Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
barruntza. Barrunto, sospecha. Bizitzaz etsirik bezala ta erio gaisto baten barrunz illunekin zebillen
horduko, ta Jangoikoaren profetak utzi ta billatu zuen sorgin enkantari bat. Mb IArg I 277.
barruntzaile. "Penetrador, barruntzallea" Lar.
barrupe. Interior. v. barrunbe. Yainko-gizon auen soñekoak bai kolkope sakona!... Ari zaizkizu, ari
zaizkizu malgu malguki izketan, ta nondik-nora eztakizula, eskua murgildu dizute illunpe artan, ta ona
geroxeago liburu bat atzituta agertu [...]. Ta egingo nuke, barrupe artatik, amar, ogei, berrogei-ta-amar idazti
atera baietz parra-parra, nork artua izan ezkero. Ldi IL 76. Gerora, entzutez ta irakurtzez, ikasi nitun emengo
gorabera pozgarriak, ta barrupean argixka mee bat biztu zitzaidan. Ib. 134.
"Conciencia" Bera app. y BeraLzM. "Barrupeko arrak ainka dagio, le remuerde el gusano de la conciencia"
Bera app.
barruragotu (Lar, Añ, H). Ir más adentro. "Ahondar" Lar y Añ. "Profundar" Añ. "(Au fig.), approfondir,
creuser une matière, une affaire" H. Pedro, Santiago eta Juan Apostoluak berekin artuta, barruragotu zan, eta
otoitzari eman zitzaion. Lard 442. Uriaren barruko alderantz joan da gero. Eta barruragotu ala, beste bizitasun
eta joan-etorria susmau daroa [Nikanor-ek]. Erkiag BatB 126.
barrurakor. Profundo, intimista. Musika goibel bat entzun nahi zuen, ez latin-errietakoa inola ere,
Alemania edo Rusiakoa baizik; samur eta hozena, barrurakor eta oroz-gainekoa batean, halako bat soilki zen
gai haren atseginaren laguntzaile izateko. Mde HaurB 26.
barruratu (V-gip; Lar, Añ), barrura. 1. Penetrar, introducirse, pasar adentro. "(Entrar, hacerse) dentro" e
"internar" Lar y Añ. "Penetrar" Añ. "Barruratu nintzan ataixan aurrera" Etxba Eib. "Estudixo aundixetan
barruratzia biar da, zegozer ikusteko autu artan" Ib. Ainbeste, umil[t]asunaren sustrai bearra dan bere
buruaren ezagueran barruratu ta ondoratu zuan. Aran SIgn 112. Bigarren agintaria lau arraunlarigaz joan zan
ontzi atara, [...]. Barruratu zireanean, gizon bakarrak iges egitten eban eurakandik. Echta Jos 264. Artu ebezan
arrantzaleok / Euren ezpata-makillak, / Aprikatarren ontzi aretan, / Barruraturik mutillak, / Eroan eben
Bermeoraño. Ib. 122s. Karameloen billa Zinko barruratu zan bitartian, mutikuak ikotika pozaren pozaz. Kk Ab I
62. Ausardienak, berriz, ontzitegitik itxasora barruratzen dira iraupena ta indarra alkarrekin neurtzeko. TAg
Uzt 38. Izan liteken buruntzarik ederrena jantzi diote euzkaldunak Ernio mendiari burualdean. Ogei gizaldien
luzeran biozpean sakonki barruratu dan sinismenak eraman du ara kurutza ta arkaitz bizian errotu. Ib. 91.
[Errekearen] barrua bete samar egin zan arren, oindiño tamalez egozan beste asko kanpoan, sartu eziñik. Mikela
ta Timuti bere, goiz aretan goiztarrenak ez izan-ta, luze eretxian egozan barruratzeko beta noiz izango. Erkiag
Arran 137. Barrura ziraneko, errekako atea iragan ebenekoxe, Timutik eta Mikelak laster ikusi zituen. Ib. 137.
Gure San Pedro on-ona. Baiña San Pedrok ezin barruratuten itxi Martin lako pizti bateri. Bilbao IpuiB 89.
Bakartadeak utziaz, iñuska ta izutia izateari uka egiñaz, Nikanor gizartean erabagi sendoz ta urrats astunez
barruratzen zala, esan zeitekean. Erkiag BatB 78. Edegi deutsa atea, lenengo oiñean, otseiñen atea, Zizilik; eta
barrura da Nikanor. Ib. 156. Maisuak, bein barrura ezkero, ez eben urteten arik eta eskolaldia zearo amaitu
arte. Ib. 17.
Itxas-barruratzen zijoazela. Elizdo EEs 1925, 213.
"Retirarse, no salir de casa (hablando de enfermos). Aspaldian barruratuta daukagu urlia" DRA.
2. (V-gip). Introducir, meter. "Barruratizuz ankak, miñ artzeko moduan zoiaz da, mete dentro los pies [...]"
Etxba Eib. Kañabera uts bat eskuan ifini eutsen; beronegaz jo buruan ta barruratuten zituezan aranzak. Añ
NekeA 246. El País ta El Motín iru edo lau aldiz atepetik barruratu zizkigun lotsagabe aundiak. A Ardi 123.
Gure don Juan Josek emango didan Jereza barruratuko dedan bezelaxe. Ib. 92. Egunak ituan, gure kartzela
onetan zazpigarren gelan, itxura oneko gizon bat barruratu zutela. NEtx LBB 84.
"(V), guardar" A.
3. Encerrar(se), contener(se). v. barrutu (4). Txikerregia da liburutxo au, berean adierazoteko, Errosario
Santuan barruratuten dirian mirariak. Añ EL 1 214. Eskaera onek barruratuten ditu arimarako, gorputzerako ta
mundurako eskatu bear dogun guztia. Añ MisE 55.
4. Llevarse, conseguir. v. barrunatu. Tarrantau utsik ba neroia, oraintxe berton lurrera salto egin, ta
belarrondoko ederra barrurako eunkek, ba! Erkiag BatB 44.
barrureta. "Barrureta (Hb), poulie qui sert à remonter le canot à bord d'un navire" Lh. Cf. Lar: "Barbeta, la
garrucha con que se mete dentro de la galera el esquife, viene del Bascuence barrubeta o barrureta, que
significa lo que mete o lleva adentro".
barrusko. Dim. de barru. "Kanposkotik dator 'viene de lejitos', barruskotik doia (doa) 'va de dentrito' dicen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 152
mende.