Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
97.
v. tbn. Arrantz 98. EusJok II 163. Ill Pill 9. Txill Let 75. Basarri 179. Gand Elorri 27. Salav 82. Uzt Sas 205.
(Decir, etc.) para sí. Orduan esan zuen / bere barrenean: / "Jainkoari eskerrak, / bizi naizenean!". It Fab
44. Zenbati, nola gauden / galde egitean, / ez diegu esaten / geren barrenean / azeriari esan / ziona olloak? Ib.
19.
(Tras tema nudo). Nahiz etxe barrenean, nahiz dela athean, / Jendeek izanen dute gerla bere artean. EZ
Man I 63. Jesus Kristo, zaudelarik / Aitaren eskuñean, / halarik aurkhitzen zare / ostia barrenean. EZ Noel 122.
Ene banaloria guzia galtzen da eta hondatzen zure iuiamenduen tulunbio barrenean. Ch III 14, 4. Biak dira
arako Relijioaren Santa Santorum barrenean sarturik zeuden Serafin biak. Cb Just 4. Salto ta brinko zebiltzan /
kuarto barrenian, / ikusi zutelako / kaka oriñalian. JanEd I 101. Bai, erri barrenian ez dira emen bezelako
kontubak. Sor Bar 25. Aren lagunak ari ziran pagari barrenean subill gertatzen. Apaol 63. Otseña bakarrik zan
eleiz-barrenean. Enb 163. Maite gintzazanian / gordeten nendubazan bijotz barrenian. Laux BBa 30. Etxebarrenean
da. Ir YKBiz 411. Zartaka bizian zebiltzkion buru-barrenean odol-taupadak ere. TAg Uzt 248. Baso
barrenean, zelaitxo baten aldapan, arrizko yarleku bat ageri da. Zait Sof 103. Frantsesek diote, familia
barrenean dela behar arropa zikiña garbitu. Mde Pr 46. Ez nuan, ordea, esirik animatik animara, adiskidego
argiaren muga-barrenean, loikerietan eta gaztaroko likiskerietan baizik. Or Aitork 37. Kontrabandoak lasai
asko lo egin zun gau artan zerraldo barrenean. Etxde JJ 49. Eta ara nun agertu zan lurrian, oe barrenian jarrita
oraiñela eskuetan erdi usturik ebala. SM Zirik 19. Baso-barrenean, etenka, ardien txiliña. Gand Elorri 123.
Ortu-barrenean iturri bat, sagaztoi eder baten kerizpetan. Alzola Atalak 75. Ase eziñeko milla egarri gogo
barrenean garraxika eukitzea beti. NEtx LBB 52. Negar-iturria, uste ez badugu ere, bihotz barrenean dago.
MIH 326.
v. tbn. Jaukol Biozk 56. ABar Goi 54. Vill Jaink 134.
(Tras ines. o adv. de lugar). v. 1 barrena. Abisatzen gaituztela biotzean barrenean gaudela atenzioreki. Ber
Trat 31r. An biotzean barrenean. Ib. 93r. --Zer dire pasioneak? --Geuren baitan barrenean, furia, turbazio edo
kolera itsutzen gaituztenak. El 81. Eta soñutxo orrek / emen barrenian, / txatka, txatka egiten dit / nere
biyotzean. Echag 75. Hor barrenean dagoka heriotze bethikoaren amua. Dv LEd 118. An barrenean erreka txiki
bat. Apaol 21.
Gero, garbitu, auzirik sortu / balitz urte-barrenean. "Durante el año". Or Eus 209.
A través de. v. 1 barrena. Elkarren gain bultzaka / erri barrenian / baserritarrak ziran / soka-muturrian.
Echag 269. Egun batez, Aldapeta barrenean nijoala, ikusi nituan bi emakume. Salav 53.
b) (Tras gen.). En el plazo de, dentro de. "Iru egunen barrene(a)n jaioak (AN-gip)" Gte Erd 11. Eta hain
denbora apurraren barrenean ezin iragan baititezke espirituan [misterio] guztiak. Mat 189. Sei asteren
barrenean. "Dans six semaines". Volt 208. Irakurzen dakitenek urthearen barrenean erranen dute salterioa,
erran nahi da ehun salmo. Harb 439. Egun batez ioan zituen filosofo batek zapata batzuk bere etxera,
prometaturik zapata egilleari, denbora gutiren barrenean pagatuko zerautzala. Ax 430 (V 279). Ordea gero
handik denbora gutiren barrenean, hain soldadutu zen. Ib. 89 (V 61). Bide hunetaz, Philotea, gutiren barrenean
zure faltak xuxenduko tutzu. SP Phil 106. Eta ikusiko duzu denbora gutiren barrenean zein probetxu handi
ekharriko derautzun. Ib. 92. Amabost edo ogei egunen barrenean gaztak artzen du ori kolorea. It Dial 89.
(Tras partitivo). Hitzkuntzak denborarekin ganbiatzen eta zahartzen dira, halako gisaz, non ehun edo
berrehun urtherik barrenean hainitz hitz ezin adi baititezke. ES 94. Errana da errege handi bat nigarrari eman
zela orhoiturik bere armada ederra, urthe gutirik barrenean ez-deusetara itzuliren zitzaioela. Dv LEd 251.
(Tras sintagma nominal en caso absoluto). "Lau egun barrenean [il zen] (AN-gip)" Gte Erd 41.
c) (Zam Voc). En el extremo inferior (de), al pie (de). "Solo barrenean, en el extremo inferior de la heredad"
Zam Voc. Nere aingeruk, euki zazue nere kontuba gaurko gabian, oiaren goienian, barrenian, erdi-erdin (Gto).
AEF 1924, 58. Jaizkibel-barrenean dago Ondarbi, / itxasoarekin ametsetan beti. SMitx Aranz 211.
Gurutziltzatua, urrena, bestean, / aoa irikita eskari luzean...; / biotz ebakiaz, Ama an barrenean; / ta Santa
Madalen negarrez lurrean. Ib. 143. Ondarrutik Lekeitiorako bide zabala piñudiaren erdi-erditik dijoala ta
barrenean itxasoa dula muga. Munita 65. Eta ara nun agertu zan lurrian, oe barrenian jarrita oraiñela
eskuetan. SM Zirik 19. Auzo onetan len Isasi bekoa zana oin Isasi goikoa da, emeko etzagunek lengo Isasi
goikoa kendute, Isasi bekoen barrenean bizitze biko etze barrie egin oalako. Akes Ipiñ 18. Gure oiñetan,
mendixka barrenean, ikuspegi egokian, uraren susmur amaibakoaren soiñuz gozatuta, irriparka antzean,
baketsu egoan uri polita. Erkiag Arran 8. Mutillak praka barrenean igurtzi zituan eskuak, garbitu nairik. Erkiag
BatB 87. Neure laztana mai goienian / ni barrenian esaten / arek niri gainu, nik ari gainu / alkar genduben
penatzen. (G-nav) Balad 54.
d) En el límite (de), en el borde (de). Langilleakin soro-barrenean alkarrizketan zeuden bitartean. TAg Uzt
83.
- (BERA) BARRENEAN IZAN (SP (que cita a Ax)). Estar incluido. v. BERA BARNEAN. Hautsterritik
bazko zaharreraño bazko zahar bera barrenean dela berze denbora guztietan egin ahal daitezke [ezteiak]. EZ
Eliç XXXIX. Eta xinhaurri batek ere, milla urthetarik milla urthetara behin edanez, lehen agor, xuka eta akhaba
baillitzake munduko ur guztiak, itsasoa bera barrenean dela. Ax 605 (V 388).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
114