Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(Hual, Samper estorba). Zerentzat behar dugu gizon hori irri egitetik baratu? Laph 171. Ez dut uste, Franzizko,
lo egitetik baratu nahiko gaituen. Ib. 125. Elizak nahi dü solamente laguntü gure flakezia, zuñek Jinkuari zor
dügün bezainbat satisfatzione egitetik baratzen beikütü. CatS 91. Bena zerbait hun bere beitharik badiala uste
dianak, Jinkoaren grazia beregana jitetik baratzen dü. Ip Imit III 42, 1.
4. (Lar, Gèze), baatu (S). Ref.: Lh (baatü); Lrq (baatu). Quedar, restar, mantenerse. "Quedar [...] lat. manere,
remanere" Lar. "Rester" Gèze, Lrq. "Demeurer, rester" Lh. Orotrat ere baratzen da oraino pena denborala.
Tt Arima 64. Bekhatu orijinaletik baratü zaikün khozü gaxto haren kuntre bühürtzen ikhas dezagün. Mst XVII.
Ezi indar aphür baratü zaiona, sü txinkha hauts pian gorderik dagoena bezala düzü. Mst III 55, 2. Bena bata eta
bestia Jesüs-Kristen khorpitz odol arima eta jinkotarzüniala khanbiatiak beitira, üdüripenak solamente baratzen
direlarik. UskLiB 90. Bekhatü kofesatzeko uste gabian baratietzaz ihur orhitzen balin bada, süitako Kofesionian
behar dütü deklaratü. Ib. 84. Ez diru ez arropaik / etzaigu baratzen. Bordel 47. Ezteia ogirik ez ardurik baratzen
Konsekrazionetik landa? CatS 72. Errekesunetik baratan den zukiuari, erraiten dabei txirikot. Mdg 136. Kuidao
pikor bat baratan zaitad [kartak] errezibitan tionez ote. Ib. 138.
Permanecer, mantenerse (en un estado). Zergatik egüberriren bezpera gaia, bestiak oro beno ohoratiago
baratü da? Bp II 17. Egün oroz profeitü zunbaiten egiteko sürik eztügü hartzen, hartakoz ephel eta hotz baratzen
gira. "Remanemus". Mst I 11, 2. Nola izan deiteke izan den Ama, eta Birjina baratü den? CatLan 37. Retira
Satan, bestiak bara han. 'Satan se retire. Les autres restent'. Xarlem 924. Eta Chahoren depütatü igaraitia
galthatü, / Bestela handier esklabo behar dükegü baratü. 'Nous devrons demeurer esclaves'. Etch 582. Baratzen
zelaik birjen erdi baño len, erditzean eta erdiz geroz. CatSal 11 (CatR 11 baratan zelarik; CatAe 10 gelditzen).
Protestantek erre zien, mürriak berak baratü ziren xütik, eta estatü deithoregarri horrek irain zian berrogei eta
laur urte. Ip Hil 201s. Bagintuen hemezortzi egoitza nagusi. Biga dire doi doia oso baratuak. Prop 1901, 104.
"Baratu, quedar pendiente" HerVal 273 voc. Tipituaingo kondia, zorra baratia. HerVal 160.
Klementein kondia aburrilian baratu. Ib. 192. Kondiak einik zo(rra) baratu. Ib. 192. Agerre kondia ekainian
einik 24 arzeko baratu. Ib. 195.
5. (S), baatu. Ref.: Lh; Gte Erd 288. Encontrar. "Mendian lagüna baratü düt (S)" Gte Erd 288. Eia eztienez
ihur bidian barathü. Etch 348. Ülhüna zenin abantzü / Etxerat abiatü: / Bi adixkide baratü, / Abüsione gerthatü.
"Nous rencontrâmes deux amis". ChantP 316. Zareta bat bürian / kanporat jalkitzian [Hauzeko anderia] / Mus
d'Urrutiak zian / baratü bai bidian. Balad 41. Abere ohilek algar edireiten beitie, Anttonik bere odoleko mandrill
bat nonbait baatü zian. GAlm 1958, 53. Ziek zütiet ene oihan / erdi erditan baratzen. 'Je vous rencontre'. Casve
SGrazi 60.
(Con aux. intrans. bipersonal). Encontrarse. Ürzo lüma gris gaxua, / Ore bidajin bahua; / Baratzen bazaik
müsde Sarri, / jaun apetitü hun hura, / Begiz ikhusten balin bahai Phetiriñalat bahua. 'Si tu rencontres'. ChantP
204 (cf. Balad 129: batzen bazaik Musde Sarri). Errege Jan zauritürik / jin izan da armadetarik. / Am'anderia
baratü ziozü / etxian alagerarik. Balad 93.
6. Preparar. v. paratu. Khontü hura baratürik eta siñatürik date Tresorieraz eta Direktorraz. Mercy 39.
- BARATUXE. (Aprox. de baratu). Entzunik izurritea baratuxe dela Barzelonan, Barzelonerateko abiadura
hartzen du. Laph 50.
- BARATZERA HELDU. Venir a parar. Zertan baratzera eldu den bizi bat gaizki enpleatua (271). LE-Ir.
- EZIN BARATUZKO. "Qu'on ne peut arrêter, retenir, fixer. Horren gogoa nihon ezin baratuzkoa" Dv.
baratugabe. "Continuel, incessant, qui ne s'arrête pas" Dv.
- BARATUGABEKO. "Continuel, incessant, qui ne s'arrête pas" Dv.
baratx (S; SP (que cita a Ax), Ht VocGr, Lar, Añ (AN), Hb ap. Lh (-ax), H), baraitz (A, que cita a Mercy
Sacram 13), baatx (S), batx. Ref.: Lh (baatx); Gte Erd 260. Azkue no precisa si se refiere a baratx o a baratxe:
"Baratx, baratxe: [...] 2.º (V, L, BN, R, Sc), lentamente". I (Adv.). 1. "Peu à peu" Ht VocGr. "Lentamente",
"poco a poco" Lar, Añ. "Baratx mintzatzen düzü (S)" Gte Erd 260 (s.v. poliki). "Zu(a)za baratxago (S)" Ib. 145.
v. baratz, baratxe. Eta anhitz egunez baratx ioaiten genela, eta nekez Gnidako aurkhara heldurik. Lç Act 27,
7 (He nekhez, TB pisuki, Dv emeki, Ol, Ker astiro, IBk geldiro, IBe geldi-geldi). Hala ikhusiko duzu dendari
baten etxean ere, ofizialeak abiadura handia daramala, pontuak husu eta laster emaiten tuela; baiña aprendiza
bakhan, baratx , eta pontuak kontatuz bezala hari dela. Ax 91 (V 61; 2.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 11
mende.
a ed. baratz). Mezu egin nezan
herabea, berant ioan zedin, eta baratx, eta itzul deus gabea. "Lentement". O Pr 316. Mandatari hotza, berant
abia, baratx ioan, eta itzuli hutsa. Ib. 642. Ari zidie, arren, aisa bizi zela erran delako arotza eta ari zela,
berindabarranba, dote bibil baten athetzen bere Xaxirentako, ago batx! Gure arotza bethi ezin heltian zen!
GAlm 1937, 55 (ap. DRA).
2. "Baratx, baratxe: 1.º (V-arr-oroz), raras veces" A. v. 2 baratxi.
II (Adj.). 1. (S; Gèze). "Lent" Gèze y Lrq.
2. (Añ (V)). "Raro, separado, escaso" Añ.
- BARATXA. Lentamente. "Baratxa mintzatü zen (S)" Gte Erd 260 (s.v. poliki).
- BARATX-BARATX. "Pian, piano, [...] baratx baratx" Añ.