Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
barrenkai. 1. "Penetrabilidad, penetrable, barnagarria, barrenkaia" Lar.
2. "Outil ou machine à percer" Dv.
barrenkari. "Penetrante" Lar. Bere gaztaiñ-kolorezko begi aundiak eta zabalak dira gozoak eta
barrenkariak. Otag EE 1881b, 85.
barrenki (Lecl, H; -rrh- S ap. A), barhenki (A). Interiormente. "Intérieurement" Lecl y H (que cita a He).
Horra nola Giristino bat bere barrenean erreberritua beretu dituen bertutez, nola azkenean yuntatzen den
bihotzez edo barrenki bere Kreatzaillearekin. He Gudu 90.
"Profondément" Dv. Bere [Etxepareren] hizkera eta bertsolana euskalaririk gehienek ukitu behintzat egin
dute, hala nola Stempfek, Schuchardtek, hil berria dugun Ernst Lewyk eta, inork baino barrenkiago, René
Lafonek. MIH 283.
barrenkizun. "Pénétrable" Dv.
barrenkizuntasun. "Pénétrabilité" Dv.
barrenkoi (Lar, Sb-Urq, Dv, H). 1. Recogido, introvertido; espiritual, amigo de la vida interior. "Recogido"
Sb-Urq. "(El que es dado a las cosas) interiores", "abstraído, recogido", "intrínseco, cerrado, taciturno" Lar.
"Barrenkoia, barrenti, interior, intérieur, ascétique" Dv. "Personne réfléchie, intérieure" Lh. v. barrenkor,
barnekoi. Baiñan kausitzen da [egiazko sosegu hura] debozione karsua dutenetan, presuna barrenkoi eta
Jainkoaren spirituaren arabera bizi direnetan. Ch I 6, 2 (SP espiritual, Ol gogo zale). Lurreko gauzekiñ iosia
denak eztaki zer den gizon barrenkoi eta spiritualaren libertatea. Ch III 53, 2. Espiritu Dibino barrengo erregla
zuzenaz gobernatu zan: argatik filigranazko birtute fiña, mea, ezkutatu, barrenkoia, onen bizia izan zan. Cb Just
13. Zeruko fabore ta rebelazio oien artean txit beregan ta barrenkoi zegoen Ignazio, edo munduan ezpazegoen
bezala zeruan bizi zan. Cb SIgn 151. Ezen Jainkoaren legeari gozo hartzen diot, gizon barrenkoiaren arabera.
Dv Rom 7, 22. Euskalduna hitz gutxikoa duzue, isila, barrenkoia. MIH 154.
2. Profundo, entrañable, sentido. "Entrañable, entrañal" Lar. Irtetzen du neskatx garbi ederraren bularretik
zispiro barrenkoi eta luze batek. "Un suspiro profundo". Otag EE 1882c, 511. Uste du aren joaiera izango dala
laburra, zeren aren begi gozo eta onginaietan irakorri du aren amorio biguña eta barrenkoia. "Su amor tierno y
profundo". Ib. 580. Eta lumea artu ta erabiltzean etzun besterik egin barrua eman baiño; beraz, barrenkoia
dugu Joan Gurutzekoaren jakinkizuna; orobat bere ele-eder ta olertia ere. Onaind in Gazt MusIx 146. Soila eta
apaingarririk gabea delako gutxiagok ezagut eta goza badezakete ere, ez da sortu hitzen bidez, bere hutsean,
ezta sortuko ere, poesia barrenkoi eta bakan horren antzekorik. MIH 174.
3. "Immanente" Lar.
barrenkoitasun. "Recogimiento" Sb-Urq. v. barrenkortasun. Zer bildura, zer barrenkoitasun, zer jaier
gozo Maria Di-Castillo baithan! Birjin 468s. Barrenkoitasuna, Jainkoa baithan bildua bizitzea, haren aitzinean
biltzea, orhoituz mement eta lekhu guzietan haren aitzinean dela; horiek gauza arrotz batzu dire arima
ephelarentzat. Dh 326.
barrenkor (L ap. A; SP y H (que citan a Ax)). 1. Interior, íntimo, profundo. "Urriki barrenkorrak behar gaitu
salbatu" Dv. "Profundo" A. Harriet y Azkue traen además barrankor, errata de la 3ª ed. de Ax (161). Gure
arimaren etsaiak direla hirur: Mundua, deabrua eta haragia. Eta hirur hautarik gaixtoena, perilosena eta
barrenkorrena dela haragia. Ax 340 (V 226; Harriet traduce "qui pénétre le plus au dedans").
Nihon ikus ahal balitza barrenean kruelen arimak ez lezakeiela ikus ubeldurarik, zauri handirik, sarne eta
zaurne barrenkorrik baizen. "Profonds ulcères". SP POB 11.
2. (Dv, que cita a Mih). Introvertido, recogido, amigo de la vida interior. "Chourio dit barrenkoia, d'autres
barrentiarra [sic, tal vez por barnetiarra]. Jauretche dit barrenkorra" Dv. v. barrenkoi, barnekor. Bethi
ikusi izatu da egiazki barrenkorra den arima bat penatzen dela, [...] permetitzen duenean ematen diotzan grazia
berezi hetarik zenbait kanporat ager dadin. Mih 37.
3. "Pénétrant, qui tend à entrer de plus en plus profondément" Dv. Zure buruaren ezagutza humila
Jainkoaren ganat bide segurago da, ezen-ez jakitate barrenkorrenean aurki dezazuken argia. "Profunda scientiæ
inquisitio". Dv Imit I 3, 4 (SP iakintasun guzietan barrena sartzea). Belarriak berarizko gozagarri ta atsegin
senti oi du aizearen doñu ta xistuan, ukimenak aize-ikutuan baño askozaz geiago, barrenkorrago baita
entzumena. Gazt MusIx 169.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
126