Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Dv olibondo basakatik, Ol basoliondotik, IBk basa oliondotik). Gero iguriki mahatsak onak athera zetzan, eta
basak atheratu ditu. Dv Is 5, 2 (Ker sasi-maatsa). Eta haren hazgarria zen othe eta ezti basa. SalabBN Mt 3, 4
(HeH, Ip, Ur basa eztia). Phikondo-basa baten gainerat hupatu zen Jesusen ikusteko. Leon Lc 19, 4 (Lç basa
fikotze).
Yoanesek bazien bilozko beztimenda bat eta larruzko zintura bat gerrian. Eta haren hazgarria zen othe eta
ezti basa. SalabBN Mt 3, 4 (Lç basa ezti).
Salvaje, no civilizado. Segur izanez ezen Heuskaldunak berze nazione guzién artean ez garela hain basa,
non gure lengoajez ezin ezagut eta lauda dezagun gure Iainko Iauna. Lç Dedic * 6v. Nekhazale eta erregeak,
gizon basa eta yakinak. Hb Egia 146s. Buddak egin ditu gizon hits, ilhaun eta basak; Kristok, munduko populu
yakin, garbi eta argituenak. Ib. 66. Bainan horrelakoak alde guziz nigaregingarri dire eta jende basak baino ere
sordiesago. Arb Igand 107. Letra hunek erakutsiko daroku serora khartsu batzuk zer ongia egin dezaketen
jenderik basenen artean. Prop 1893, 5. Gizalde basa baten arterat bethierekotz doanak, han, itxura guzien
arabera, erlisionearen alderat bere odolaren ixurtzera. JE Bur 133. Pagano basen tokietan da, orai danik, ene
lur huntako egoitza. Ib. 136. [Rifle] baten jabe zelako, arro-arro bazabilen langile erdi-bas-eken artetik
nagusigoa erakusten zuela. FIr 136. Harrabots izigarri hek aditurik, beldurtzen da Gizon basa. "L'Homme
Sauvage". Barb Leg 129 (v. basajaun). Populu basa batzuek jauzi eginen dautzuete gainerat. Lf Murtuts 51.
Ordu arte Hongriako jendea etzen deus onik: gizon haragia nola-nahi jaten zuen, gizon odola edaten. Osoki
basa zen, hots! Zerb IxtS 103. Abantxu bi urthe baditik hemen girela mendian, basak bezala bizi. Larz Iru 80.
(AN; Dv, H). Ref.: Inza EsZarr 176; Iz Ulz. Grosero, maleducado; insociable. "Gizon basa, homme sauvage
(par caractère) [....]. Basajendeak dire oihanetan bizi direnak, eta jende basak dire herrietan bizi direnak
oihanetakoak iduri, les sauvages sont ceux qui vivent dans les bois, et les gens sauvages sont ceux qui vivent en
société, semblables à ceux des bois" Dv. "Basa, au moral: sans éducation, sauvage. Gizon basa, homme inculte.
Haur basa, enfant sauvage, qu'on ne peut apprivoiser" H. "Basa, la persona que no se atreve a tratar con la
gente" Iz Ulz. Eskual-herri guzian etzuen ikusi emazte uli, gizon tresna eta haur basa, iheskari, deus ezin
adiarazizko halako... bere gisako tetele batzu baizik. HU Zez 121. Apez-jale basa batek / erran baitu laidoka: /
"Apezak burua xilo: / koroa duke marka!". Etcham 52. Bere abarka-zolak athera zituen eta elgarri jo, herri basa
hortako erhautsik ere ez eremaiteko! Lf Murtuts 5. Hemengo neska gehienena duk hori! Han baino beroago eta
basago dituk gero hemen! Larz Iru 108. Gorri batek emaiten dio errefera jestu basa batzuekin eta "hu" eginez
zerrien uxatzeko bezala. Lf in Casve SGrazi 13.
Rústico. Bertsotan hasi eta hamar urte pasan / jardun nuen mendiko ikas molde basan. Xa Odol 315.
Salvaje, brutal. [Basa arimaliak beno] hanitzez basago dirade ehüetan nahi lükielakoz ikhusi zokhorri faltaz
ehün gizon ber egünian hiltzen. Egiat 266. Bainan, nahi edo ez, bendeku eta sarraskiek egiten zituzten gizonik
basenak eta lazgarrienak. Hb Egia 83. Eman zuen [Herodesek] nihork egundaino eman eztuen bezalako manu
basa. Jnn SBi 18. Jende basak! Aintzineko gau guzia, atxikia zuten Jesus Jauna lorik gabe. Ib. 29. Su basa bat
begietan zuela. Mde HaurB 84. Foot-ball basa bat herrian sar-arazi nahi luketen mutiko gazte batzuez. Zerb Azk
31. Arritzen baitziran nolako senar basa iasaiten zun, ez baitzun esaten ez aditzera emaiten Partikik beure
emaztea io zunik. Or Aitork 229. Mendebal huntan liburu eta kantuek [turkoak] basa huts, sordeis eta
higuingarritzat zauzkaten. Lf in Casve Sgrazi 10.
(Referido a cosas). Violento. Hasi zitzaizkon beren ezkilari jo-eta-jo, zein gehiagoka; eta guk izatu ginuen
errepika bat basa, hori erran gabe doha, bainan toki hetan entzunen ginuela uste ezkinuen bezalakoa. Prop
1903, 132. Jauzi ur basa hoitara. Etcham 124. Itsas-aizeak fereka, tirain basak kantari. Iratz 155. Untziak
itsasoaren oldar basari ihardokitzeko zaukan lokia eta indar bakarra. Ardoy SFran 247. Bigarren etena,
aurrekoa baino basagoa eskierki, gerra ondoko urteetakoa dugu. In MEIG VI 36.
Extraño. Leenbizian ez nakien, esakera basak edo ala zitzaizkidan, non ta erderara ez netzazken biur. FIr
155.
2. (L, S ap. A; Dv). Desierto, deshabitado; agreste. "Toki basak, lieux sauvages" Dv. "Desierto. Toki basa,
lugar desierto (He)" A. v. basamortu. Toki basa da hau, eta ja beranta da; Bidalatzu oste haukiek, eta
herrietara goanik eros bezate behar duten jatekoa. Dv Mt 14, 15 (Ip, Leon basa; Lç lekhu desertua, HeH lekhu
mortu bat, Ur tokia eremua da, IBk leku bazterra). Bena phatar basa hartan ezpeitzeitian egin xapelarik. Ip Hil
201. Erran zeion nahi ziala lekhü basa hartan eraiki lezen eliza bat haren ohoretan. Ib. 208. Ez ote zera mendi
basa aietan zerori Ardi galdua izango? A Ardi V. Begien aintzinean bethi mendi borthitz basa. Larz Iru 86.
3. (B). Que ejerce un oficio sin estar preparado o titulado para él. "Basa, natural, no de ley. Zurgin-basa,
carpintero vulgar. Argin-basa, cantero vulgar (Arizkun)" Inza RIEV 1928, 151. Cf. basabarber, basamediku,
basapoeta, basaofiziale, basadentista, etc. Basek ikasiak direnei kalte dakartela, kalte zuzen kontra, kalte
ogiaren ahotik kentzerainokoan, ezin ukhatua da, jaun komisarioa. JE Bur 196. Izenak berak jende xehea
harrotzen du. Guziz ofizio bat badakiela, eta bere baitharik, basak oihu egiten duenean. Ib. 195.
Bainan, erran eta erran hura arizana gatik, dafail-basa hutsik gelditu zen. "La fausse nappe". Barb Leg 64 (a
diferencia de otro mantel con propiedades mágicas).
4. (Sust.). "Desierto, basa, mortua, eremua" Lar. "Basa, desertum" Sb-Urq.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
160