Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
ezagun-berriari, nerekiko, itz maitekor zenbait zuzentzen dizkiot. Ldi IL 22. Barru guztia zure erantzun zai
irakiten gelditzen zait. NEtx Nola 28. Barru guzia ikara jarri zait. NEtx Antz 85. Zer erakusten digu bada
Gabrielak bere gogoaz eta barruaz ezkontzaren berri damaigularik? Mde Pr 172. Bere barru irakinberak Eñauti
buruzko madarikazio guziak asmatu. Etxde JJ 201. Maite du Iauna Augustiñek. Zer maite du, ordea, Iainkoa
maitatzean? Ez gorputz eder, eta ez ageri dan ezer; ez beure barrua, Ark egiña baita. Or Aitork 249. Zalantza ta
ezpaiez beterik erabillen barrua. Erkiag Arran 62. Era orretan abailduta, dangilizka, intziriz ikusi ta entzunez,
barru guztiak ere bira-egin daust. Ib. 74. Gizonak ere alaxe du barrua. Txill Let 120. Bai, ba, iñotsan barruari
trankildu naiean. Bilbao IpuiB 257. Inoren baitan lotan dauntzan ustekizunak iratzarri besterik eztezakegu egin,
edo bizitara ekarri, besterik ez. Ori egitekotan ere, amaika barru urratu bearrak izango dira, noski. Zait Plat
102. Gizonezkoak, barru gogorragokoak dira, iñoren ondoezetan. Erkiag BatB 140. Nire barru gaztean /
illunbea dago. Gand Elorri 104. Ta alde batera bezala uzten deuz geiegiko idurikizun eguzkialdeko oriek. An,
bai, irakurlearen barrua berotzen dula! Or in Gazt MusIx 34. --Noiz da gai astuna, ajolazkoa? --Ori, Elizak
erakusten duanaz gañera, zere barruak esango dizu. Ib. 50. Bainan barrua goibeldua maiz mundu huntako gaitz
txarrez. Xa Odol 345. Onek barrua naigabetzen zion. Berron Kijote 42.
v. tbn. In Xe 351. Itz Azald 143. EusJok II 54. ArgiDL 25. Anab Poli 30. MAtx Gazt 37.
Contenido, fondo. "Barruba badauke, tienen miga" Iz ArOñ. Irakurgaitxu oneik be gogo askotan sortu leie
euzkeraz irakurteko zaletasuna. Txikijak, meiak, arin-ariñak, errazak, barru gitxidunak, geienak barre batzuk
eragitekuak ixanik. Kk Ab I 3s.
(Con sdo. temporal; cf. BARRUAN). Ene troxak daukadaz / gariz beteturik, / urte barru onetan / ez daukat
goserik. Zav Fab RIEV 1909, 37.
II (Posposición). 1. (V-arr-gip, G-goi-azp; Añ (V), Dv, H). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 41. (Tras
sintagma nominal en caso absoluto). Dentro de. "Al cabo, después de [...] (V) barru, egun bi barru" Añ. "Dentro
de pocos días, egun gitxi [...] barru" Ib. "Dentro de pocos días, egun gitxi barruan, epean, buruan, barru" A.
"Dentro de (tanto tiempo). Iru urte barru, irurogeitamar" Etxba Eib. "Bi aste barru Karnabalak die" Elexp Berg.
"Ordu erdi bat barru etorriko da (V-arr, G-azp), ordu erdi barru (V-arr-gip)" Gte Erd 41. v. BURUAN,
GEROAGO. Arzaia jo, ta Ardiak / banatuko dira. / Baña iru egun barru / zu piztuko zera, / ta bilduko dituzu /
elkargana ostera. GavS 28. Batek eskatuten deutsa norbaiti prestau dagijozala lau bat anega gari illa bete barru
pageetako epiaz. Mg CO 90. Bada egiaz, denpora gitxi barru zetarako doguz ganeko gauzak? Añ LoraS 178.
Baina, jagi bagarik beti jardun biar baleu, diruba konteetan ta gordeetan, egun gitxi barru guratako litzaateke,
biarra mudeetan. fB Olg 14s. Itxi egijozu ekandutxu txiki orri indarra artuten, ikusiko dozu denpora gitxi barru,
zelan ezin eziko dozun. Astar II 92. Juramentu erasoten deutzube iru egun barru bialduko deutsezubezala sei
milla errial. Ib. 61. Bost ille barru zeur'alboan / izango dozu oniñoan. Zav Fab RIEV 1907, 536. Uste det
ikusiko dirala urte gitxi barru erreka ondo ta ibai ertzak, ematen dituztela askorentzat, ale mamitsuakin ol
balioso beltzak. Izt C 152. Eta nois izango da? Emendik ogeta amar urte barru? Emendik ogei urte barru?
Aurten? Ur MarIl 34. Ordu gutxi barru Jaungoikoaren Tribunalean agertu bear naiz. Arr GB 29. Denbora gutxi
barru... erak izan litezke ni bezin edo ni baño aberatsagoak. Apaol 46. Baina urte bete barru, / eztago dudarik, /
lagun asko egongo da / gizalan bat barik. Azc PB 333. Txarto ezpadeitzazu, emendik ordu bi barru geienak
emen egongo dira. Ag AL 160.
(s. XX) Ontzi ori egoala bertan Bilbon zamatuten Buenos Airesera joateko, ta ogetabost egun barru urtengo
ebala itxasora. Echta Jos 276. Emen egon, sei illabete osoan milla erreal ezin aurreraturik egon, beste
lurraldean amabost egun barru irabaziko nituzkeala? Ag G 252. Eta dio, etorriko dala amabost egun barru.
Urruz Zer 34. Orain, ordu-erdi barru apaltzen asiko gera ta, nere emaztea zuri aurkeztuaz, maikide izango
zaitugu. A Ardi 57. Urte bete barru onuntz etortzeko asmoa dutela. Muj PAm 45. Segan da pultsun lau
probintzitan / iya dauanik onena; / oberik bada illebete barru / azaldu deilla nerana. Tx B I 224. Alde egin nai
ez badau / egun gitxi barru. Enb 179. Egun gutxi barru, soldaruzkara joango da. Alz Ram 29. Ango abertzale
banakak auxe esaten baitzuten: alegia, berrogeitamar urte barru txeketar bakar bat billatzea etzala erreza
izango. Ldi IL 163. Domu txiki guztiak iruntsi ta lurreko ondasun guztien jabe domukeri andia egingo da, aldi
gitxi barru. Eguzk GizAuz 62. Amabost egun barru, egundo ikusi ez degun bezelako estropada ikustekoa diagu.
TAg Uzt 49. Gizon egiña aiz astebete barru. Orduan gogora gaitzak oraindik andregai bila gabiltzan adiskide
gizajuok. NEtx Nola 20. Ordubete barru jakingo zun bere usteak egizkoak ziran ala ez. Etxde JJ 34. Gaurtik
hamar egunen barru hemen izanen nauzu berriro. Mde HaurB 81. Egun gitxi barru dira auteskunde barriak.
Erkiag BatB 144. Gure aitak igarri zion bere buruari baserri-jabeak eriotz-bidean jarri zuala baserritik
bialtzearekin eta denbora gutxi barru ilko zala. Salav 20. Bai. Oraintxe ordubete, dunba bat, tiro bat, jaurtiki
det, eta beste ordubete barru jetxiko da nik jaurtitakoa. NEtx LBB 165. Zure semea ikusten joan bear dot
gaixotetxera egun batzuk barru. Alzola Atalak 67. Eta zenbat egun-barru derizkio berorrek, gure oiñak mugitu
aal izango ditugula? Berron Kijote 165. Duela 70 urte, etsia nago, gehiago egiten zen euskeraz Donostiako
kalean. 200 urte barru, ez du inork egingo. MIH 132.
v. tbn. JJMg BasEsc 281. EusJok II 144. Akes Ipiñ 14. And AUzta 103. Gazt MusIx 143. Uzt Sas 18.
(Tras gen.). Gu ezkondu eta ahal bezain denbora gutiren barru hemendik joan dadin. Mde HaurB 39. Zuk
nahi ala ez, gaurtik hamar egunen barru hemen izanen nauzu berriro. Ib. 81. Abendua motxa da ta / badoa
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
133