Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
dépendance d'une ville" Dv. "Jurisdicción territorial (Añ)" A. Estura larri onetan ez eben aurkitu beste
modurik euren uriko barrutijak jaoteko, Fabio andija nagusi-bakar edo Diktadore autu edo eskojietia baño.
Astar II XII. Berrogeita zortzi erri, beren barrutiakin Canaan guzian, or-emen banaiatu edo zabalduak, berebereak
zituen. Lard 119. Bakoitza bere barrutiyaren sarreran. "En el límite de su distrito". EE 1885a, 133.
Leaburuko barrutian alkateak (eskuan zigorra daramanean), apaizak eta txorimaloak izan ezik, beste inortxok
eztu kapelarik bear. A Ardi 60. Kalipornia-barrutian egongo omen dira milloi bat [sekuoia] zar eta gazte, eta
oietatik amabi milla baño geiagok ba omen daukate gutxienez iru metro zabaleko ola. Munita 99. Mesede
egiteko ta laguntzeko beti prest zegoen, eta Porto-Vecchio-ko barrutian pakean bizi zan mundu guziarekin.
"Dans le district de Porto-Vecchio". NEtx Antz 137. Urdazubi bere sortherria Baztango barrutiaren barrenean
baitago eta Axularren ama ere Azpilkuetakoa zen. AIr in Izeta DirG 10. 1952'garren urtetik ezkeroz daukagu
Bilboko gotzaintzabarrutian. Elorrion bizi da orain. Alzola Atalak 127. Kordoba-barrutiko beor guziek ere
pauso txarretan sarreraziko ez zutena noski. Berron Kijote 163.
"Diócesis, barrutia" Lar. v. elizbarruti. Barruti untako Obispo soll argiak. Legaz III. Obispoak euren
barrutiyetan edo euren agindupean dagozan lekuetan [emon leikeez parkamenak]. Itz Azald 150. An Gotzaiak
berberak, beren Barruti-idazkietan, beren Pastoraletan, erriari su ematen zioten, bere yoputasuna astindu zezan.
Ldi IL 168. Gotzai orrek bein bere barrutiko nekazari bat arkitu zun. Ib. 168.
Ámbito (legal, etc.) limitado, acotado. Jaunaren itzaren egia partitzen da Eliz Ama Santaren barrutietan
bizi diranen artean bakarrik. AA III 431. Gure Eliz egiazko bakarraren barrutietatik irtetera, eta [...] Errosario
santua uztera donzella au beartu nai zukean. Arr May 155. Eta azkenik, legearen barrutian bizi naiz. Ni ez naiz
nere: ni baitan kiribildua egoteko, eztut eskubiderik. Vill Jaink 95. Bakartiaren senak, gorabeera guztiak
norberaren menpe ta barrukotasunean jarten ditu, barruti estuan, ezipean, gorderik, besterengandik isilpean.
Erkiag BatB 35s. Erritxu bateko alkateak, indar urri dauka. Aldunak, ostera, inguragi aundiagoa, barruti
zabalagoa, eremu edatuagoa artzen dau. Ib. 84.
Superficie, extensión. "Campo, espacio o extensión de alguna cosa" Lar. "Campo, espacio" Añ. Zergatik
itxasoak bere barrutian, geiago badira ere, badu guziak artzeko bear-diña ur, bear-diña bide, bear dan, ta are
bear dan baño geiago. Lar SAgust 10. Lurralde urrun ortan egonagatik, [...] ez aaztu gure baratza txikiko lau
ormen arteko barrutikoa zaitugula. Ldi IL 88s. Ikuzi zaite Yainkoren aitziñean, eltzean aien barrutia istikatu
baituzu. Zait Sof 118.
Campo, ámbito, área. Errez-itxura izan arren, ez da gainberakoa olerki-era au. Barruti onetan ain trebeki
jokatzen dana, ezta makala izango besteetan ere. TAg Y 1933, 25. Ez gaitezen ausartu geroaren barrutiak
aztertu miñez! Etxde JJ 23. Emen gertatzen dena da (eta nahaspil ori sarri egin oi da) barruti bereziak nahastu
egiten direla: Jakintza positibuen eta Filosofiaren barrutiak, alegia. Vill Jaink 36s. Estaduaren jainkotasuna
erakusten zaigu, eta gizonak botere alguztidun orren aurrean makurtzea besterik eztu. Kontzientziaren barrutia
bera ere eta norbere askatasuna, batere lotsarik gabe bortxatuak ikusi izan dira. Ib. 173. Gau ondoren eguna
dator, ekaitz ostean eztialdia. Izadiko lege. Berdin arimen barrutian ere. Onaind in Gazt MusIx 149. Berez
genun asmotsu ta antzelari, baitik-bat olerki-barrutian. Ib. 146. Auzo auetako artzai neskaen elkarrizketa
garbiak eta nere auntzantzak aski zaizkit; mendi auek dira nere gogoen barruti, eta emendik at badoaz, zeruaren
ederra ikusteko oi da. Berron Kijote 161. Eta, euskara idatziaren barrutian, irakaste lanean dugu beharrenik
batasun hori. MIH 95. Gramatika barrutian gabiltza orain. MEIG VI 180. Sagartzazutar Klaudi, gure barrutian
Satarka, bere aldiko gizona da. MEIG II 102. Duen gaia, nere barrutikoa ez izateaz kanpora, ez da nolanahi
presakako kritika batean ukitzekoa. MEIG III 87. Euskal artisten lerroan ipini du bere burua, tradizio baten
barrutian beraz. MEIG VIII 59.
Sección, grupo. Bereizi ditzadan barruti bitan, beintzat, emen datorzkigun olerkariak. TAg Y 1933, 21.
2. (En inesivo y precedido de gen.). Al cabo de, dentro de. Urte batzuben barrutiyan desiertorik desierto,
mendis mendi sartu zen bere erriko pagadi illun batian (Aralar, 1833). ETZ 192.
Etim. De barru + suf. -ti; v. FHV 236.
barrutiar. "Diocesano, diozestarra, barrutiarra" Lar.
barrutiki. Profundamente. Aipatu gertariok barrutikiago aztertzeko irasi zuten Londonen 1882an "Society
for Psychical Research" izeneko bazkun bat. Mde Pr 317.
barrutu (Lar, Añ). 1. Introducirse, penetrar. "(Entrar, hacerse) dentro", "penetrar" e "internar" Lar y Añ.
"Encarnar, entrar por la carne, aragiaz barrendu, barrutu" Lar. v. barruratu.
"Engolfarse, itsas-barrendu, itsas-barrutu" Lar.
2. "Remeter, meter dentro" Lar.
3. Profundizar, hacer más profundo. "Profundar" Lar y Añ. "Approfondir, creuser" H s.v. barnea.
4. (V ap. A). Encerrar(se), incluir(se), contener(se). Sinistetan dodaz, Jauna, Kredoan barrututen direan
egia guziak. Añ EL 1 101 (EL 2 110 sartuten). Aita gureko oraziñoan sarturik, ezkutaurik ta barruturik dagozan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
154