Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
anparatu gaitzala / Jaungoikuak arren! Xe 399. Denbora gutxi barren etorriko naiz. Laster arte, Maria! Ill
Testim 20. Kolka-txituak ziruditela / bata bestiaren urren; / danak arraunak jaso zituzten / amaika segundo
barren. Tx B II 81.
2. Incluido. v. barne (II, 1). Bizidun ibilkorretan --gizakia ez barren-- maila bat gurenagoa atzemanik dezu
ertia. Ldi IL 125.
3. (Tras gen.). Dentro de. Erromes aituak, elizaren barren, / kantak atertuta, lerren baño lerren. SMitx
Aranz 173.
- AZAL ETA BARREN. v. azal.
- BARRENA. v. 1 barrena.
- BARRENA BUELTATU. Causar fuerte impresión. Desgrazi batek Antxon askori / bueltatu ziyon barrena.
Tx B I 247.
- BARREN-ADAR. "(V-arr-gip, G-to, Sal), rama que se deja sin cortar al podar árboles, a fin de que suba la
savia y no se pudra el tronco" A.
- BARRENA IKUTU. Causar impresión. Erle zuri ta leiari batek / ikutu zidan barrena. EA OlBe 86.
- BARRENA IRAULI. Soliviantar. Jaiki zitzaien kontrako aizea, eta aiñ gogorra, eze belak jirabiratzen
zituen eta barrenak ya irauli ere bai. Aran SIgn 38. Gizajoa an bizi zan pake pakean, baiño barrena irauli ta
nastu egin zion Euskalerriaren aldi txarrak. Or SCruz 22.
- BARRENAK AGINDU. Dictar la conciencia; sentir el impulso interior de. "Barrenak eztit agintzen (G, AN)
[...], no me permite la conciencia" A EY III 263. "Barrenak ez dit agintzen ori egitea (AN-gip)" Gte Erd 139.
Zuen txalupa ametitzia / eztit barrenak agintzen. Xe 282. Ixilik egotia eztit / barrenak agintzen. AzpPr 73. Naita're
ixilik egoterikan / barrenak etzun agintzen. Imaz Auspoa 24, 73. Barrenak Engraziganako agintzen zion
iguiña garaiturik, etzion iñoiz ere zaputzik edo erdeñurik egin. Etxde JJ 201. Iosepengandiko billoberi eskuak
antzumatuz ezarri zitien buruan, aien aitak nai bezala ez-baiña barrenak agintzen zion bezala. "Sicut ipse intus
discernebat". Or Aitork 436. Euskaltzaletasunak eragin ziola [Etxepareri], bai, argi dago; baina ez bertsotan
ihardutera, hori barrenak agintzen bide baitzion, euskal neurtitzak izkributan ipintzera baizik. MIH 287.
Zernahitarako joera, zernahiren maitasuna nekagarria da beti, kezkaz eta atsekabez betea. Barrenak hala
agintzen duenean, ordean, ez da haren deiei muzin egiterik. Ib. 38.
- BARRENAK BULTZATU. Sufrir un impulso interior. Mendi tartean jaio eta barrenak kalera bultzatzen ez,
landa zabalerako bidea aukeratzen zuten geienak. Mok 6.
- BARRENAK ESKATU. a) Dictar el interior, la conciencia; sentir el impulso de. Sentir el impuslo interio de,
"Barrenak ez dit eskatzen (AN-5vill, B)" Gte Erd 139. --Ezer egin behar ote genduke, [euskara] gal ez dedin?
--Hori barrenak eskatzen dio gizonari. MIH 132. Nork bere erara, modura ea moldera; barrenak eskatzen dion
bezala. Ib. 138.
b) Pedir el estómago. Barrenak kur-kur eskatzen die / gosariaren indarra. "Los borborigmos del vientre están
clamando el almuerzo". Or Eus 298s.
- BARRENAK EZIN KABITU. No caber en sí (de impaciencia). Parragarrizko kontuak dira / ondo esango
banitu, / ixilik egon niteke baño / barrenak ezin kabitu. Tx B I 228. Ni banegoke ixillik baño / barrenak ezin
kabitu. Tx B II 34.
- BARRENAK GALDE EGIN. "Barrenak eztit galderik egiten (AN-5vill), el estómago no me pide nada" A EY
III 287.
- BARRENAK GALDETU. Pedir el estómago. Gainerakoan jan ongi, barrenak galdetzen duen eredura. Dh
54.
- BARRENAK IRAKIN. Soliviantarse, alterarse. Ai, neri oroitu bakoitzian / barrenak dit irakiten, / gure
amarenak giñadenikan / oriyek ez al zekiten? / salbajerikan gaiztuenak / eztu orlakorik egiten. Imaz Auspoa 24,
67.
- BARRENAK LAGUNDU. Dictar la conciencia. Amairugarren Aita Leonek / ta Pio amargarrenak / zuten
legia utsegitia / eztit laguntzen barrenak. Auspoa 79-80-81, 101. Nere barrenak eztit laguntzen / aitortu gabe
utzia. Tx B I 169.
- BARREN-ALDE. v. barrenalde.
- BARRENA HUSTU. Aurrenetik ez-keiñu --kantari danena-- / ustu-naiean zeukan, bestetik, barrena.
"Desahogar su interior". Or Eus 371.
(Con adj.). Orduantxe asi zan, gela itsu batean illunetan zegolarik, bere barren oiñazetua usten. Gazt
MusIx 146.
- BARREN-BARREN. (Intens. de barren). Muy profundo. Berze leku edo lezea dá propioki deitzendéna
inférnua, barrén barréna, baitágo munduaren bolagónen biótzean. LE BOEanm 770.
(Fig.). Muy misterioso. O juizio justóak / ta barren barrénak! / Uzténtu aurttoak / iltzéra zukénak / aisa
debekátu, / ta aiék ilzuzténak / aisa ta aisa txatxakátu! LE Kop 80.
- BARREN-BARRENDIK, BARREN-BARRENETIK. De lo más hondo. Nere bihotzeko barren barrendik
Jesu Kristo gure Jaunari deitu nai diot. Cb Eg II 116. Barren barrendik ots egin nizun, / adio nere Maria! Ill
Testim 18. Barren-barrendik ots egiten dizut, Jauna. ArgiDL 117. Noizik bein an ikusiko dituzu barren
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
110