Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
basakaka. "Uria basakaka ari du (B)" Gte Erd 110.
basakan. v. basakaran.
basakana (S), basakane (S), basakanat (S), basakhan (Foix ap. Lh). Ref.: A; Lrq /bas!akanát/. Tabique.
"Basakanata, hargamasazko pareta" Alth in Lander RIEV 1911, 598. "Basakana (S-saug) [...], basakhan (S,
Foix), cloison en briques, pisé, ou cuir" Lh. "Cloison en briques" Lrq.
basakapoi (V-m ap. A), basakapon (G-nav ap. A Apend). "Galfarro (ave de rapiña)" A. "Buitre menor" A
Apend. Cf. Baraib: "Basacapón (Salvatierra). Especie de milano, cuya carne, dura pero sabrosa, se aprovecha por
los campesinos. En Montoria pasacapón".
basakar. "Agreste, salvaje, bravío" BeraLzM. Ta basakarrena, ta basatiena ta betizuena. M.A. Iñarra Ezale
1897, 301b.
basakara (Lar Lcq 143; Hb ap. Lh). "Asarabacara, o ásaro, yerba olorosa, que llaman nardo silvestre, se
tomó del Bascuence basakara, que significa nardo silvestre, de akara, nardo, y basa, o basakoa, silvestre" Lar.
"Basara [sic, tal vez por basakara], nardo silvestre" Izt C 42. Eta zuri, aurra, lurrak, landu gabe, nun-nai
untz-alderraia, basakara, kolokasi ta akantu irritsuz naasita, asikin bezela eskeiñiko dizkitzu. Ibiñ Virgil 43.
Basakara (baccar) au, Plini Zarrak diñoskunez, usaitsua dugu ta aintziñakoak onekin egin oi zuten gantzuki
berezia. Ib. 44.
basakaran (Aq 652, 1191, Lcq 76), baxakaran (G, B, L, BN; Dv, H, Lh; -aisa- G), basakan (BN-baig),
baxakan, batxakan (G-azp), basokaran (V-oroz-m-gip; msLond ap. A), baso-okaran. Ref.: A (baisakaran,
baxakaran, aran); Garate 4.ªCont RIEV 1934, 57; Satr VocP (basakan). Endrino (planta y fruto). "Arañón,
marañón o artos que en otras partes llaman endrinas (G, AN)" Aq 652. "Endrina" Ib. 1191. "Basarana, id.
baxakarana, prunellier, ou fruit du prunellier" H. "Baxakaran (L). 1.º prunellier; 2.º baie de prunellier" Lh. v.
basaran, matxakaran. Probinzia onetako lurrak ematen dituen garaurik ezagungarrienak dira gaztaña,
sagarra [...], baixakarana. Izt C 137. Iak eta txillarrak, sasiak eta elorrak, masustak eta baxakanak elemenian
ugaldu. Ag G 129. Bidetxigorreko sasietan dauden / basakaran eldu-ariñen antzeko / begi urdin oiez nire
gurasoen / basetxe txurian al naun xuspertuko. Zait Gold 116. Ezkurra ere txikiagoa du baxakan antzera ta
txurten-gabea, esate baterako. Munita 40. Otartxoa betez eta otartxoa irauliz aspertu bañan, inguruko
baxakaranetara doaz zalapartari. Eston Iz 8. Gure amak zion, jateko sustantziatik ez zutela etxe hortan,
"baxakana janez" bizi zirela. Larz GH 1959, 87. Etzunik, baso-okaranen gerizpean loak artu eban. Ker EMeza
114 (ap. DRA). Basakarana bezelakoxea niñun; alperrikako gantz ta koipe-kutsurik gabea. Ataño TxanKan 115.
basokan (V-gip). "Okaran basatia, txertatu gabea" Elexp Berg.
basakardabera (Lar Lcq 110; -ber Hb ap. Lh), basakardebera. "Ajonjera" Lar. "Basakardebera, ajonjera,
aljonjera [sic] silvestre" Izt C 42 (en una lista de plantas). "Chondrilla juncea [...]. Gipuzkoan deitzen dute hola"
Zerb GH 1933, 115.
1 basakatu (V, G, AN, Ae, Sal, R; Lar, Añ, A DBols, Zam Voc), basagatu (Sal; Ht VocGr 421; -th- L, BN, S;
Foix ap. Lh, H). Ref.: Bon-Ond 143; VocPir 390; A (basakatu, basagatu); Iz ArOñ, Ulz; Etxba Eib; Elexp Berg.
Gato montés, gato salvaje. "Gato montés" Lar y Añ. "Chat sauvage" Ht VocGr 421 y Lecl. Infernuko
basakatuen figuran demonioak ikusten zituela, ta ito nai zutela. Cb Eg II 189. Nekez aldiz [mantsotzen da] basa
gathia arimal hau bere nazaroaz delakoz hora beno basago ta ohilago. Egiat 165. Gipuzkoako mendietan
ezagutu izan diran abere basati edo lar-abreak dira katamotza, otsoa, [...], basakatua. Izt C 191. Ta txakurren
aurretik basakatua ibilten dan antzera, basorik baso ibiliko da euskerea. A Ezale 1897, 53. Eskubiko besoa jaso
ta luzatuaz, azkazal lodi okerrak beltz agertuaz, zerbait arrapatzera dijoan basakatua dirudi. Ag G 352. Gabiroi
antzekuak dira / azeri basakatuak, / lengoan ikusi nitun / elkarrena juntatuak. Noe 122. Aren marrixka zepuan
dagon / basakatuak bezela. Tx B I 32. Belar aundiaren artetik basakatua bezala narraz etorri zen nexkaren
oñetaraño. 'Tel qu'un chat sauvage'. Or Mi 55. Nasialdi artan, basakatua bezala yeikitzen da bat batean. Ib. 55.
Gure Elederrek eseri eta / oiñetakoak askatu; / basakaturik ain arin ez da / abarrez abar goratu. Or Eus 75.
Garoartean kuzkur eta belarri-erne gelditu zan zakurra basakatuaren gisan. TAg Uzt 83. Basakatuaren
atzaparretan usakumea bezela, mutillaren eskuartera azaldu zanean. Ib. 187. Atzo goibel, eta gaur kazkabarra...
goiza txakur, eta arratsaldea basakatu. NEtx Antz 106. Euskalerriko mendi auetan / zenbat txori ta egazti, /
basakatuak eta azaiak / eta zenbat klase pizti. Uzt Sas 332. Pizti batzuek ere baziran mendi aietan. Basurdeak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
171