Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
sukalderako bidea da, ta orrezaz gañera, ortik barrura dagoz etxeko logelarik onenak eta jantokia eta abar.
Erkiag BatB 133. An dezu, bere etsaiz betetako ardangelan, Jainko txiki bat bezela, tapa-tapa atetik barrura
sartzen. NEtx LBB 111. Eskatu zituen tijeretxuok / askatuteko jostura / sartu zituen tijeretxuok / bihotzetikan
barrura. Balad 141.
"Barrura sartu, encerrar, meterle a uno en la cárcel" Etxba Eib.
Amazazpi urtekin, maitagarria zegoen neskatxa, ta luzatu gabe, mutillen baten begietan sar zitekean oso
barrura. NEtx LBB 42.
"Patiñ ori barrure dao (V-arr)" Gte Erd 263.
(Tras gen.). Obiaren barrura aldian-maiz begiratzen zuen, baña ezer ikusten etzuen. Lard 468. Eta kolpe
izugarri bat deskargatu, eta esku hura moztu eta txaluparen barrura erori zan. Arr May 183. Jaunartu aurretik
pekatu txikien erdoia kentzea ongi da, zure barrura datorkizun Jaun-aundiari zor zaion begirapena gatik.
ArgiDL 43. Azkenean uraren barrura ito eta gero legorrean jan. JAIraz Bizia 42.
(Tras tema nominal nudo). "Etxe barrura sartu da (V-gip)" Gte Erd 41. "Berebil [...] barrura (V-arr) [...]
antomobil barrura sartu gera (G-azp)" Ib. 42. Orduban sartu zira Eleisa barrura. JJMg BasEsc 46. Ur au
bere irten lekuan guztiz da ioria, otza eta garbia, eta baldin gertatzen bada Erribarrura ekartea naikidatzen dan
bezin ondo, bertako jendeari egingo litzaioke mesede andia. Izt C 101. Beragaitik izaten zeban [kobre] onek ain
jaso andia España barrura. Ib. 68. Begira jarriten da ermitatxo barrura. AB AmaE 390. Begiratu eik, aurra,
topiña barrura. A BeinB 74. Zergaitik bakarrik austen dau barau osoa, nai janaritzat, nai edaritzat, nai
osagarritzat, kanpotik artu ta sabel barrura iragoten danak. Itz Azald 161. Euren buruak galtzeko zori txarrean
doiazala igarri edo gogoratu barik, sartuten dira itxas barrura, etxeak añako baga zuri sendoen artetik. Ag Kr
30. Gelditu erazoten ebezan bidazti gustijak, eruan baso-barrura, lotu antxe zugatz-enborrai. Kk Ab I 116. Egan
dijoaz usotegirontz, / egan dijoaz usoak, / ta Zure Biotz-barrura doaz / maite zaituzten gogoak. Jaukol Biozk 31.
Guardiazibillak alkar begiratu zuten, maltzurki, eta ate barrura lepoak batera luzatu zituzten. Ugalde Iltz 38.
(Tras ines. o adv. de lugar). Itxiko neuskijo, goitu al daidala, etxeko guztiak illgo gaitubana dakidan arerijo
bati atian barrura sartuten. fB Ic II 272. Gero erre ebezan sasiak eta ikusirik sasipean egoala zulo andi bat,
munan barrura sartuten zana, arriakaz bete eben a zuloa. Echta Jos 247. Bere urratsak oihan sakonetan barrura
ezkutatzera. Mde HaurB 74. Parkean barrura ikusi dizut joaten. Ib. 43. Zer zeukan zer joan or barrura olako
gizon arrotzak? Ag G 111.
(Tras alativo). Esan biar ixan dodana esan dot-eta, banua neu atzera zorrora barrura. Otx 79. Ia, txotxo,
ona barrura! Bilbao IpuiB 89.
b) Al cabo de, dentro de. "Urte bete barrura joango naiz (G-azp), gu etorri eta ordu laurden barrura etori zan
(G-azp)" Gte Erd 41.
- BARRURAGO. Más adentro. Ta artuten ezpadira konfesetara duazanak berba bigunakaz, lagunduten
jakeela aterateko ezkutuban dagozan suge okertubak, barrurago sartuko dira. Mg CO 193. Aurrerago eta
barrurago sartuko zara [demoniuaren sarian]. Astar II 150. Baina puska bat barrurrago iragota, aztertuten
baditugu estadu bakotxaren zer eginak, guztietan dago Kurutzia. fB Ic III 370. Sartu zan leen baño bere
barrurago pekatuan. Ur MarIl 32. Txapela barrurago sartu. A BeinB 55. Urrenguan ez kolkuan gorde [arto
zatija], barrurago baiño. Jan, jan. A BGuzur 119. Eztakit zer sartu zitzaidan belarrian barrurago: zeinuen otsa,
ala gizon ta gixon, andere ta anddere aien zalaparta. A Ardi 45. Eta geruago barrurago sartzen yakon arantzea
bularrian. Altuna 36. Ontan ikusmiñaz barrurago sartzen zerate ta ona sukaldea. Inza Azalp 32. Eskua pijamalepoaren
pean piska bat sarturik, gero barrurago, eta barrurago oraindik. Mde HaurB 16. Uskeriekin
gabiltzala, ez gaude ez aseak, baiña bai engaiñatuak. Axaletik bizi gera eta eztugu barrurago sartu nai. Vill
Jaink 143.
- BARRURAINO. Hasta dentro. Morgako semea da bera, ta ondo baiño obeto agiri dau zein barruraiño
daukon sartuta txiki-txikitatik ikasi eban berbetea. Vill in Bilbao IpuiB 7.
"Leiza oso barruraño dago (G-azp)" Gte Erd 263.
(Tras tema nudo). Oroitzen al zera, Leon, osabaren eriotzea biotz-barruragino sartua zuelarik, zein beluri
ta zurbil, zein biozmindun ta atsekabetsu egun oso artan gekusen? A Ardi 100. Oneraño, eliz-barruraño,
dakartzkie zaldun eta andere aundi-iritzi oek. TAg Uzt 25. Ipui guziak, ori baiziran: ipui utsak. Elbarriarena, ez
ala. Egi garbia ta biotz-barruraiño sartzen zana. NEtx LBB 92.
(Tras ines.). Emaztiak aitzen emon zetsan esanaz, euren etxe obian sorgiñ gaiztuak tratu txarrian
erebixelako zurkatxa sarturik ariman barrurañok. Etxba Ibilt 467.
- BARRURAKO. a) (Adv.). Para el interior. Zenbat eskandalu emendik, etxe barrurako ta kanporako? JJMg
BasEsc 207. Debekatzen zebala Franziatik abelgorria sartzea Gipuzkoa barrurako. Izt C 177. Jesusen nekaldi
guztian ezta beretzat atsegin apurrik, baizik miñik garratzenak gorputzean eta naigaberik beltzenak barrurako
edo gogorako. Inza Azalp 65.
(Decir, etc.) para sí. Gaur eztauat emongo bada --zinoan bere barrurako. (V-arrig). A EY III 399. Auxe dok
eguraldi ederra baratzian biar-egitteko! --barrurako esan eban. Altuna 64. Beti yagok toki berberan --elaiak
barrurako egitten eban. Ib. 11. Au dot nirea --esan eban barrurako. Bilbao IpuiB 129. Ai emen baneuka azeritxu
ori! --iñoan barrurako. Ib. 200. Bere barrurako: "Motellak, bai ikustoki beltza", esan balu bezela. Ugalde Iltz
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
142