Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
3. (V-gip, G-azp). Por lo menos. "Barrena, gitxienez (V-gip)" A Apend. "Zenbatean salduko duzu? Gutxienez
1000 pezetan: Barrena mila pezetan (G-azp)" Gte Erd 143s. "Milla pezetan erosi omen du. Hori barrena (Gazp)"
Ib. 144. v. infra BARRENA JOTA. Bertsuetako lana / nolabait egiñ zan, / Bernardo barrena ta / Pello
ere juan zan, / neretzat abisorik / iñondikan etzan. AzpPr 66.
4. (Adj.). v. barren (II).
- BARRENAGO. Más adentro. Zura beraago, arra barrenago. RIs 22 (Saug 20 barnago, RS 400
barrunago). Geldi adi sentenzia ematen duenean, / Barrenago sarthu gabe disputaren gañean. EZ Man I 33.
Barrenago sarthu gabe Ifernuko penetan / Iduritzen zait on dela bereztea partetan. Ib. 96. Iainkoaren gauzetan
zegokan baño gehiago eta barrenago sarthu nahi izatu dut. EZ Eliç 142. Zu zara zeruez gainetik, zeruez
beheretik, zeruen barrenetik eta gure gana guk zeurok baino hurbilago eta barrenago. Harb 403. Bertze
ianhariek hiltzen dute aphetitua (dio San Gregoriok). Baiña Iainkoaren zerbitzatzeko ianhari hunek
berretzenago eta piztenago du. Zeren barrenago, hobeago eta gozoago edireiten baita. Ax 491 (V 317). Eta
gero eta gero, zenbatenaz eta gehiago egonen baitira, hanbatenaz barrenago sarthuko, eta nekezago iltkiko eta
garbituko direla. Ib. 362 (V 239). Errezibi ezazu Iainkoaren ganako amorioz: zure arima bere kreatzaillearen
amorioan barrenago sarzeko intenzinoz. Hm 198. Eta zenbatenaz barrenago sartu baita nihor bizitze
espiritualean, hanbatenaz gurutze pisuagoak maiz aurkitzen tu. SP Imit II 12, 7. Laguntzen ezpazaie ateratzera
ezkutuan dagoan suge okertu ta kirimillatua, [...] barrenago sartuko da. Mg CC 133. Orain ere sartu du
[aizkora], erdiz barrenago. Or Eus 149. Goazen barrenago ipernu ontan. Or QA 78. Arpegia ukitzen didate
belar-izpiak. Tamala: ezin sar ditzaket begiak barrenago. Au mundu ezezaguna! Txill Let 65. Ikusten ziran
makiña bat apal, ontzi ta pototxin, pastel, txokolate ta goxoz beteak, bai mama-goxozko botillak ere. Sartu zan
nagusia barrenago ola baten azpitik pasata. Anab Poli 73. Bai, eguneko zalapart eta iskanbilla guztiak baiño
barrenago sartzen zaigu, noski. Vill Jaink 30. Zuk, gizon hau ezagutu ez duzuna, begira zazu azalaren latza edo
begiaren iluna baino barrenago, edo berari ezin begiratuan, irakur edo abestu, gora gora, liburu honetako
kantuak. Larre in Xa Odol 12. Berrizale agertu zitzaigun nolazpait ere [Orixe]; ez, ordea, bere aldiko
garbizaleen gisara, barrenago eta mamirago baitzihoan bera. MIH 260s. Hortik zetorkion haragian josia beti
eraman zuen arantza, gero eta barrenago, Donostiako azken orduetaraino. MEIG VI 77. Ahotik belarrira eta
belarritik barrenago zabaltzen diren uhin eta zirrarekin. Ib. 118. Bada, ordea, Barojazaleek maite duten zerbait,
gogoetak, hitzak eta esaerak baino barrenago datzan zerbait. MEIG II 128.
(Fig.). Más profundamente, más intensamente. Zer probetxu luke ezagutza hartarik, hura gatik humil
ezpaledi barrenago ene aitzinean eta etzartzen [sic] ezpaliz ene izenari laudorio geiago emaiten? SP Imit III 58,
7. Eta zu xoilki maite izan zaitudanean, kausitu zaitut eta neure burua ere eta amorioaren bertutez neroni
barrenago ez deustu naiz. "Ex amore profundius ad nihilum me redigi". Ib. 8, 2 (Ch ezteutasunean barrenago
sartzeko; Ol areago ezereztu naiz).
(Tras ines.). Más adentro de, más al interior de. Guztietako itsusiena eta gaixtoena, orduan gaixtakeriari
berriro lotzea eta malizian barrenago sartzea. Ax 185 (V 126). Baiña ardia orenetik orenera, lekhuz aldatzen
da, oihanean barrenago sartzen da, bethi eta galtzenago eta errebelatzenago da. Ib. 78 (V 52). Hosinean
barrenago zaudenean. Ib. 86 (V 58). Enzuleen bihotzetan barrenago sar ditezintzat. SP Phil 354. Zure amudioa
baliatu zait ene ezteustasunean barrenago sartzeko. Ch III 8, 2. Eta ni itsua eta gorra, eta bekhatuan barrenago
sartzen. Dv LEd 134. Jorraillaren 22-garren goizean atxitu zuten eta Baionara eraman, andik Prantzian
barrenago sarrerazteko. Or SCruz 124. Ori egin oi da gantzu geiegiz umontzia elbarritu eztakien ezta alozak
antzutu ere; emea Venusen egarriago eta aren baitan barrenago sartu dedin. Ibiñ Virgil 97.
- BARRENAGOKO. Más interior, más profundo, de más adentro. Arnas soil au entzunaz, / Zure Arnasari /
lagun egin zaiodan / alde bage emendi, / betibateko ots ontaz, / eltzagor iduri, / Zure musika mintxo
barrenagoko orri. Or BM 44. Arako an dagona, Beltxeran-erria; / barrenagoko arek Galtza du gorria / --oroi du
bakoitzaren ezizen bitxia--. "El que está más al fondo, el de las diablejas". Or Eus 249. Eta gogoetez gainera,
barrenagoko beste zerbait ere bai: kezka kontentagaitza. MIH 48. Ipar Ameriketako zinemaz zerbait dakitenek -etxe
aurre zuritua baino barrenagoko zerbait, alegia. MEIG I 149.
- BARRENAGORIK. Etxeak ere, naiz alda dezan / lênego aren izena, / obia an dauka barrenagorik, / artan
leku dutenena. "Allá tiene más adentro la sepultura de los que la ocupan". Or Eus 409.
- BARRENA JOTA. "Al menos. Frontoian egongo zittuan, barrena jota, bosteun lagun" Elexp Berg.
- BARRENAN (Zam Voc (G)). En el interior, dentro. v. BARRENEAN, BARRENEN (s.v. 1 barren). Andre
gaxua kanpoan utzita / Fernando barrenan sartu. Tx B I 149. Autobusa an arkitutzen zan / goiko arkaitzari
lotua, / sokak autsi ta ark jarri zuan / bere biziko lutua; / amasei lagun zitun barrenan / da urak menderatua. Uzt
Sas 163.
(Tras gen.). Mutil ook atera zuten itxituraren barrenan sartzeko baimena're, eta egin zituzten an
lotsagabekeri pranko. Goñi 86. Bertso berriyak jartzera nua, / gusto duenak aditu, / nere barrenan dauzkaten
penak / ezin nezake kabitu. Tx B I 208. Nere barrenan senti dedana / esango det beriala. Uzt LEG I 188.
- BARRENANTZ (barrenonz Lar, Añ (G)). "(Hacia) dentro" Lar y Añ.
- BARRENARA. Adentro. v. BARRENERA (s.v. 1 barren). Barrenara juango zera oraintxe, ta nik jakingo
det zer egin. Alz Burr 28.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
122