15.05.2013 Views

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru<br />

gogoan izango zaitut, / nere barrengo Zestua. Uzt Sas 54. Gure barrengo zoko ilunak aztertzen. MIH 354.<br />

(Tras tema nominal nudo). Berze alde neure bihotz / <strong>Bar</strong>reneko garriak, / Penatzen ninduen nola / Oña<br />

arantze xixpiak. EZ Eliç 320. Ontzi barreneko tokirik azpirenekoan ta txar-enenan arkitzen ziran gizon ezerezenak<br />

eta eririk behartsuenak. Mb IArg II 343. Erregiña andrea / Españiakoa, / Isabel bigarrena, / biotz<br />

barrengoa. Echag 266. Kontu oiek erri barreneko kontubak dira. Sor <strong>Bar</strong> 80. Iraun bezate besteak [hizkuntzak],<br />

nor-bere mugapean, ta nork-gerea erabil dezagun etxerako, lagun-arterako, muga-barrengo arazoetan, eta<br />

elerti edo literaturan. Ldi IL 137. Buru-barrengo suak eraginda, geroago ta azkarrago ta maizago zeramazkin<br />

txingura-gañean malluaren dangadak. TAg Uzt 109. Ostatu barrengo beruak eraginda, etor-berriak kapusai<br />

beltza kendu zun. Etxde AlosT 42. Etxe bakoitzari iturria eraman zitzaion, etxe barreneko egitekoak bakarrik<br />

nor-bere gain zirala. Munita 115. Ez da euskalduna bere bihotz barreneko aberastasun guzien salatari berez.<br />

Larre in Xa Odol 14. Nik ez dakit ez, zer eman oi duten makilka jo ezkero, baldin-ta zaldun ibiltariek ugarteak<br />

edo lur-barrengo erresumak ematen ez badituzte beintzat makilkadaren ondoren. Berron Kijote 227s. Hitz<br />

barrengo silaba hastean. MIH 98.<br />

b) Del extremo inferior, de abajo. En AxN se explica behereko bazterr[e]an inguru (460) por barreneko ertzen<br />

inguruetan. "Laiari, layador. Tienen diversos nombres según el puesto que cada cual ocupa en el campo. a)<br />

<strong>Bar</strong>reneko (G-to), zoparreneko (G), [...], el que está más abajo" A. "Gona barrena (V-arr, G-azp), gonan<br />

barreneko aldea (AN-gip)" Gte Erd 49. "<strong>Bar</strong>reneko baserria (G-azp)" Ib. 139. Zein da or barreneko bidetik<br />

datorrena? NEtx LBB 26.<br />

c) Del borde de, del extremo de. Orduan Pernandok soro-barrengo ormatik arri aundi bat atera. Muj Pam<br />

53.<br />

d) De para dentro. "<strong>Bar</strong>reneko giroa da (AN-gip), barruan egoteko sasoia dao (V-arr)" Gte Erd 42.<br />

e) Del intervalo de, del plazo de. "Bost egun barne sortuak dira (BN-arb), bost egunen barreneko(a)k dia (ANgip)<br />

[...] zenbat egunen barreneko(a)k dia? (AN-gip)" Ib. 76. "Iru egunen barrengo(a)k dira (AN-5vill)" Ib. 11.<br />

B) (Adv.). Para dentro. Bilhatu zituen illea eta lihoa, eta biak bere eskuz landu eta obratu zituen: illea<br />

kanpoko eta lihoa barreneko. Ax 402 (V 262).<br />

- BARRENIK GOIEN. De arriba abajo. "Suya es la casa de alto en bajo, etxea barrenik goien berea du; liter.: de<br />

bajo en alto (G-to)" A EY III 243. v. GOIENIK BARREN.<br />

- BARREN-LASTO. "<strong>Bar</strong>ren-lastoak (BN), hojas secas de maíz" A.<br />

- BARREN ONA (OBEA, etc.) EGIN. Sentar bien en el estómago. Ta nai adiña edan ondoan Aita santuari<br />

eskerrak eman ta esan zuten guziak beren bizian edan etzutela ur hura bezain otz-arin-emerik eta barren obea<br />

egin zienik. Mb IArg II 279.<br />

- BARREN-HUTS (AN-gip-5vill). Ref.: BU Arano; Gte Erd 156. Hueco. "Enbor ori barren utsa da (AN-5vill),<br />

barren utsa da (AN-gip-5vill)" Gte Erd 156.<br />

- BARREN HUTSEAN (AN-larr). Con el estómago vacío. "<strong>Bar</strong>ren utsian artzen den bermutak ez du onik<br />

egiten" Asp ANaf.<br />

- BARREN HUTSEKO. "<strong>Bar</strong>ren utseko gizona, hombre de espíritu pobre" Asp ANaf.<br />

- GOIEN-BARREN, GOIEN-BARRENIK, GOIENERIK BARRENERA. v. goien.<br />

- ZERU-BARREN. v. zeru.<br />

2 barren (V-gip, G-azp; PMuj). Ref.: SM EiTec1 152; Etxba Eib; Gte Erd 34. "<strong>Bar</strong>ren, se emplea para dar<br />

más fuerza a cualquier confirmación, por ejemplo: Neuk ikusi juat barren. Ekarri ditxuk barren. Geuk ei<br />

genduan barren. Ello da la idea de fortalecer una confirmación. Y, por esta forma local tan extraña, a menudo,<br />

los eibarreses somos objeto de burla por los pueblos vecinos; quienes dicen: Eibartarrak dituk barren" SM<br />

EiTec1 152n. "Elemento adverbial confirmativo de un supuesto verbal. Egixa da barren lausik bage etorri dana,<br />

sí es verdad que ha venido sin un cuarto" Etxba Eib. "<strong>Bar</strong>ren (= ba arren), pues. Esan dizut barren! (G) ¡pues ya<br />

te lo he dicho!" PMuj. "Neuk esan diot barren!, pero si yo mismo le he dicho (V-gip, G-azp)" Gte Erd 34. --I<br />

purgatoriora, ta azkar gañera. --Baña, gu, Aita Santuan lagunak gara barren.... SM Zirik 93. Tira andra, tira<br />

andra; ezari olan jarri. Baiña zelan sinistu zestanan ba? Kiñua ein neunan barren. Ib. 29. Baña, norekin<br />

diarduk? Atzo etxetik kanpora ibilli nintzuan barren. Ib. 79.<br />

"<strong>Bar</strong>ren, sin embargo. Elgoibar" Garate 1. a Cont RIEV 1930, 154.<br />

1 barrena (G-bet, L, BN, S ap. A; SP, H). v. barna. 1. Tr. Documentado en autores guipuzcoanos, navarros<br />

(al menos Elizalde), labortanos y algún bajo-navarro (Dechepare y FPrBN); entre los septentrionales es<br />

empleado sobre todo hasta principios del s. XVIII (después de Chourio sólo se encuentra en Duvoisin). Al Norte<br />

tiene por lo gral. las acepciones de 'dentro de' y 'al interior de', mientras que en la tradición guipuzcoana domina<br />

la de 'a través de'; de esta última encuentra tbn. algún ej. ya en Etcheberri de Ziburu y en Argaignarats.<br />

Aparece tras inesivo, o, con menor frecuencia (en orden decreciente) tras absoluto, ablativo o genitivo, en estas<br />

dos últimas construcciones sólo en la acepción de 'a través de'.<br />

(Tras ines.). Al interior de. "Sar balitza iustiziak hamar gizon garzelan barrena (Ax)" H. Ene gogoa nola<br />

baita zuzen iarri hargana, / haren ere Iangoikoak dakarrela nigana, / ene pena sar dakion bihotzian barrena, /<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 118<br />

mende.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!