Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
2 basa (V-ple-m-gip, L-ain-arcang; Mic, Urt I 94, Aq 134, Hb ap. Lh, Dv, H, Zam Voc), baxa (L-sar). Ref.: A;
EI 111; Etxba Eib (basia). 1. Barro, lodo; lodazal. "Lodo, basea" Mic. "Lutum aceratum, basa lastoarekiñ
nahastatua" Urt I 94. "Barro, basea (G)" Aq 134. "Boue" Dv y H. "Sedimento, legamo, barro" Etxba Eib. v.
lohi. Tr. Documentado en autores septentrionales desde el s. XVII hasta finales del XIX. Al Sur es empleado
generalmente por autores vizcaínos, desde finales del s. XIX (antes lo hallamos en Cardaberaz).
Baso ez bainaiz, ni baithan dagizun ostatua, / Orain are gutiago zein doidoia basatik / Bekhatuen ilkhi
bainaiz urrin gaixtoz betherik. EZ Man II 77. Basan sarthuz geroztik xautzeko ithurria. EZ Eliç 135.
Bekhatuetara etzaitezala itzul nola urdea illkhi den basara. Ib. 166. Basan herrestaturik. EZ Noel 95. Hala nola
karrikako basaren gaiñean baitabiltza. Arbill III 13, 3 (Ch basa; SP istil, Mst, Ip, Ol lo(h)i). Nauzun urrikari,
eta athera nazazu basatik han sarthua ez nagoen, eziñ nihoiz ilkhizko maneran. Ch III 20, 2. Aithor zazu ez
zarela basa eta herrautsa baizen. He Gudu 112 (SP 91 hauts eta ezdeus). Gauza hura bere baitan basa eta
herrautsa bezain mespresagarria dela. Ib. 138. Jesus erraten dioten gizon hark eginik basa, gantzutu darozkit
hartaz begiak. He Io 9, 11 (Lç, TB, LE, Dv, EvS, Ol, Or, IBk, IBe lo(h)i, HeH baltsa, Leon ixtil, Ker lokatza).
Diranak basa edo zimaurra bezala. Cb Eg II 25. Lurreko ontasunak, gure arimako ontasunen aldean, basa
puska batzuek bezala ziren. Brtc 100. Karrikako basa bezala oinen azpian ezar nezaten guziek. Dh 106. Bustiñbasa
ondikozkoa, / Zoiñak bai dauka karroa / Haxeraiño zikindua / Eta zilhoan lothua. Gy 133. Arthik ordu
liteke basa bisaiarat / Lehia duenari liburu tzarrerat. Hb Esk 6. Galdetu zioten barkhamendu, burua basan: ez
belhauniko! Hb Egia 74. Zerukoa da egia, basakoa gezurra. Ib. 88. Direnak basa edo ongarriaren pare. Dv LEd
59. Eta andik laster zegoan trabena batera eldu ziran, basaz loituak, bat txapel gabe, bestea jaka galdurik.
Urruz Urz 16. Bere ago-gozoarekin basa edo lohi poxi bat nahasi ondoan. Lap 214 (V 96). Lurra ian bakarrik?
Ez, gauza utsa da ori. Basea ta zikiña iruntzi eragin, makilka zuzitu. Ag AL 36. Ia gerriraiño basaz beterikako
soiñeko dindirriduna. Ib. 128. Uretan edo urertzeko basatan. Ag G 215s. Labatzetik bera zinzilika, zeziñaren
itxuran, baserri artakoen azkiñiko busti ta basaz loituak. Ib. 16. Zorijontsuba ixateko, eurija ta basea baño
etxuadaz biar. Altuna 80. Eta basa-barrura geiago sartu zan. Ib. 84. Ibaietatik barriro duaz / Basaz beterik
itxas-ertzera. Enb 49. Igelak [...] must egin uretan eta ondoko basatan ostu ziran zer etorrikoren be igesi. Otx
137. Ibaia dago geldi. Bere barruan / Basea dauko, goien ur gardena. S. Unzueta in Onaind MEOE 10. Ta
indiabak lez ustelduko da, / basatan, nire biotza. Gand Elorri 168. Kinkinka jokatzeko, basa biguinez bethetako
lur zulo bat bilhatu, ta behar ba zan, oinetakoakaz ongi nahastatu ta zapaldu egiten zan. Osk Kurl 73s. Ta
atzekaldean jarri zan mutiko zuurrari, buruak ez emon orduan basaz beteteko arriskurik ebanik. Erkiag BatB 45.
Basetxetik aldegiñaz batera, lokatza ta basea ugari. Ib. 115.
"Balsa" y "charca" Lar.
2. (Lar, Añ (V)). Estiércol.
- IZERDI BASA, IZERDI BASETAN. v. izerdi.
basa. v. 2 baso; baxa.
basa-ahalke. "Eskuaraz, basa ahalgea; erdaraz diote 'respect humain'" (Hazp) Herria 7-6-1956 (ap. DRA). Ez
dugu aski fededunen artean fededunezki bizitzea: ez bagitzaizkote bertzeri lotzen, nahi bezain polliki, bainan
basa-ahalgerik gabe, ez dugu ongi berhetzen gure girixtino eginbidea. Herr (ap. DRA).
basa-ahan. v. basaran.
basa-ahate. v. basahate.
basa abere. v. basabere.
basa abre. v. basabere.
basa-adari. v. basahari.
basahaide. v. basahaire.
basa-aihen. v. basaihen.
basahaire, basahaide (S-saug ap. Lh). "Chant burlesque" Lh.
basa-aldare. Altar rústico. [Galiarrek] Esus ikaragarria, basa-aldare batzuen bidez... ematzen dutela.
"Feris altaribus". Mde Pr 189. Gizonak sakrifikatzen zizkiotela, zuhaitzei esegiz, zuhaitzak eta, batez ere,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
161