Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
gip)" Gte Erd 41. Baña denpora gitxiren barruban, isten deutsee konfesetiari. Mg CO 274. Gaur leku beetuan
dagoana, egon diteke egun gutxiren barruan goraturik. VMg 32. Beia ikusi det Donostiako baserri Amara
deitzen zaion etxean, sei pitxarra ta erdi ezne ematen ogei ta lau orduren barruan. Izt C 246. Laurogei legua
bide igarorik berrogei ta amasei orduren barruan. Ib. 203. Amasa oni, bada, agindu zion, Judako soldadu
guziak iru egunen barruan bilduta, bera aien buru jarri zedilla. Lard 203. Gauza guziak biderako zuzenduta,
illabeteren barruan Festok San Pablo beste preso batzuekin Erromara itsasoz bialdu zuen. Ib. 528. Erromarrak
dorre batzuetan sartu bearra izan zuten; baña egun gitxiren barruan zer-jana aitu zitzaielako, menderatu ziran.
Ib. 539. Amabost egunen barruan iñok baiño ezaungeiago egin ebazan. A BGuzur 114. Egunak aurrera joazan;
illebete ta erdiren barruan etorriko zan bere itxas-ontzia, ta egittu bear eban atzera edo aurrera. Echta Jos 228.
Lengo batian ikusi degu / joko polita Arruan: / egurra zeñek geigo ebaki / bi ordubeten barruan. EusJok 121.
Etorri ona Bilbao aldera, ta aurreztu dirua ta urte batzuen barruan zeuben etxetik urrin barik diru moltso
politaren jabe ixango zarie. Kk Ab II 132. Bost minuturen barruan, zeru guztia odei baltzez estalduta egoan.
Bilbao IpuiB 102. Egon zaittez ziur pekatarixa ogetalau orduren barruan bizirik ez litzakiana izango. Etxba Ibilt
481.
(V-arr-gip; Añ). (Tras sintagma nominal en caso absoluto). "Urte bete barruan bukatu zen (V-arr-gip)" Gte
Erd 41. Denpora gitxi barruan ikasiko dau errosarioa ondo errezetan. Urqz 22. Juan baño lenago / itza eman
zirala, / denbora gutxi barrun / etorriko zala. Bil 139. Ereje kalbinista prestu-ez ark laga zuan Guadalupeko
elizatxoa txit ondatua, tellaturik gabe, [...]; alabaña, bertako jendeak tellatua ezarri zion urte barruan, neguko
euri jasakin lurra jo ez zezan. Zab Gabon 98. Nok esan deutsu zuri, zure isiltasun ori eta zure bildur uts eta
alperriko ori ez dituzala ondo pagauko denpora gitxi barruan. Itz Azald 163. Iru illabete barruan dausku /
euskera ederto ikasi. Enb 136. Piarresek ogei bete. Beste bi illabete barruan gudaritzara joan bear du. Etxde JJ
54.
c) Al alcance de. "Arri-barruan dago, está a tiro de piedra (V-ger)" A EY III 342. Nik emendik iru leguan
dabilen basusoa begi-barruan artu badagit, zist!, yaurti gezi txiki zorrotz bat eta laster lur jo eragingo ddautsat.
(V-m). "Si alcanzo con mi vista". A EY II 323s.
- BARRUAN HARTU. a) Captar. Politikan, ordea, baipen edo afirmazio zeatzak, baipen larriak eskatzen
dira. Orregatik barruan politikak artzen du ain yende gutxi. Ldi IL 144.
b) Acoger. Gabon-gaba da gaur, ta ama zanaren izenean barruan artzen degu gau ontan datorren eskekoa.
NEtx Antz 86. Edota uretan galdu dan untzi gizonak [zer gura dau besterik], potin oskil batek bada ere, leen bai
leen barruan artu dagian baiño. Erkiag Arran 99.
c) Incluir, abarcar. Ipiñeko eleix-barrutiek auxe inguru au egiten dau: Ubideko eleiz barrutien asi, eta
Zadorrako urek datozen lekuti Beobide-auzuneraiño yoten dau; Beobide-auzune au barruan artu ta bidez-bide
Agarre auzora. Akes Ipiñ 17. Han ari da ahaleginean besarkatzen era bihurtutako hutsunearen hondar mehar
hori, barruan hartzen duenaren alderantzi gertatuaz. MEIG IX 127 (en colab. con NEtx).
- BARRUAN-BARRUAN. Intens. de barruan. v. BARRU-BARRUAN. Barruan barruan zerbait pentsauten
asi zan Nikanor. Erkiag BatB 62.
- BARRUAN BARRUKOAK. a) "Barruan barrukoak, cerremos las puertas [...] (V-m)" A EY III 328. "Barrunbarrukuk.
Cuando se cierra la puerta para que no entre quien no se quiere que entre, se dice esto" Etxabu Ond.
Eliz-jaia bukatuta bereala, barruan barrukoak utzirik, besteak zelaira erten ziran, erlauntza bezela
zunburruntsu, bakoitza bere usteak ematen. Ag G 343.
b) Ezta gero edozelangoa bart arratsean zure Aitak emon eustan zartadea. Ta alan bere enintzan aserratu,
kanpotik, barruan barrukoak izanarren [='por dentro ocurría algo muy distinto']. Ag AL 40.
- BARRUANGO. De dentro. v. BARRUKO. Ganboarrok su emaitean / asi dira, ta onegaz urten daude
beralan / Oñeztar barruangoak / Zein erre ez zitezan. (Cantar de la quema de Mondragón). TAV 3.1.7.
- BARRU-BARRUAN. Intens. de barruan. Badakit eurakgaitik daukagula euskaldun guztiok biotz gaixoa
barru-barruan minberaturik. Ag AL 19. Dana zan aiñ, aiñ, eztakit nik zelan esan bere, barru-barruan gozotasun
andi bat emoten ebana. Ib. 39. Biotzaren barru-barruan daukat neure erriko neskatilla bat. Echta Jos 323. Zelan
eukan Martin ondo ezkutata an barru-barruan. Ib. 129. Arpegiz estuba, sudurra luze ta makotuba, begijak
txikijak eta barru-barruban sartubak. Kk Ab I 30. Ongi izango zaizu oarkai oek zure barru-barruan sartzea.
ArgiDL 32. Josi nere biotz barru-barruan Jaungoikoaganako beldur santua. Ib. 122. Gogoz udan ta neguban, /
bijotzan barru, barruban. Enb 39. Bala indartsua bai'litzan, zital, mingarri zaztatu yakon barru-barruan. Erkiag
Arran 151. Iru bazter dira munduan Nikanor-eri barru-barruan kirrisk-eragiten deutsenak. Erkiag BatB 192.
Olan jokatuten badozue, zintzo-zintzoak bazarie, beti eukiko zaitue amatxuk bere biotz barru-barruan. Bilbao
IpuiB 264. Barru-barruan minduta. Etxba Ibilt 479.
(Decir, etc.) para sí. Esanaz bere artean, barru-barruan, da ixill-ixillik: orixe bai dala gizon bat ona, ta
ederra. Ag AL 53.
- BARRU-BARRUKO. Intens. de barruko. Enplastu arin ta azalekuakaz osatu gura izatian barru barruko
gatxa. Mg CO 197. Bata [damu] barru barrukua, bijotzian gordia. Ib. 64. Bizkai barru barruko semia da bera.
Ib. VI. Euren barru-barruko guraria ikusi eragin deuste. Ag AL 161. Bere alaba kutunaren ontasun barrubarrukoak
erakutsi nairik. Ib. 125.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
138