Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Guztiz hain ederra denaz geroztik [Zeruaren] lekhorea / Ederragoa dela du iuiatzen barrenea. EZ Man I 132.
Ontasunez bethe zazu etxe hunen barrena. EZ Man II 86. Andreak, norat zoazte? / Zuek galde duzuena / piztu
da, ikhus azue / sepultura barrena. EZ Noel 106. Hitz hauk erran bezain (sarri) / ogia haragira / itzuli zen eta
arnoa / zure odol garbira. // Kanpoko itxura baizen / etzitzaien gelditu, / barrena zen odol eta / haragira
mudatu. Ib. 120. Bisita itzatzu gure bihotzeko barrenak. Harb 391. Ordea baldin har badezagu barrena, mamia,
Spiritu Sainduak hunetan erran nahi duena, edirenen dugu [...] okhasinorik eta tentamendurik gabe egiten diren
bekhatuak direla gaixtoenak. Ax 189 (V 128). Gaina eder, barrena uher. "L'intérieur, ou le dedans". O Pr 600.
Ezen ni naiz Juiea, eta bihotzen barrenak ezagutzen ditudana. Ch III 46, 3. Ez dezagula permeti phozoa dezan
gure arimaren barrena. He Gudu 65. Etxe barren batean sarturik eta ate gilzatuarekin zeudela. Mb IArg I 276.
Etxeen barrenetan sartuak ere leiora ateratzen zirala. Ib. 267. Oraino triste badire gure bihotz barrenak /
Alegeratuko ditu menturaz laugarrenak. Monho 26. Batek zerran, egiazki etxearen barrena, / Holako yaun bati
segur ezta doakokena. Gy 105. Ordutik senharrak eztu dudarik xumeena, / Egoitzatzat eztuela ifernuko barrena.
Ib. 103. Txokolatera barren guzia / armiarmaz betea, / amaren seme bataiatuak / etzen posible artzea. JanEd II
63. Adizkidetzat / Zugandutzera / Zure biotzera / natorkizu; / Artu nazazu / Barren orretan / Ta eunki danetan /
Euki nazu. ArgiDL 164. Gaiztoz dalarik --ain aundi baita / itsasoaren barrena-- / non ondatu dan berririk ez da.
Or Eus 206. Ama gaisoak, aldiz, azal errapea, / akaiñez eta artapoz josia ankartea; / iztar-barrena gorri, illun
betartea. "Roja la parte interior de sus muslos". Ib. 247. Leengo naigabealdiak ziztatzen zioten berriro kolkobarrena.
TAg Uzt 150. Nere gelak, ate, leio, lurraren berdin ditu; / barren ortan egun argiz ezin naite gelditu.
"No puedo quedarme en su interior". Or Poem 538. Soñu ederra barren santu artan [elizan] entzun genuana.
Ondo biotz onarekin atera giñan. Anab Poli 80. Ona marabut zer dan: arrizko toki itxia, lau albokoa, gaña
borobilla, barrena utsa. Anab Aprika 37. Orduantxe begiak sututzen zaizkio ta bular barrenetatik arnasa
ateratzen zaio noiztanka oska aztunez. Ibiñ Virgil 104. An arrotzen dan auts-zurrunbillo ura ikusten al duk,
Santxo? Barren guzia gudariz josia dik, gudaloste aundi bat, bateko ta besteko jende ugariz osatu-ta bidean
datorrena. Berron Kijote 195. Etxe-barren itzalean aurkitu dugu Baroja. MIH 129. Obraren mamia eta barrena
aztertuz. MEIG I 215.
(Referido al alma, los sentimientos, etc.). Zeren begi desonhesta, ahalke gabea eta kanpoan sosegurik
eztuena, barren gaixtoaren, sosegu gabearen eta desonhestaren mandataria da eta seiñalea. Ax 393 (V 256).
Gizonak tristetua, atsekabeztatua eta egitekoz bethea dabillanean, baldin bere barren hartan zauririk ezpadu,
bere konzientzia sendo badu, hara laster egiten du. Ib. 441 (V 288). Nehork bere barrena, du ezagutzeko
gaitzena. "Son intérieur". O Pr 330. [Sainduak] egon ahal dira traburik gabe bere barrenaren errekaitatzen. SP
Imit I 11, 2. Ezen orduan Iainkoa hobeki hartzen dugu gure barrenaren lekuko, munduak kanpotik deus gutitzat
garabiltzanean. Ib. 12, 1. Oi nolako bakea eta abantailla den bertzeez ez mintzatzea, [...] gutiri bere barrena
agertzea. Ch III 45, 5. Eta eztugu hurren behiñ ere pensatzen nola xuxen ahal dezakegun gure barrena. Ib. 31, 3.
Orobat behar dugu izan artha gure barrenaz, nola gure kanpoaz. Ch I 19, 3. Orduan agertzen da hekien
barrena, urguilleriaz hondoraiñokoan pozoiñatua. He Gudu 34. Ez dedilla, bada, beldurtu ta asaldatu zuen
barren biotza [barren biotza podrían interpretarse como sinónimos unidos, aunque en el texto falta el guión]. Mb
IArg 355. Zuk zere barren orretan badiozu ere. Ib. 82. Zure barren, zure Biotzeko sekreto onetan gu sartzea nai
dezu. Cb Eg II 46. Ta are geiago, Jainkoak nere barren guzia, ta pekatu sekreto guzien berri dakiela? Ib. 54.
Santuaren espiritu, edo barrena agertzen bereala asi zan. Cb Just 91. Orregatik berotu ziran zeruko suz gure
barrenak, aren hitzak eta Eskrituren klaranzak aditze berean. Ib. 284.
(s. XIX) Amak ikustendú / Jaunaren barréna. LE Kop 40. Baña zerk poztuko du Jesu Kristo daramanian
kristau gaiztoak bere barren bekatuz betera, bere etsairik andienaren ondora? Mg CC 244. Eta emendik
illuntasunez betetzen zaio barren guzia. AA I 575. Baña esan zadazu, etzizun zere barrenak esaten: etzala ongi
era orretan Kristaua ibiltzea? AA II 146. Emendik lagun urkoaren oker, edo kalteren baten berria aditzean,
barren guztia gozatzea ta zabaltzea. AA III 605. Bere barrenetan bethi bake gozo bera daukate. Dh 194. Barren
guzia nahasia, konzientziako harrak iresten hari. Ib. 190. Bihotza bakean eta barrena deskantsu duen bat. Ib.
190. Aste hartan egiten da urtheko kofesioa bere barrena ahalik eta hobekiena ezagutarazten zaiola bere
bidariari. Ib. 64. Pena samiñ negarra / zori gaitz gurea, / barrena pisu eta / txea asnasea. Echag 266. Pozez
biyotzak zabaldurikan / begiyak ez nai alde egiñ, / edertasunez ingurutuak / gure barrenak atsegiñ. Ib. 68. Bero
zazu nere barrene hormatua ere, eta egizu erre nadien Jaunaren alderako kharrez. Dv LEd 279. Bakarrik al
dezake pena ori arindu, / Bakarrik barren ori gauza batek poztu. AB AmaE 107.
(s. XX) Nere barren guzia kiskaltzen daukat... Nik barkatu iri? Ill Testim 25. Abuztuko illaren /
amairugarrena, / guretzat argitu dan / egunik txarrena, / izan zagun kupira / denak alkarrena, / gogoratu
utsarekin / lertzen zait barrena. Imaz Auspoa 24, 51. Barren guziyak jarri / ziran irakiten. Tx ib. 131. Bertso
berriyak jartzera nua / deskantsatzeko barrena; / egiyak garbi esplikatzia / ez da gauzarik txarrena. Tx B I 240.
Zalantz onek, nere barrena sutan gal gal jartzen dit. Alz Ram 100. Eize-tartean yaioa, zezen tartean azia, zezenitea
zuen, eta begi izua, ta kolore illuna, ta aiek bezain gorpuzkera ta barren gogorra. Or Mi 47. Baña itzarrik
ago, oi ene barrena! "¡Estás despierta, oh, alma mía!". Laux BBa 132. Zure begieri ageri baitzaie gizabarrenaren
tulunbioa. "Abyssus humanae conscientiae". Or Aitork 244. Esanak berak baiño agertzenago zuten
ene barrena bekokiak, loek, begiek, margoak, mintzaerak. Ib. 200. Ama ez neri esan / orrelakorikan / ez det nik
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
107