Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
barruagoan aurkituten dira. Bilbao IpuiB 213.
- BARRUAGOTIK. a) Más desde dentro (de). Atsakabez inguraturik gagozanian da, nos sarrijago, eta bijotz
barrubagotik esan biar dogun. Astar II 256.
b) Más profundamente. "Barruagotik [ikertu, erakutsi] (G-azp)" Gte Erd 269. Beste ezer baño len eskatzen
dugu Jaungoikoaren izena santifikatua izatea, gure ondasun eta irabazi guziak baño barruagotik nai izan bear
dugulako Jaungoikoaren gorapidea. Inza Azalp 134.
- BARRUAK AGINDU. Dictar la conciencia; salir de dentro, sentir el impulso interior de. "Barruak ezteust
aginduten (agintzen, aginketan) (V), no me permite la conciencia" A EY III 263. "Barruak ez dit agintzen (Gazp)"
Gte Erd 139. v. BARRENAK AGINDU. --Manuelentzat ez naiz izango. --Zer dion, neska? --Barruak
eztit agintzen. Ag G 271. Euskaldunoi, lendik egositako esaerak guztiok berdin esatea, eztigu barruak agintzen.
NEtx Nola 50. Barruak aginduta. (Tít.). Erkiag Arran 93. Iainkoen iopu baikera, ezin Iainkoari eskua kendu, sen
aundiz barruak agintzen zionez. Zait Plat 101. Bestaldez, barruak agintzen zion iakin-naia. Ib. 104. Barruak
etzion agintzen an galdetu gabe gelditzerik. Ib. 90. Aiek orduan esan zituztenak berritzerik, barruak etzidak
agintzen. Ataño TxanKan 156.
Platonek ezpaitzuen gizonak ain gaizto izan zitezkeanik uste, ta geiegikeririk egin zezaketeanik: orrelako
itsusikeriarik zatekeanik etzion barruak agintzen. Zait Plat 12.
- BARRUAK HARTU. "Barruk artu, impresionarse mucho" Etxabu Ond.
- BARRUAK ESKATU. Salir de dentro, dictar el corazón; sentir el impulso de. Arek ostendutakoan, Batxik
etxeratu bere nai eban, ez bere bai. Baeteekian berak barruak zer eskatuten eutsan? A BGuzur 145. Joanesek,
emaztearen esanei entzungor egiñaz, mutikoen atarrapuzka ta iskanbilla ikustegatik, edo barruak eskatzen
ziolako, beti parrez, atzera ta aurrera, ezker eskui botatzen zizkaten txanponak. Ag G 73. Atarira naiko dezu;
landara, basora ta mendira joango zera. Ori eskatzen dizute barruak eta birikak; biotzak ere bai. Munita 15.
"Barruak eztuzte eskatuten (V-arr)" Gte Erd 139.
- BARRUAK JAN. Reconcomerse. Biak ibilli ziran gero batera, erramuetea galdu zanean, gertau zan
arrigarritasuna siñistu ezinda, buruak makurturik, barruak jaten, iñoiz baño erreago ta zitalago, euren beaztun
mingotxak norbaiti arpegira jaurti naian da zeñi jaurti ezin jakinda. Ag Kr 169. Egunik egun, iraganiko aste
batzuetan, barruak jaten erabillen susmo zitala, beaztun mingotsez erreta jarten eban ezpaia. Erkiag Arran 124.
- BARRUAN (V-gip; Lar, Añ (V), A). Ref.: Etxba Eib; Holmer ApuntV; Gte Erd 42. a) Dentro, en el interior.
"Dentro, estar o poner" Lar y Añ. "Interiormente" Lar. "[En Azpeitia dicen] barruan" Lar Cor 301. "Barruan
dago, está dentro, en el interior" A. "Eurixagaitik barruan izan biar izan dira gaurko dantzak" Etxba Eib.
"Barruan egoteko sasoia dao (V-arr)" Gte Erd 42. Zeren [Salbatierra] jarri da / guzia destruidurik. / Ez da
geratu / barruan etse galantik. Lazarraga 1202r. Elexa santa debota bat da / monesterio barria [...]. / Egiten
dabe utra santaro / barruan penitenzia. Ib. (B) 1198vb. --Nolan iustifikatzen gaituez? --Emaiten deuskuela
barruan arimako grazia, señale atetikoakaz. Cap 60. Gero batek jaten dau [sagarra] / sospetxa bagarik /
pensaurik ez daukala / barruban dañurik. DurPl 97. Ordea Sugea barruan, ta deadarrez konzienzian Aingerua.
Mg CC 117. Arkiturik arantza sartua, atera zion poliki, ta gero garbitu ere ziozkan barruan andituarekin egin
ziran ur ustelak. VMg 41. Sarauba, esaten da emen, dala andi etxe baten gizon eta emakume naaste gabaz
egiten dabeen dantzia ta olgeetia, etxeko ta kanpoko, eureetariko edozein barruban sartuten diriala. fB Olg 115.
Goranzkuak emoten deutsu, eta barruban daukazun guztija botetako larrijak. Astar II 146. Buztin lurrak ez
deutsa itxiten urari barruban sartuten. Ur Dial 44 (It barrena, Dv barnera, Ip barna). Barruan zegoala eta
kanpoko ateak ere itxita. Aran SIgn 68. Aretx bat birrintzen dau [tximisteak] / Sarturik barruan. AB AmaE 340.
Baina ezeban ikusi / barruan txoririk. Azc PB 143. Kanpotik ezer erakutsi ezarren, barruan erabilten dabe
gogoa ta maitetasuna. Ag AL 38. Txalupa bakotxak erabilteko barruan arri asko. Echta Jos 117. Bañan
siñismen gauzetan etzaigu bildur apurrik iñola geldittu bear barruan. Inza Azalp 25. Bein esateko, munduko
mixeri guztia barruan eukon, eztakit berez, ala abadegoa zala bide batuta. "Toda la laceria del mundo estaba
encerrada en éste". Or Tormes 37. Seindunai igarkizuna esaten eutsen semea ala alabea ete eben barruan. Ib.
15. Zuk, "Dunixi", barruan alako idazle yatorra daramazun orrek. Ldi IL 89. Beste bazpatz bat sortu ta irasi nai
izan eben Suizan, Lenin eta Trotsky barruan zirala. Eguzk GizAuz 70. Ara! Idikita zeukanagu okulluko atea.
Norbait ba zebillen barruan. TAg Uzt 30. Guk, besteri bizia arintzeko, barruan ito bear izaten ditugu naigabeak.
NEtx Antz 126. Agiri dan zulotik [arbolera] sartuta, lau gizon egoten dira batera, barruan. Munita 50. Barruan
zeraman gizonkeriak erasotzea agindu zion eta bai zoritxarrez eraso ere. Etxde JJ 14. Aterik ez zedukan delako
etxolak, eta aitzinera heltzean ikusi zuen Theresa barruan. Mde HaurB 43. Zure ezpanetan egia dager, / barruan
ez gorrotorik. BEnb NereA 97. Euren arrotasuntxoa barruen gorde eziñik. Akes Ipiñ 16. Aziak landarea barruan
daukan bezala. Vill Jaink 72. Balkoira agertu dira ta an ikurrin gorria ezarri dabe. Barruan, tirotsak entzun
dira. Erkiag BatB 146. Maixu bi auek azaldu dute / barruan daukaten zaña. Uzt Noiz 50. Nik barruan utzi
zakurrak eta kanpoan ziren! Mattin 48.
v. tbn. JJMg BasEsc 99. Urruz Zer 78. Arrantz 36. EusJok 121. Jaukol Biozk 30. Lab EEguna 103. Kk Ab II 119.
Otx 21. Lek EunD 14. JMB ELG 81. Laux AB 62. Zait Sof 49. SMitx Aranz 183. Bilbao IpuiB 171. SM Zirik
110. Ugalde Iltz 18. Gand Elorri 69. Osk Kurl 77. Alzola Atalak 76. Etxba Ibilt 486. Berron Kijote 202.
"Barruen, a bordo" Ort Voc. Cf. BARRUKO GIZON.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
135