Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Aspaldi ez duela, aldameneko auzoan zer gertatzen ari zen jakiteko, Paris eta Londres barrena [...] ibili behar
izaten genuen. MEIG IX 64.
(Tras ablativo). Joan bear du mandamentu guzietatik barrena, ikusis zeinetan erori den. El 94. Erri au
eskuitara utzirik ekiten zaio [Deba ibaia] bere sallari, Markina-Elgoibarkotik barrena Alzolako etxadiara. Izt C
112. Zoazte mundu guzitik barrena. Lard 477. Jesus Jerusalengo karrika guzietatik barrena bazijoan. Ib. 457.
Mazedoniatik barrena abiatu zan, eta Filipora eldu zanean, gelditu zan. Ib. 520. Aurrena, etzegoala Sueztik
barrena joaterik, ta Afrika guztia inguratuaz joan bear izan zuten. Goñi 12. San Nikolasko atakatik barrena
bideak gora abiatzean. Mok 3. Ta ara, banator, zurekin negar egin-naiean / Euskal-Erritik barrena. Jaukol
Biozk 68. Bire luzean oñez joateko / eman zioten ordena, / ta gero berriz bi lantza sartu / saietsetatik barrena.
Tx B I 43. Esanaz: "Ara emen biria, / ortik barrena jon ari!". Tx B II 87. Lenago urtero-urtero ikustaldi bat
egitera joaten nintzan, Seguratik barrena oñez. Lab EEguna 73. Igaro zen andikan barrena eizeak erakarrita.
Etxde JJ 94. Nondikan barrena joan asmo duk Maulera? Ib. 51. Belabietatik bera, Goiburutik barrena, tren
bidetik ziar, faszistak bazetoztela! Ugalde Iltz 13. Bide estu ortatik barrena zetorkean gudari-talde ugarienaren
aurka iarri. Zait Plat 116. Ta Oiartzundik atera ta Irundik barrena artu Bidasoko erreka ori eta Mugaireraiño.
Uzt Sas 347. Jasoak daude [...] euskal ipuinak eta ipuin antzeko kontakizunak [...]. Ezagutzen dudan azken saioa
ere, Etxeberriarena, hortik barrena dabil. MEIG IV 95.
(Tras gen.). Or bide bat, erpiña, belar kiskalia zear, arkaitz gorien barrena. Ldi IL 145. Mutiko beldurtiek,
illun-une baten barrena ibilli bear dutenean, badakizu zer egin oi-duten. Ib. 95. Lenengoak autobusean, besteak
ontzin Magdalenaren barrena, al zuten beziñ len. JAIraz Bizia 39. Abiatu zan ain ongi ezagutzen zuan erriaren
barrena bakarrik egoteko atsegiñez. Anab Poli 125. Auts arrotuaren tartean sartu giñan, arratsalde guztiko
beroarekin berotutako bidearen barrena. Anab Aprika 83.
2. (SP, Lar). Adentro. "Dentro, ir, barrena, barna, barrura" Lar. v. infra BARRENARA; BARRENERA (s.v.
1 barren). Tr. Aparece en textos guipuzcoanos, labortanos del s. XVII, alto-navarros, y algún vizcaíno como
DurPl. Bide hasian sartzen da ahal bezain barrena, / Bai Aingeruak trabatzen ahalik gehiena. EZ Man I 56.
Sosegurik ezin duke, bihotza du xoill khexa / Eta barrena sarthua transimendu borthitza. Ib. 98. Laster orain
partitzen da gorputzetik arima / Baldin barrena bazaio sartzen zorrotz burdiña. Ib. 111. Simeon ona ilkhi da /
tenpluaren athera: / Birjina Ama gonbidatu / du barrena sartzera. EZ Noel 80. Baiña zeren [bekhatu] bat baizen
eztuena ere, ifernurako baita, hamar dituena bezain ongi, ez hain barrena, eta ez hanbat penarekin, ordean biak
barrenean, nor bere mereziarekin. Ax 475 (V 307). Hala behar du halaber, emaztekin trebatzetik, ibiltzetik eta
hitzetan eta ezagutzatan sobera barrena sartzetik eskusatu. Ib. 404 (V 263). O zein barrena sartu behar naizen,
Iauna, zure ezin sondatuzko iujeamenduen azpian. SP Imit III 14, 3. Ah! ene Iainkoa, zein barrena behar
genduken hitz hau gogoan sartu! SP Phil 532. Eta gauza hek guziak kanpokoak zirelarik, guziarekin ere sensuen
bidez barrena sartzen ziren birjina garbi haren bihotzean. Ib. 439s. Jaunaren Tribunaleko ateetan egon ezkero,
sentenzia emateko, barrena deitzen, ta agintzen didatela. An Jueza nerekin aserre dagoela ikusten det. Cb Eg II
113. Etsai gaistoen eskuz zeatu oi du Jangoikoak gaistoa, etsai zeatzalleari barrena sarzen utzi bage. Mb IArg I
231. Aoa zabaldu ta begiratu zion eztarrira, baña etzen orratzik ageri, sartuak ziran guziak barrena. Mb IArg II
313.
(s. XIX) Txit barrena sartzen deutse [eulijak] / izpi berenua / gogorra izan arren / ganaduben narruba. DurPl
80. Juézak aiturík / au, lotsarritzendá; / barréna sarturík / galdétzen astendá. LE Kop 95. Zeren denbora luzean
idukiko baliz, gerta liteke Sakramentua auan osotoro desegitea, Sakramenturik barrena ez igarotzea, eta
beraren ondasunak galtzea. AA I 459. Bear bada eri bat arkitzen da andidura batekiñ iltzeko perillean:
ezagutzen du maisuak lanzetaz ez idikitzera barrena emango diola andidurak, ta ilko dala. AA III 597s.
Predikariaren otsa ez da belarrietaraño baizik iristen; baña Jaunaren itza, ongi prestatua dagoanean bat,
barrena dijoa. Ib. 430. Esnatzen da astoa, / eta du ikusten / arakiña barrena / deadarka sartzen. It Fab 43.
Badira animalitxoak beren arraultzak ifintzen dituztenak frutaren gañean. Aietatik irteten diran arrak sartzen
dira barrena eta jaten dute. It Dial 32 (Ur barruban, Dv barnera, Ip barnen). Buztin lurrak ez dio urari barrena
sartzen uzten. Ib. 44. Ain arkitutzen zaizkit / sartuak barrena / animan tristura ta / biyotzian pena. Bil 134. Zein
dan nai al zenuke / jakin, daguena / nere biyotz gaxuan / sartua barrena? Ib. 114. Aita San Pedro jarriya zuten /
enplio orretan aurrena, / oraiñ zeruban portero dago, / sartu nai gaitu barrena. Ud 139. Propietarioak / du
mezkla aurrena / likorista oriek / berriz bigarrena / tabernariak berriz / seguro urrena / erari onak sartzen /
ditugu barrena. JanEd I 28. Alaba igesi aita ondotik / obeditzeko argana, / mendia lertu milagroz eta / ezkutatu
zan barrena. Xe 337. Sartu bedi barrena. Sor Gabon 40.
(s. XX) --Okerreko aldera sartu zuen [kristalezko begiya] begi zuluan. --Okerreko aldera? --Bai; begiya
barrena eta txuriya kanpora. Iraola 52. Aita Eternuak Adan ta Eba / egin zituan aurrena, / lendabiziko
gizasemia, / emakumia urrena; / baratza frutaz bete-betian / sartu zituan barrena. Tx B I 203. Zas... kopa bat
koñak... barrena. ABar Goi 17. Gertatzen zitzaiena itz laburretan esanda gero barrena sartu-erazi zituzten.
Etxde JJ 259. Amoriua zeukan / barrena sartua. Balad 229. Eta barrena sartzen ikusi izan bazuten, ez giñian
guk beste prueba biar. Ugalde Iltz 64. Adierazi nion neri gertatua ta barrena pasatzeko baimena eman zidan.
Anab Aprika 62. Joko ta apustuz gañezka gabiltz / ta edari geitxo barrena. Basarri in Uzt Noiz 14. [Latina]
hurbiltzen eta barrena sartzen hasi zitzaigunean, diogun duela bi mila urte. MEIG VII 178.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
121