Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
56s. Jesusek basamortura alde egin, eta an bizijagaz, erakusten deusku, izan gaitiala bakartade zaliak. Ib. 103.
Baña alde batetik itsasoa eta bestetik basomortua zituztela arkitu ziranean, erausiari eman zitzaiozkan. Lard 73.
Moisesek baso-mortuan edo eremuan Israeltarrakin batean bere bizitza egiten asi, eta laster Tabernakulo edo
eliza txiki bat eragin zuen. Ib. 81. Bereala agindu erazo zioten Jenobebari juramentuaren bean, basa-mortu
artatik sekula irtengo etzala. Arr GB 39. Arri-ta-makill bazijuazen / Basamortuen tartean, / Illera askotan, ixillixillik
/ Mendigaiñ artu artean. Aran CancB III 296. Arratsalde aldera sartu omen zan basamortu batera, emen
arkiten zan koba zulo batean gaua igarotzeko asmoan. Zab Gabon 78s. Zelai zabal ta jolas-lekuak / gaur dira
basamortuak. AB AmaE 17. Nora biurtu jaku kaiola euskerazko au? / Zelan jarri da aiñ basamortu mututua? Ib.
168. Jesukristo gure Jauna, ogetamar urteko zala, San Juan Bautisteagaitik Jordango errekan bateatua izan
ezkero, joan zan basamortura. Itz Azald 34. Eremu eta basamortuko Aita bateri itandu eutsen baten, zer egiten
eban beti pozik eta bake dontsu bardin baten egoteko. Ib. 76. Eta norbait basamortuan, edo iñor ezdagoen
tokian ilko balitz. Etxeg RIEV 1908, 117. Jakin gurarik zer jazoko ete zan beragaz da bere ondasunakaz an
basamortuan (desierto) guduak inddarrak artuten bebazan. Echta Jos 335. Gitxik juan gura ixaten dabelako
basamortura ta geienak urijetan gelditzen diralako. Kk Ab I 52. Andere-luna (Esfinge) zarra, ludija baxen zarra
dana, lekaruan (basamortuban) bixi da, ta gustiz jakittuna ei-da. Altuna 22. Lapurtzar bik gau illunian /
Arrapau eben gaixoa; / Basamortu itzal bat orain / Da bere bizi lekua. Enb 65. Basamortuan zelan oi diran /
Ibilten artzain zintzoak. Ib. 81. Apirkako basamortuetan eundaka leguetan iñor be (personaik aitu bieda) bixi
eztanetan. Kk Ab II 152. Orra ba alako basamortu itxelian umore ederreko jentia aurkitu eben eiztariyak. Ib.
160. Basa-maurtu aretan bixi zan, galbarra baño sollago egozan aitz batzuben ganetxuban eregiriko etxetxu
aretan. Otx 106. Ea zertara yoan ziran orduan basa-mortura. Ir YKBiz 152n. Aldegin zuen andik basamortu
ondoko alderdira, Efrem deritzan irira. Ib. 361. Basamaurtuan oiuka danaren oiuba. Arriand Mt 3, 3 (Ker, IBk,
IBe basamortuan; Lç, Echn desertuan, Hual desiertuan, TB, Ur eremuan, HeH, Dv mortuan, Ip bortüan, Ol
basoan, Leon bortuan). Ta, auts eta izerditan, an darrai aurrera / Oñati-erritik erromes-illera / basamortu-zear
lugorri-barrena. SMitx Aranz 54. Zuaiztiak, oianak, basoak, larrutu ezkero ezin-bizia, gosea, legorte galgarriak,
toki aldatu bearra, lekaroa, baso mortua datoz. Munita 105. Gizonak, basoa larrututa, basamortuak sortu ditu.
Ib. 147. Nun eta Arantzazun, gizona! Iñork aditu etzuan basamortu au, Zeruko Amaren agerleku! NEtx Antz 57.
Arrazkero, nere ondar gorrizko basamortu onetan, ezta landare bat sortu. Ib. 82s. Aiek ez dakite basamortu
ontan bidea irikiteko aizkora bañan matxetea obea dala. JAIraz Bizia 43. Ai, orduan, argiak itzali ta erria
basamortu illun biurtu izan balitz nai eukean! Erkiag Arran 172. Bere amesetan, ointxe errietatik eta batez be
tabernetatik urrin mendi sikuren batian edo naiz desiertuan bertan basamortuak ziar ebillen. SM Zirik 18. Harri
zorrotzak daude hortik, minduko zaitzu oin-zola: / Basamortua, / arantz-ortua, / laga zazu berehala. Arti
MaldanB 193. Sei ilabete oiek basamortuan igarotzea gaitzesten dut. Izeta DirG 106. Etxe utsak eta utsean
artuak. Ala ere, basamortu gorrian ganbelu-larruzko txaboletan egoteko baño obeak. Anab Aprika 86. Ondarra
zuria zan. Tarteka, palmera banaka batzuk, basamortuan galduak bezela. Ib. 36. Gauak basamortuan otzak
izaten bai-dira. Ib. 69. Nun edo nun ur bizirik ezpalego, ez lirake basa-mortuan ur bizien gezurrezko iduri oiek
nabariko. Vill Jaink 151. Basamortuan eta mendi goienetan zintzilik ikusten ditugun gure basarri paketsuetan.
NEtx LBB 12. Ai, ene maite, zu noiz ikusiko / emen nabil ametsetan, / zure izena adituaz / basamortuko aide
onetan. Ib. 345. Aurtik-azue basamortuko urtegi hortara. Bibl Gen 7, 22 (Urt desertu, Ur eremu, Dv mortu).
Basamortuetara joaten ei-ziran santuak kristiñauen lenengo denporetan demoniñuekin burrukan egiten. Alzola
Atalak 35. Basamortu ta oianetan beren andereenganako gogaetan ziardutela. Berron Kijote 98. Maiteago dugu
lagunartea basamortuko bakartasuna baino. MIH 136.
basabortu (S). Monte. "Basabortü (S), -mortü (S archaïq.), haute solitude" Lh. Munduaren lau partetan,
hetan asko lekhutan / Halako suak ageri dire basa mortutan. EZ Man I 92.
basamortuzale, basabortuzale. "Basabortüzale (S-saug), qui fréquente la haute montagne" Lh.
basa-musa. Zu, Titir, pagondo zabalaren itzalpean etzanda basa-musaren eresiak txirul segail batez ioten ari
zera. 'Siluestrem tenui musam meditaris auena'. Ibiñ Virgil 31.
basa-mutiko. Mozo rústico. Gipuzkoa-Nafarroetako mugan artzain-ikazkin eta nekazarien artean hazia
eta bizia zen basa-mutikoa Xabierra eraman zuten, Jesusen Konpainiaren ikastetxera. MIH 259.
basamutu. "(V-ger), desierto" A.
basan. v. basaran.
basana (det.). "Menda, basana, hierbabuena" Izt C 46 (en una lista de plantas).
basanabartar. v. baxenabartar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
176