Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
dira, eta aurtasunean iltzen diranak barrunen sartzen dirala. AA II 283. Jakoben semeak barrunen zerabilten
asmoa ain ondo estali zuten, non [...]. Lard 45. Baña San Pablori Espiritu Santuak barrunen esana, betetzera
zijoan. Ib. 522. Baña Zeruan sartuko dana, barrunen ere garbia izan bear da. Ib. 380. Pesta au egitera, ain
jendetza andia bildurik, jakintsuak diotenez, millatan milla, edo milloi bat eta bosteun milla lagun barrunen
baziran. Ib. 541. Aienatu zuan beriala gogorazio au barrunen toki egin gabe. Bv AsL 145. Limosna batekiñ jetxi,
eta itxia zegoen atea idiki baño len eskale aiek barrunen topatu, eta onez arritu. Arr May 136. Ongi garbitutako
eperrari ipintzen zaizka barrunen perrejil txikitua [...], eta piper pixka bat. Cocinan 40.
(Tras gen.). Baña deabrua zan errukarri aren barrunen sartuta. Lard 512. Deabru zarrak nauka / ipurdian
jota, / nere barrunen bada / arroba bi gota. JanEd I 107. Jaungoikoa zure aurrean dago, zure inguruan, zure
barrunen eta zure gorputzaren alde eta sentidu guzietan dago. Arr May 83.
(Tras tema nominal nudo). Ardangela barrunen / Maitetik edanik. Gazt MusIx 191.
(Tras adv. de lugar). Begira an barrunen txoritxoari begi zeñ alaiaz begiratzen digun. Arr GB 59. Emen
barrunen dauden gaitzkille oek guziok (eta bera besterik etzegoan) ni bezelakoak dira. Ib. 144.
b) (Tras gen.). Dentro de, al cabo de. Ala Judatar aragikorrak, nola ispiritukoiak ezagutzen zuen, denbora
gitxiren barrunen, Profetak zioenez, etorriko zala Mesias edo Kristo. Ub 58. Erramutik asita urrengo amabost
egunen barrunen egin ezpadue nagiren batzuek Elizaren agindua. AA III 523. Guk dakiguna da denbora edo
urte gutxiren barrunen izango gerala edo betiko zori onekoak edo betiko zori gaistokoak. Ib. 288.
- BARRUNERA. Adentro, al interior. Jerusalendar batzuek gosetea sortu zanean, asi ziran kanpora irtenda,
belarrak biltzen, [...]. Atsitzen zituztenak gurutziltzatzen zituzten, [...]. Beste asko, berriz, eskuak, sudurrak, eta
belarriak kenduta, barrunera itzultzen zituzten. Lard 544. Illeti bat leiotik barrunera sartu zuen, eta eliz-barru
guzia bat-batetan su eta gar jarri zan. Ib. 545. Eta itxitu berri onekin jan-gauzak barrunera sartzea eragotzi
zuten. Ib. 542. "Biotz begietan"goak atarira begiratzen dute, ez guziak, bai yaioenetakoak ordea; "Maiteñoaren
apurñoa"koak barrunera so-egiten dute. Aitzol in Ldi UO 8.
- BARRUNGO, BARRUNEKO. De dentro, del interior. Cf. barrungo. Lurrari agertzeko barrungo mamiak,
/ Ez dirala ain onak mando ta zaldiak. Izt C 185. Eta iñork auzia ipiñi nai badizu, eta barrungo janzia kendu,
kanpokoa ere utzi zaiozu. Lard 382. Baña ainbeste jendek barrungo janak laster ezkutatu zituzten. Ib. 541.
Gertaera izugarri ez-aditu au Uri guzian barreatu zan, eta barrungoak ez ezen, kanpokoak ere ikaratu ziran. Ib.
543. Añ luzaroan leizearen barrungo arkaitzetatik zinzilik zeuden jela-burruntziak urtu, eta erorten asi ziran.
Arr GB 77. Nere barrungo arrak berak ematen dit imurtzi eta naigaberik asko. Ib. 103. Arri eta zurturik Kondea,
bere barrungo naigabeak itobearrik, silla batean jarri, eta gauerdia zalarik, ezertzaz oartu gabe bere artan
zetzan. Ib. 97. Franzisko oraziuan jartziarekin bat, sentitu zuan, bidian zijuala, Abadiak ezin eta geiagoko
barrungo atsegina. Bv AsL 188. Etzekitela nola agertu barruneko poza? Ib. 161. Ezerk galeraziko etzidan
barrungo pake eta sosegu bat. Arr May 202. Goibeltasun eta barrungo illunaren kargapean makurtu. Ib. 70.
Zeruko argiaz otsegiten dizu Jaungoikoak, dala barrungo bultzada indartsu eta betiko egien ezaguera argiaz
[otsegiten dizu Jaungoikoak]. Ib. 102. Barrungo gela batera deitu. Urruz Urz 17. Gizonaren barrungo sua
oztutzeko. Inza Azalp 31. Barrungo itzari begiratu ezkero, ezin esan olerki eder orren neurtitz ederrenetakoa ez
danik. "Si se mira a lo interno de la significación". Or in Gazt MusIx 20.
barruna. Tr. Atestiguado fundamentalmente en la tradición guipuzcoana. Se documenta tbn. en algunos
vizcaínos del s. XX como Otxolua y Erkiaga. 1. (Tras ines. o adv. de lugar). Por, a través de, a lo largo de.
"Munduan barruna juan, ir por el mundo" (V-ger) Otx Voc. Cf. Lar Cor 301: "[En Azpeitia dicen] barruna" Lar
Cor 301. v. barna. Ta gero andik atera ta saldu zieten [Joseph] an barruna zijoazen ismaeldar zenbaiti. Mb
IArg I 335. Bazebillen oraiñdik eskean kaleetan barruna, itxasoz joateko bizkotxoarentzako adiña bildu artean
beintzat. Aran SIgn 32. Ezkutatu ziran basoan gora, elur malotan barruna. Ag G 202. Biotzak dion aldera itxu
itxuan daudenak, bide zabaletan aurrera, bide ziorretan barruna, mendian gora, basotik bera. Ib. 81s. Aita Batiz
izerdi-patsetan, elizgelan (sakristeian) barruna, etxera sartu zan inori itzik egin gabe. A Ardi 121. Adizkide
bijok, gurasuen etxetik alde egindda, asi ei ziran bidez munduban barruna. Otx 58. Lurretik jagi ta ortozik
ibiliaz kaleetan barruna didarrez asi zan. Erkiag Arran 187. Ateko erreka edo garbiketa-aterpe aurrera elduxe
ziranean, Artolabaneko-zerkan barruna joan zan Mikolas Aken, buruzagi ernea, besteak, beste irurak, an geldi
egiñaz. Ib. 55. Uriko lurren mugara ziranean, bidezabala utzi ta burdibidean barruna ziranekoxe, aen izketa
ozena ta zaparradatsua sumaurik, basetxeko txakurrak zaunka ta zaunka asi ziran. Ib. 120.
(Tras ablativo). Neguaren biyotzean, eta Italiako Ifar-aldetik barruna. 'Por el Norte de Italia'. Aran SIgn 42.
Donostiatik aurrera anziñako zaldibide zar latza ekarri zuen, zeñ Asteasutik barruna dijoa. Ib. 76. Senatik
barruna itxasoratutzen diran ontzietako bat eratu zion. Ib. 70. Emendixe barruna jetxi zan. 'Por aquí bajó'. Ib.
75. Iges egittia erabagi eban [...]; eta bakanderearen gelatik barruna igaro biar ixanik, ate zirrikittuban
belarrija ezarritta zeletan egon zan. Otx 83.
(Tras caso absoluto). Bere bide-lagun anai Bernardorekin, igaro zan Aragoia barruna Ilerdira edo
Ilerdara. Bv AsL 130.
Adentro de, al interior de. Begira an barruna, sas-artera, eztezu ikusten? Arr GB 59. Arkitu zuen unz
artean leizetxo bat; an barruna sartuta, topatu zuan bi edo iru persona egon zitezkean estalpea. Ib. 42. Ateak
kontuz ondo gorderik euki arren, iñork itzik esan gabe, uri biyetan barruna sartu zan. 'Que aunque gaurdadas
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
147