Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
barrendik ateratzen ondarretik, ponpolo txiki txiki batzuk uraren axaleraiño. Or QA 184. Horra hor bihotz
maitekor bat, barren barrentik oihuz ari. Larre in Xa Odol 16. Barren-barrendik datorren orok badu elkarren
eitea eta ezertarako balio ez duten gauzek ere bai. MEIG I 110. Atzerritar asko bezala, ikasten ez-ezik, baita
biotz-biotzez eta barren-barrendik euskera goxo eztitsua maitatzen dut. In MEIG III 115.
(Tras gen.). Bere barren barrenetik suspirio txit izugarriak ateratzen zituen. Cb Eg II 204. Noizean beiñ
antsiren bat egiten zuan bere erraien barren-barrendik aterea zirudina. Berron Kijote 189.
(Tras tema nominal nudo). Bihotz barren-barrenetik egiten diot oihu. Dv LEd 209.
- BARREN-BARRENEAN. En lo más hondo. Jaxintori diyotan naitasunak pil-pil egiten dit barrenbarrenian
e? Alz Txib 91. Eta sentimendu ori barren-barrenean daramagu guztiok. Vill Jaink 164. Giputzak
badakiela, barren-barrenean eta kontzientziaren azpitik, ez duela "besterena" ikastera makurtu behar. MIH 124.
Eztena da, erleak bezala barren-barrenean josirik utzi nahi lukeen eztena, Bardem-ek duena eta Berlangak ez
duena. MEIG I 169.
(Tras gen.). Mendebaldeko erromar inperioaren barren-barrenean, orduko ere zabalgoaz eta bizilagunez
txikia zen lurraldean. MEIG VI 33.
- BARREN-BARRENEN. En lo más hondo. Kezka bat daukat barren barrenen / len egundo ez bezela.
Basarri 127.
- BARREN-BARRENERAINO. Hasta lo más hondo (de). Nun ta Kristoren legea beren barren-barreneraiño
sartzen duten. Etxeg in Ag AL 6.
- BARREN-BARRENGO, BARREN-BARRENEKO. De lo más hondo. Enplastu arin eta azalekoekin osatu
nai izatean barren barreneko gaitza gaixoari kontentu ematerren? Mg CC 135. Elkarrengana garamatzien
barren-barrengo dei ixil bat. MIH 231. Barren-barrengo isuria kristau-isuria zuen. Ib. 273.
- BARRENDIK (AN-gip; Lar, Aq 1379), BARRENETIK (SP, Lar, Añ). Tr. Usan barrenetik los
septentrionales y vizcaínos, además de algún guipuzcoano como Apaolaza (barrenetikan) u Orixe.
a) De dentro, del interior. "Barrenetik, de dedans SP. "(De) dentro" Lar y Añ. "De fuera y de dentro, kanpotik eta
barrendik" Lar s.v. campo. "De fuera y de dentro, atetik ta barrendik" Aq 1379. "Barrendik begira egoteko giroa
(AN-gip)" Gte Erd 42. Bata barrenetik illkhi, sar berzea kanpotik, / Hala dabiltza arimak mundua egin
geroztik. EZ Man I 119. Eta han, ifernu hartan egonen dira kondenatu guztiak, alde guztietarik, kanpotik eta
barrenetik, suz inguratuak, sutuak, burdin goritua dagoen bezala. Ax 580s (V 373). Zeren hitza eta mintzoa
egiten baitira barrenetik atheratzen dugun aireaz, mihiaz eta ezpainez. ES 381. Atera didazu barrendik nere
biotza, ta sartu ta itxi eta lotu dezu zure biotzean. Lar SAgust 14. Inguratu zuten bein bere korte Vienan kanpotik
gerrako gizonak eta barrendik ereje gaistoak. Mb IArg I 197. Alda zedilla beste gela batera eta itxi zezala atea
barrendik. AA III 493. Eriotzaren larritasuna, / suspiriyuak barrendik. Xe 383. Barrendik. (Acot. escén.). Sor
AuOst 87 (v. tbn. Moc Damu 6, Ill Testim 10, Alz Bern 73). Orduantxe zetorren Mikaela barrenetikan. Apaol
77. Etortzen zan barrendik Mikaela. Ib. 93. Barrendik neskamiak oju egiten du. Moc Damu 25. Bernardatxok
barrendik ezpada ekusi ezin zezakeala. Goñi 39. Asten da bat-banaka jotzen bere euskal-doiñurik biotzekoenak,
iñoiz ez bezin zoragarriro: beste iñoiz ez baitzien gaur bezin barrendik mamia atera. Mok 22. Bestetan, berriz, /
poz-naigabeak / bertsotan barrendik bota. Jaukol Biozk 25. Barrendik datozen par-zantzo ta abotsak entzun
bitez. Lab EEguna 98. Ukatzen erraza da, bañan ez barrendik ixil-ixilik datorren galdeera setatsuari erantzuten.
ABar Goi 67. Ezpaitaki egoaizearen berotasuna ala barrendik datorkion kiskaltasuna danentz. TAg Uzt 29. Zer
nolakoa da barrendik datorren iturri ori! Or QA 175. Erantzun zion abots eme batek barrendik. Etxde JJ 84.
Egiazko lirikarako joera ez dator ezjakitetik ez hizkuntza landutik. Barrendik dator edo, nahiago baduzue, goitik.
MEIG III 84.
(Tras gen.). "Erriain barnetik (AN-egüés-olza), barrenetik (AN-ilzarb)" Bon-Ond 166. "Kotxearen barrenetik
[oihu egin] (AN-gip-5vill, B)" Gte Erd 41. Eta berehala aditu zuen boz bat zeiñak bere barrenetik erran
baitzioen. Ch I 25, 2. Zer gauza andik bear ote duen / atera [mendi] aren barrendik. It Fab 142. Gure atsegin ta
poz bizia, / gure barrendik seme berria / jaio ta arturik besotan. Jaukol Biozk 3. Eta aien atzetik, minutu gutxiz
atzetik igaro giñan, eta ala igesegin esi aren barrenetik. Or SCruz 66. Ur arre aren barrendik euli-furrunda
antzekoa sortzen da. Or Mi 105. Alkatia ta bikarioak / eman zizkaten eskuak, / oien barrendik irteten ziran /
asnase larri estuak. Tx B I 90. Eundazak erromes zaar, / urteen barrenetik, / agertu irudi jatazan. 'Del abismo
de los años'. Gand Elorri 124. Berezko zaio gurasoari bere barrenetik ilki den fruituari amodio edukitzea. Vill
Jaink 166. [Gaztañak erretzeko] danboliñen barrendik / aiek tiro-otsak, / esnatutzen ziraden / etxe-jiran ontzak.
Uzt Sas 93.
(Tras tema nominal nudo). Sakristia barrenetik / Illkhitzean apheza. EZ Eliç 36. Athera athera harriak /
Zimendu barrenetik. Ib. 274. Biotz barrendik egiñarekin / beren damuaz negarra. Echag 216. Eskerrak eman
nere izenean [Seme maite-maiteari], eta eskatu: ez dedila nere biotz-barrendik joan. ArgiDL 51s. Gaberdiz asi
giñan, batzuk ibai barrenetik, besteak legorrez. Or SCruz 66. Mirei, izadiaren eta giza-biotzaren antzaldatze bat
da, Provenza barrenetik asita Marsellarañokoan. Or Mi III. Eliz-barrenetik erriaren kantua gora ziyoan. Ib. 145.
Oidipu ta Antigone oian barrendik irtetzen. Zait Sof 109. Ugiñak, Karrazpio ta Izuntzako ondarzabalak
begiztatuaz etozan itsas-barrenetik, legorraren ezpaiñak atergabeko jardunean laztanduaz. Erkiag Arran 193.
Moilla barrenetik Arranegiko zabalerantz egin eban. Ib. 71. Txarro bat ur eskeintzera kupitu zan, eta,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
111