Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
leioak, an barruko armario ta gordailluak; erabat esan, lapurretan ganoraz egiteko zerzelada ta azbegiak.
Erkiag BarB 46.
(Temporal). "Urte barrukoak dira, son del mismo año (V)" A EY III 314. "Urte barrukoak dira (V-arr, Gazp),
bost egunen barrukoak dira (G-azp)" Gte Erd 76. Etxe edo familia bakoitzeko buruak illaren amarrean
artuko dezute urte barruko arkume mantxa gabeko bana. Lard 71. Komedia ere XVIIIgarren mendekoek ontzat
emango zuketena, egitekoak 24 ordu barrukoak baitira. MEIG I 163.
b) De dentro de, de al cabo de. Begira. Egin zagun kontu sei illabete barruko izparringi bat eskuetan degula.
Ldi IL 93.
- BARRUKO ALDE. Parte de dentro, interior. v. barrualde. Gu mauka-mauka ari ginan artean, barruko
aldean komentuko nagusi berastegiarra ta bestetxo bi bazkaltzen ari ziran. A Ardi 79s. Gizonaren eskuak [iztar]
heien gainean zabaltzen zirelarik eta barruko aldera eztiki oratzen zituztelarik. Mde HaurB 19. Uriaren barruko
alderantz joan da gero. Erkiag BatB 126. Etsaiak zai-zai egon bear zuan barruko aldetik iges irtetzeko. NEtx
LBB 173.
- BARRUKO ARROPA. Ropa interior. Bai soñekotarako ta bai barruko erropetarako, aukera aundia etorri
zait. NEtx Nola 16. Barruko erroparik etzuan ekarri. BasoM 147.
- BARRUKO ELASTIKO. "Camiseta interior. Barruko elastikua zikiña daukat" Elexp Berg.
- BARRUKO GIZON. "Barruko gixona, tripulante" (V-ger) Ort Voc. Lenengo joteagaz batera ipiñi eban
azpikoaz gora Sardinzarren txalopea, ta barruko gizonak, ur azalean alegiñak egiten oso mekotuta gero, ito egiñ
ziran. Ag Kr 208. Txo!... tire aurre trabenara ta esaidxok trabenerieri ur anpur bat omoteko, yarra baten,
barruko-gixonantzako dala-ta. Ort Oroig 21. Ontziari ibilpidea emon egioen barruko gizonak. Erkiag Arran 77.
- BARRUKO GONA. "La combinación. Oiñ iñok eztarabill barruko gonaik" Elexp Berg. "Oiñ barruko gonia
esaten dok, da len kámixia" Ib. Ez barruko gonarik / ez mirinakerik: / neure biotza daukat / naibagaz beterik.
Azc PB 176. Begiratu zazu gero nola dauzkan Malenek atorrak eta barruko gonak. Ag G 247.
- BARRUKO IKARA. "Barruko-ikaria, emoción, estremecimiento interior. Irakorri-geia barruko ikariagaz
amaittu neban" Etxba Eib.
- BARRUKO JANTZI. Prenda interior. v. barruko (2). Barruko jantzi garbiak ipiñi. Ag G 6. Malenek
barruko jantzi zuri garbiak oe gañean ipiñi. Ib. 136. Aulkitxuan barruko jantzi aldagarri bat. Erkiag BatB 106.
- BARRUKO LAGUN. "Barruko lagune, tripulante" (V-ger) Ort Voc. v. BARRUKO GIZON. Urrunguen,
anpurtxu bateitxik eze yoten dot soidxiegaz barruko lagun bet. Ort Oroig 18s.
- BARRUKO LEGORTASUN. "Barruko legortasuna (V-och), estreñimiento" A EY IV 227.
- BARRUKO NAHIEZ (V-gip). "Barruko-naieza, indisposición, malestar. Juan lanera eta barruko-naiezak artu
nau" Etxba Eib.
- BARRUKO SIKU (V-gip). "Barruko-sikua, estreñimiento. Barruko-sikuakin dabil aspaldi onetan" Etxba Eib.
- BARRUKO TRISTURA. "Barruko tristuria, larrigura, cuerpo triste. Juanek barruko tristuria kentzeko pare
bat kopa joteittu goizero" Elexp Berg. En Etxba Eib sólo aparece la acepción de "melancolía, desánimo".
Egun bi edo irura, botikarixo jauna aurkittu zan barruko tristuriakin, eta emaztiari eskatu zetsan janari on bat
gertau zeixola ogetik jaikitzen zanerako. Etxba Ibilt 473.
- BARRUKOZ KANPORA, BARRUKOAZ KANPORA. Al revés. Dedar egiten dozue, alakoak engañetan
dabela Konfesorea, deungaro konfesetan dala. Biurtu egizue orain barrukoaz kanpora soñekoa. Zegaitik auxe
berau eztozue zeurok gaitik uste izaten? Añ LoraS 33. Iruntzietara edo barrukoz kanpora ipiñi. A Txirrist 66.
- BARRURA (Lar, Añ (V)). a) Adentro, al interior. "Dentro, ir" Lar. Cf. barrura como part. s.v. barruratu.
Silverori ezer esan baga, sartu zan barrura. Lazarraga 1141vs. Atseginik sar ez dakidan / oi biotzeti barrura. Ib.
1146v. Pastoreak, ea, barrura sar zaitez, / Xaio dan Xaun onekin konsola zaitez. Acto 403. Guazan etxe
barrura. Mg PAb 165. Dator zugana, eta aurkituten dau zure bijotza alde guztijetatik zabalik, eta sarzen da
barrura nundik nai. Astar II 141. Ze uste izan eben ekusela Anibal Erromako ateetatik barrura sarzen. Ib. XII.
Poza sartu jat barrura. AB AmaE 23. Etorrenean Marin atera / etzan sartuten barrura etxera. Azc PB 158.
Kurutze bat egiñaz barrura sartu zan. A BeinB 93. Baiña Euskalerriak daukazan mugetatik barrura badator
iñor zematuaz edo zerbait kentzeko asmoetan. Ag AL 49. Sartu ziran iauregi atako atetik barrura. Ib. 100. Itzal
eta lotsa andiagaz irago bear da [Ostiya] ainbat lasterren eztarritik barrura. Itz Azald 159. Egi zaleak bagara
esan daigun egia: geu pozkor bagabiltz, ezta iñoren naigabea gure mingañetik barrura sartzen, geientsuetan. Ag
Kr 202. Olatu zaparrada asko sartuten zirean barrura, ta guztiak egozan oso bustita. Echta Jos 252. Entzuizu,
Doña Masima, obeto egingozu leio orretatik barrura joaten bazara. Ib. 66. Besteren bordatik arkuma bat atera
naiean zebillen Pernando. Kanpo-aldetik barrura eskua sartuta, isetsetik eltzen zion arkumari. Muj PAm 71.
Usain gozua sartu zan leiotik barrura. Altuna 47. Asi zan xerrairi ozka egiten, euren artean lukainka topauko
ebalakoan, eta barrura eldu zanean arbi otzak otzikara emon eutson. Or Tormes 27. Pintetako erabilteban urak
emondako lurruna sudur-zuluetatik gora juaten yakon barrura arnas-aixiaz naste, ta orrexek ekarteutson buruko
miña. Kk Ab II 20. Itxasgoibe edo nibelean, ogei ta amabi kilometro barrura eta zazpireun ta berrogei ta amar
kilometro itxas-ertzean azitzen omen dira [sekuoiak] Kalipornian. Munita 101. Alkarri bultzaka barrura bidean
asi ziren. Etxde JJ 150. Arantza, baltzerana zan, begi illunduna, barrura dei-egiten dakien begi zoragarrien
jaube. Erkiag Arran 26. Zatozte pixka batean barrura, oraindik badegu astia-ta. NEtx Antz 44. Bata,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
141