ganso salvaje. "Mergansar, ansar bravo, basantsarra"
Lar. "Oie sauvage" Lecl, Dv y H. "Ganso silvestre" A. "Basantzarra, ánsar campestre, ganso silvestre (Anser
fabalis)" SM EiPáj. v. ANTZARA BASA. Basa ahate, basa antzara, heron moko luze, zango luzeago, eta
bertze lumako [...] mesfidantzarik gabeak. Prop 1902, 133. Nor da hemen gaindi antzara edo "basa-antzara"
ezagutzen ez duenik? Negu guziez gutartean dugu behinere huts egin gabe. Dass-Eliss GH 1925, 373.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
177