Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(s. XX) Eta egiaz ez dakit zer gertatuko zen, ordu artan bertan an barrena iragotzen zen apaiz batek itz egin
ezpalie. Goñi 41. Burutik txirriyuan odola alkondaran barrena dariyola. Iraola 49. Bein batean, Pernando
amezketarra bazijoan ba bide batean barrena, ta gizon ondo jantzi bat [...] aurkitu zuan. Muj PAm 33. Don
Carlos Españira sartu zan Beran barrena, Maiatzaren bigarrenean. Or SCruz 31. Larrugorrian utzi ta lumaz
bete ta astogañean erabilli omen zun erri guzian barrena. Ib. 82. Txit errespetoz sartu ziraden / beren arraian
barrena; / au zan sekulan ikusi degun / estroparik ederrena. Tx B II 80. An-barrena joan bear diagu. Lek EunD
26. Egia esan, goitik beera begiratuta, areto onek ez dirudi izparringietan barrena bezain ikaragarri. Ldi IL 20.
Neskamerik ezta Euskalerrian, telefonoz euskeraz dakinik. Arian barrena ibiltzeko ere, lakatza ta baldarra degu,
noski, mintzoa! Ib. 39. Jakiña, azkenerako, zakurraren ipurdira biali bear izan diat. Ez dek samurtu. Etxean
barrena an ziak orain. Ib. 16. Beren lurrak Danubio ibaiean barrena zabalduz. Ib. 162. Buru ta mingain asi
zitzaigun / itsasoetan barrena. Or Eus 201. Bi eskuz aga tinkatu eta / egin du oldar aundia: / beste adarrik ora âl
baiño len / aizean barrena dia. Ib. 76. Ona emen giza-gazte bikain bat une ontan atalasean barrena, esne-kaikua
eskutik zintzilika daramakiala. TAg Uzt 11. Aitzin baitoa lurpekoen urgazle oin-xuria etxean barrena, aitaren
antxiñako tegi aberats zear, aizkora odoltsu zorroztu-berria eskuetan eramanki. Zait Sof 48. Atzerritar bidazti, /
munduan-barrena / Erri ez-ezagunen / billa zoazena. SMitx Aranz 151. Beltzagotuz zioan illun-nabarrean, hirur
irudi ibilli zebiltzan soropillean barrena ate-leihora buruz. Mde Pr 100. Zer da musikarekin / onratzen dutena? /
Markesaren alaba / kalian barrena / esposario zala / ark biar zuana. Balad 231. Arretazko soak egiñaz leioan
barrena [...] xamurkeri guziak zeatz-meatz ikusi zitun. Etxde JJ 113. Astiro-astiro, begi lausotuetan barrena
argia egin zitzaion Maider-i. Ib. 244. Hegiaphalia ta Etxahuniari gertakizun alai ta tristeak berenganatu zaizkie
urte labaintze ontan barrena. Ib. 231. Oraiñaldia nola negurtzen dugu tarterik ez badu? [...] Baiña nondik as,
non barrena, nora doa guk negurtzean? Or Aitork 325. Bidexka bustietan barrena. Txill Let 32. Goizetik
gaueraino ara ta ona ari zala baitzekusten uriburuan barrena. Zait Plat 99. Materiazko estalki gogorrean
barrena, biziak badaki bidea urratzen, bere buruaren adierazle diren agerpenak kanpora ateratzen. Vill Jaink
58. Goi-langillearen begipean, abere-mota guztiak biraldakuntzak egiten ari dira mendeetan barrena. Ib. 55.
Eta alaxen joaten nintzan bala tartean barrena nere karretilla artan letxu-mordo bat eta beste patata puxka
batekin. Salav 53. Oiturak eta erriak galbidean barrena daramazkin mundu au. MAtx Gazt 58. Oraingo ontan
lasaitu zaio / artzai zarrari barrena, / laster ikusi bearrak gera / Aralar puntan barrena. Uzt Sas 63. Jangoikoak
etsaia maite izateko agindu zigula-ta, ariko baziña, sar zaite bereala, zuur-xamar noski, Idazteunean barrena.
"Por la escritura divina". Berron Kijote 20. Egia zan, izan ere, an barrena zijoana. Ib. 42. Santoñan, aditz
malkarretan barrena abiatu nintzenean (eta ez nekien ongi, gaxo honek, non sartzen nintzen), Felipe Lizaso
adiskidea izan nuen gidari. MIH 370n. Kondairan barrena abiatu garenez gero. Ib. 380. Hemen barrena [...]
dabilen itzulpenean irakurri ditut. MEIG IV 72.
v. tbn. Apaol 29. Jaukol Biozk 33. Anab Poli 51. Ibiñ Virgil 83. Azurm HitzB 38.
(Tras sintagma nominal en caso absoluto). Tr. Precedido de sust. indet. lo hallamos, además de en
Etcheberri de Ziburu, en algunos autores guipuzcoanos del s. XX. Handik sarri gero ziñen / ioan mendi
barrena, / ikhustera Elisabet / zure kusin maitena. EZ Noel 144 (en la vers. de Eliç 362 ioan mendiak barrena).
Khar bizia sartzen zaie / sustantzia barrena, / penak aterarazitzen / daroela auhena. Ib. 132. Orduan anima
gorputzen sartu, ta infernuko sugar izugarriak gorputz guztia barrena, berun urtu, edo burni gorriaren gisa
banatuko dira. Cb Eg II 148. Justiziak Ignazio preso kaleak barrena gazikilleen karzelara [...] zeraman. Cb SIgn
61. Igan da, bada, Jesus zeruko guzien gañak barrena betiko bere Ait-eskoi-aldera ta andik deitzen digu goazela
beraren ondoren. Mb IArg I 350. Lur-aize batek eraman zuen ontzi guziekin itsasoak barrena. Mb IArg II 291.
Egurgille bat zoan mendiak barrena, / eta galdu zitzaion aizkora-kirtena. It Fab 262. Jarraitu omen zion berak
bakarrik, txara zabal andia igarorik mendi zulo guztiak barrena atxi atxika. Izt C 250. Elur-eraso aren erdian
mortu illun aiek barrena nora zijoan etzekiela, abiatu zan. Arr GB 42. Eta joaten zan aurretik lurpeko zulo aiek
barrena ziega illun artara. Ib. 141. Atzetik ori asi zan baño / allegatu da aurrena, / zortzi arroa bizkarrian da /
mendi guziak barrena. PE 43.
(s. XX) Eta an dijoa bazter guziak nastuaz etxe guzia barrena. Goñi 54. Arrokaren bazterra barrena erreka
bat dijoa, Gabe deritzaiona. Ib. 21. Arrastaka ibilli zuten Martigny-ko karrikak barrena. Inza Azalp 23.
Gorputzak ezer galdu gabe beste edozein gorputz gogorrenak barrena sartu ta igarotzeko bidea izango dute. Ib.
111. Rodano goizeko argi gorriz dirdirka ari zen, eta ontzixka bakar batzuk bare bare zoazin ibaia barrena. Or
Mi 117. Aspaldiko mendeek [sic] barrena geiegi bazkatu baititugu geren gogoak aberkoi-usaiezko gezurrez. Ldi
IL 52. Ataka zabal sartu daiteke / aren biotza barrena. "Penetrar en el corazón de ella". Or Eus 82. Ate-barrena
neskameren baten aiotsak entzun-iduri zazkit, seme. Zait Sof 15. Banoa ba bidalitako bide barrena. Ib. 22.
Ezkerrean gurutza / t'eskubian lema, / euskal-Fedea ere / itxaso-barrena. SMitx Aranz 238. Eliza-barrena
batera bestera / gurutza-lorrean, Jesusen antzera, / txandan dabilkizu erromes-billera / penitentziketan gauetik
goizera. Ib. 146. Beñola, aita plaza nagusi barrena zijoalarik, Bela-Beltz gerturatu zitzaion. Etxde AlosT 62.
Ligi ta Atharratze barrena joaterik eztugu. Etxde JJ 51. Arkaitz gorri barrena ate bat eginik, iparreko aize
ozkirrien bide zedin. Zait Plat 76. Kresal barrena doan / gizoste gaxoaren / estuasuna dezaket nik ikus. Gazt
MusIx 119. Aidez-aide digaro / goren gorengo oboa barrena. Ib. 83. Askrako poema abestuko dut erromatar
iriak barrena. Ibiñ Virgil 86. Maiz, gau t'egun, illebeteak barrena abere taldeak bazkatzen ditute. Ib. 101.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
120