Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
naietatik sortzen baita zuzen-zuzenik. Vill Jaink 141. Aziak landarea barruan daukan bezala, eta [...] barruko
lege batek agindurik, landare ori argitara ematen duen bezalaxe. Ib. 72. Mutikoak, artean emakumeentzat itxirik
eukan leio barrukoan, argi-izpiak dizdizka nabaritu zituan. Erkiag BatB 57. Galtzak eratsi, --barrukorik ez
eukan-- eta lotsari-aldeko azpiko azala urraturik eukala ikusi eban bere begiz. Ib. 97. Goiz illun batean, barruko
aitu-eziñak zirala bitarteko, Toledoko karmeldar komentuan morroillo ipiñi zuten [Joan Gurutzekoa], ondo
zaindua. Onaind in Gazt MusIx 146. Barruko hormak ez dute islatzen. MEIG IX 127 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Etxde JJ 151. SM Zirik 19. Gand Elorri 186. Etxba Ibilt 459.
(Como adj. pleno). Da jakiturija neurribaga berbera, eztago beretzat gauza ezkuturik, dakuzaz gure
bijotzeko bazterrik barrukuenak. Astar II 3. Oraingoa [burruka], berriz, barrukoagoa duzu; gogoa bere
izatearen zokorik barruko ta ixillenean bildu ta antxe daurkigu gudu bizian. Onaind in Gazt MusIx 148.
Íntimo, próximo. "Barruko (Vc), familiar" A. Errenderiko neska bat izan zun bere lagunetan barrukoena
bigarren urtean. TAg Uzt 56. Nori itandu orduan? Beste adiskide barrukoari, Madalen lagun zintzoari? Erkiag
Arran 63. Iñoiz ba zituan etxakide ta barruko, zorri zuri-baltzak, baiña aspaldian ori baiño garbitasun
aundiagoz bizi izan da. Erkiag BatB 115.
Sincero. Poz orren itxaropenetan, ar zazu nere agurrik barrukoena. NEtx LBB 82.
(Uso sust.). Ume umetatik sartu eben ikastetxe baten barruko (interno). A Ezale 1898, 10a.
(Uso sust.). Zuen zorigaitz orren aundiyan, / Barruko (participante) beti izatia, / Neretzat beinzat ez da
izango / Pozgarriya ere txikia. EE 1884, 343.
(Tras gen.). Ez daki konfesoriak nire barruko barri. Mg CO 234. Bere barruko aserrea kanpora ateratzen
badu hitz gaiztoak edo injuriak esanaz. Gco II 49. Dirautsa orduban Sugiaren barruko Diabrubak: Zegaitik
deritxazu galerazo deutsula Jangoikuak jaatia Arbola onen frutatik? JJMg BasEsc 33. Neska mutillai biai
deiturik aurrera, / Agertu eutsen bere barruko gogua. AB AmaE 421. Agur nire barruko bakea. A BeinB 42.
Alan Sakramentu onetan aldatu eta biurtuten da ogiaren barruko izatea Jesukristoren gorputzean. Itz Azald 165.
Demoninoa ezingo dala sartu iñoz gure ariman, guk geure guraz eta borondatez edegi eta zabalduten ez
badeutsaguz geure barruko ateak. Ib. 187. Josek eztu ezer erantzuten, baño bere barruko mintzoa badakit. Ag G
361. Zulatzen dautsoz bularra ta sabela, bere barruko errai guztiak atara ta zatitzen dautsoz. Kk Ab II 127. Igar
neban gixonen barruko zadorra. Laux BBa 100. Egun guzia besteren gaitzak sendatzen edo arintzen, eta bera
urtetik urtera bere barruko arantzaz minberago. NEtx Antz 79s. Askoz zuzenkiago erka edo gonbara ahal
dezakegu Euskararen problema Irlandararenekin, bai bi herrien historia politikoaren aldetik, bai bi hizkuntzen
barruko historiaren aldetik. Mde Pr 206. Han sartu du lapiko hauien barruko guztia. Osk Kurl 14. Ezin oitara
eraman norbere barruko lillura ta poza. Vill Jaink 161. Ona emen, labur, gure izkeraren barruko adieraztea, au
da, gramatikarena; baiña barrungo itzaren adierazte ortaz gaiñera, badute izkera guziek beren mintzoa edo
mihi-soiñua. "Expresión interior". Or in Gazt MusIx 14. Bere alabarekin zegoela, eman zion oni bere barruko
erabakiaren berri. NEtx LBB 68. Antzinatik kuxkurtua zegoen bere barruko eremu zakarren irudimen-mezu
ezkutua. MEIG IX 117 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Lek SClar 109. Gand Elorri 51. Zait Plat 109.
Íntimo, próximo. Aldra bakotxian buru edo nagusija eukiteben, eta onen urrengo beste malla bat egiteben
bik edo iruk, bere barrukuaguak ziranak. Kk Ab I 116. Conderen semetzat artu ninduen nere adiskide maiteak;
ori gero lau urtetan elkarren barruko ginala. A Itzald II 73.
(Tras tema nominal nudo). Goitu dogu bene benetan etxe barruko errierten buru bakar au. Mg PAb 214.
Atoz orain nerekin Erri barruko Etxe aberats edo Jauregi eder batera, non bizi naizan nere era guzietara. VMg
12. Kale barruko dantzarijak ez dira segurubago geratuten eureen tanbolin egunetan, bestiak baino. fB Olg 73.
Alan, erriko jentiak gura balebee, kendu legijeez guztiz [dantzaak] eureen errikuak eta luur barrukuak. Ib. 153.
[Españaren izena] arkitzen dalarik argi ta garbi España barruko itzkuntz eder Euskarazkoan. Izt C 15. Probinzia
barruko Erri askotatik batutzen dira plaza agirikoetara gizonak millaka. Ib. 253. Leize-barruko arkaitzak. Arr
GB 78. Bere etxe-barruko bizitza. Zab Gabon 93. Zer iana, iakinbidea ta biotz-barruko atsegintasuna gura
nituke erri guztietan. Ag AL 46. Baserritarren artean, abarkadunen artean daude Euskalerri barruko
euskaldunik egiazkoenak. Ag G 96. Agots-lege batzuk itz barrukoak dira (vocabulares), besteak bi itzen artekoak
(perifrásticas). A Eusk 1919-1920 (I), 7. Itxaso-barruko koralak baño gorrijaguak ixaten dira nire larrosak.
Altuna 34. Gustiz asarre ibilli zirean etxe-inguruko ta etxe-barruko bazterrak aratuten. Kk Ab II 12. Kutxatilla
barruko txorija begi-itxi-edegi baten aienatu yaken. Otx 49. Erromes-sail beltza ari da kantetan / eliza-barruko
penitentziketan. SMitx Aranz 140. Meza-barruko jaunartze artan lortzen degu Juan ebanjelariaren Kalbarioko:
ecce mater tua. Ib. 171. Gogo-barruko gertariak. Mde Pr 321. Hegiaphaliaraiño urbiltzea eta bere orma
barruko bizilagunen berri ikastea. Etxde JJ 91. Kolko barruko poza gorde eziñik. Bilbao IpuiB 49. Etxe barruko
lanetan / abeslari bertsoetan / aberiak gobernetan. BEnb NereA 139. Lur-barruko hil-erriaren ixiltasun pixua.
Lasa Poem 96. Perpaus barruko hitzen joskeraraino. MEIG VI 41. Merkataritzarako eta itsasketarako jaio zen
hiria, izena bera du lekuko, inoizko portuaren ertzetan, lur barrukoen sar-irtenbide izan zedin. MEIG IX 40.
(Tras adv. de lugar con suf. -ko). Ia orko barruko ogi orreeri buelta emoten deutsazan. Bilbao IpuiB 214.
(Tras adv. de lugar sin suf. -ko). Jakin leike zer diñoen or barrukuok? Ag Kr 98. [Erritar] bat bakarra dago,
ta berori or barruko pozu sakon orretan. Bilbao IpuiB 218. Ormen neurriak, baratzeko etxetxu ospatsuaren ate-
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
140