Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
con gran vigilancia, penetró por las puertas de entrambas ciudades, sin que nadie le dijese palabra'. Aran SIgn 36.
Ai nere bare alarguna, / jan dezu nere babarruna, / orai zoaz sasian barruna. Tx B 28. Artuta botako at /
sasiyan barruna. Ib. 29.
"(V-m) [...] moverse hacia, con rumbo a. Donostian barruna joan direanak izan dabe poparean aizea, [...] los
que han ido con rumbo a San Sebastián" A. "Donostin barrune junde bapora" Etxabu Ond.
2. Adentro, al interior. v. BARRUNERA, barna (3). Egin diteke beñik beñ, egiaz artzen dala auan
Sakramentua, eta irintsitzen dala barruna. AA I 469. Predikariaren itz oek igaro zioen biotza batetik bestera;
sartu zan barruna, ta asi zan damu andi batekin negar egiten. AA III 424. Aizearen indarrez elur asko barruna
sartu, eta oetzat zeuzkan oroldioak eta leize guzia busti zitzaiozkan. Arr GB 68. Sartu zuten barruna eta eman
zioten biar-gai bat beenekua, zeña zan sukalkinari laguntzia. Bv AsL 50. Eskupeko txikerra, bota barruna.
Bapere ez baiño, geiago da, arean. Erkiag BatB 187.
- BARRUNAGO. a) Más adentro. Baita deboziño santu au Kristiñauen biotzetan barrunago sartuteko. Añ
EL 2 186. Luis lirikuz geiago dala esan dizut, eta mistiku danez barrunago sartzen zaidala. Or in Gazt MusIx 36.
b) (Tras ines.). Eta itzaldiaren ondoren Pedrori agindu zion, itsasoan barrunago eramateko. Lard 387.
- BARRUNAGOKO. Más interior, de más dentro. Amabiak bereala barrunagoko ziega illun batean sartu, eta
oñak zepoan zituztela, ipiñi zituen. Lard 512.
barruna. v. barrunatu.
barrunalde. Parte de dentro, interior. v. barrenalde, barrualde. Aiek ata aldetik zabaltzen dra; auek
barrun aldetiko illunpetan orron dabiltza. "Por las tenebrosas regiones de adentro". Zink Crit 8. [Keltak]
euskalerrian gelditu gabe joan ziran nunbait, beren izkuntzaz usandutako toki-izenik ez bait da Euskadiren
barrunaldean. JMB ELG 96.
barrunatu, barruna (V-m ap. A). Conseguir, obtener; coger, llevarse. "Conseguir" A. Andratxu goiztarrak
an idoro eben lurrean luze, zan giñoan, Karel gurea, barruna eban zaztarraren besoetan lo. Erkiag Arran 51.
Kalean aurkitu ebela gau-jagolak, zaurituta, sekulako zartadakoa barruna ondoren. Erkiag BatB 88. Beste
aldeko norbaitek barruna bearko eban aren tertzioko lepokadea. Eskubide bardiña egoan alde bientzat. Ib. 88.
Geltoki aurrean ekin deutsa datozan beribil eta zalpurdien ateak idigiten, eskupekoren batzuk barruna guraz. Ib.
186.
barrunba. Zumbido. v. burrunba. Auzoan zariketan / dabiltzan erleak / goizetik arratsera / txupatzen
loreak, / ekarriko dizute / barrunbaz gogoa, / Titiro, egiteko, / nai badezu, loa. It Fab 181.
barrunbage. v. barrunbegabe.
barrunbe (G-azp-to; Lar, H), barrunpe. Tr. Atestiguado fundamentalmente en la tradición guipuzcoana, ya
desde Larramendi. Hallamos barrunpe en Iztueta (que tbn. usa barrunbe), Mujika y Uztapide. En en DFrec hay
un ej., de barrunpe.
Interior, parte de dentro. "Albergue, cubierto, resguardo de casa, venta, &c, etxa barrunbea, atarbea" Lar.
"Albergar, hospedar, acoger, etxa-barrunbea, atarbea eman, barrunbean, atarbean artu, sartu" Ib. "Barrunbe
guzia egosi egin zaio (G-to), se le ha carcomido todo el interior" A. "Etxe orrek barrunbe ederra du (G-azp)"
Gte Ed 43. --Non zegoan Aldarea? --Eleiztxo edo Tabernakuloren aurreko aldean. --Zer zegoan Elizbarrunbe
artan? --Testamentuko Arka. Ub 32s. Penitenzia gogorrak, baraur ta korputzaren penagarriak etziran
egin munduan bizi bear duteenentzat: oriek dira txit onak Konbentu barrunbeetan egiteko. Mg
CC 150. Lengo zuringo ta gurringo orde daude barrunbeetan txitatxo bizi biziak. Ib. 199. [Zulo] onen barrunpea
ikusteko bear dira modu askotako argi izekiak. Izt C 73. Eta bi aldiz egunero animaren barrunbeak aztertutzen
edo esamiñatzen zituen. Aran SIgn 66. Egodun aurrak kax-kax jo du nere etxeko atea / ta eragin goxoz
dardarazi etxe-barrunbea. EA OlBe 67. Asko gutxi biek zekiten ontzi baten barrunbea nolakoa izaten zan.
JAIraz Bizia 19. Ez zion berealakoan sartzen utzi. Egia da barrunbe ura erakustekoa ez zala. Ib. 82. Bañan, bear
bada, ez dute guztiok jakingo, oartuko, ez dute "xilatuko", kopla polit onek duan barrunbe guztia. Lek SClar
111s. Etxe barrunbe guzia ixilik, arnas gabe, geratu zan. Ugalde Iltz 47. Mendi-barrunbe onetan, / eleiz bikain
bat arritan. Gand Elorri 58. Poetak ez badu bere indarrez / ezaren barrunbea aztertzen. Lasa Poem 64.
(Fig.). Espíritu, alma; conciencia. Hitzetatik agiri dezu, nola dizekan zure biotzari, ta eztarauskiola
mingañari, barrunbeari dirakiena ta gañez dariona besterik. Lar, carta a Mb 277. Baldin pasatzen bagera
tentatzera orren barrunbea, alako moduen fortaleziturik arkitzen da, eze ez degu arkituko orrengan batere
mantxerik, nondik eransi pekaturik txikienaren rastrorik (AN-larr, 1801). ETZ 181. Eta zer ekusiko dezu, gizon
eta emakume apaindu orien barrunbeari begiratzen badiozu? AA I 32s. Oroi zaite bai, eta nai ta nai ez zure
barrunbeak esango dizu, zer dan bekaturako bidean jartzea. AA III 489. Gizon on-iduriko askoren barrunpe
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
148