Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Decimos cuando alguien está furioso porque le han hecho algo malo. Ene (danadalakoa) bero bero einde
da(go)" Etxabu Ond. Bai, --iarraitzen dau Ezpeletakoak, bero bero eginda-- zure semearen kontra ta egiaren
alde. Ag AL 26. Txanogorrik azkenengo itzak bero bero eginda esan zituan. Ag Kr 186. Ejerzizio oien ondoren
aurrak Jaungoikoaganako maitasunez biotzak bero-bero egiñik [...] aitorketa egitera joaten dira. ArgiDL 132.
Ta ezta-baidan ebizela, bero-bero ein da, esaten detsa batak bestiari. SM Zirik 68. Eta edozein erritarrek il egin
zezakean aiztoz edo sastakaiz askatasun-arren bero-bero eginda. Zait Plat 76. Mutilla bero-bero eginda,
amarengana joan zan. NEtx LBB 126.
"Bero bero egin, dar somanta (V-gip)" A EY III 338. Bizkarra bero bero eginda bialdu zun. Or SCruz 77.
Eta artu makilla bat, eta bizkarra bero-bero egin eutsan gaixuari. Bilbao IpuiB 204. Atzeak bero-bero eginda,
kartzelan sartu eben sei egunerako guardasobillek. Ib. 249. Eperdiak bero-bero egin ostean. Ib. 250.
- BEROTUAREN ARIAZ. De tanto calentar. Behinik behin, olhetako labeak berotuaren ariaz barnetik
erreak eta janak izaiten ohi dira hiru ilhabeteren buruko. JE Ber 83.
- BEROTUAREN BEROTUZ. De tanto calentar. Zeru urdinetik, jostatuz, iguzkiaren iñarrek kizkietako
urrea eta mendietako legar zuria argitzen dituzte eta orozbat berotuaren-berotuz kixkailtzen. JE Ber 18.
- BEROTU-XAMARTU. Achisparse un poco. "Berotu xamartu da (G-azp-goi, AN-gip)" Gte Erd 259.
- BEROTUXE (Dv). (Aprox. de berotu). "Un peu chauffé, un peu trop échauffé. Ura berotxurik [probablemente,
errata por berotuxerik] emozu, donnez-lui de l'eau un peu chauffée" Dv. Lehenbiziko bihurgunean atxeman
zuten elgar; berotuxeak ere zirelakotz, kolpe bana edan zuten xahatotik, eta bazkaitera joan. Barb Leg 144.
"Arnoak berotuxe du, le vin l'a un peu trop échauffé" Dv. "Berotuxe da (S)" Gte Erd 259. Orduko zurrut
asko egiñak / berotutxiak buruak. Tx B I 258. Anitz edanik, eta edariak burua berotutxe baitzien, ez da handi
liskar ezin hezi bat sortzen bazen haien eztabaidatik. Mde Pr 137.
berotualdi. v. beroaldi.
berotugaitz. Impasible, (el) que no se altera. Tankera ontako billera batek berekin dakarren lenengo
estualdia, andre Katixak, bere mintzo zauliaren antzeaz berealaxe xamurtu zun, ele berotugaitzari gatz eta piper
erantxiz. Etxde JJ 87.
berotura. v. berodura.
berotxa (A Apend). Sensible al calor.
berotxo, berotxu. Dim. de bero. v. beroxko. Alkatiak au entzun ebanian (zer-edo-zer berotxua zan bera)
esan eutson: --Zer garbitu edo zer arraio? Kk Ab I 39. Yoskiñak, orduan, Artezkariyari bestela-baitakuan esateeutson
apur bat berotxua zala. Kk Ab II 95. Ezbear onek sutu oan Gergorio, berotxoa be bazan da. Akes Ipiñ
33.
- BEROTXOAGO. Un poco más caliente. Ur otzagaz igurtzi lenengo, gero berotxoagoagaz (V-arr). A EY IV
259.
berotzaile (Urt V 41, Lar, Dv), berozale (S ap. Lrq /beosale/), berotzale. "Calentador, el que calienta" y
"fomentador" Lar. "Ciniflo [...], andre ille koskoillatzeko burdin goritzáillea vel burdin berotzáillea" Urt V 41.
"Qui chauffe, échauffe" Dv. Astehartean [egin zinduen] halaber / hats hartzeko airea, / gero zeruaren kontra
/ den su berotzaillea. EZ Noel 141.
"Qui [...] stimule, excite" Dv. Espiritu Santua bera gure argitzalle, gure erakusle eta gure biotzaren edo
borondatearen ukitzalle eta berotzalle edukitzeak. Gco I 407. Atoz, Zeruko su animen berotzallea. AA I 455.
Lanik gabe direnek ez badakite norat egin, noren falta da? Berena edo berotzailena. HU Zez 107. Dena sua
baitzen, hura zen ororen berozale, hura ororen gider. JE Ber 66. Ethorri dira Algeriatik zonbait deputatu [...].
Nahiz berotzale zonbait aurkitu dituzten, bana-bertze harrituak dira zoin jarraikitzale guti duten hemen gaindi!
Herr 4-2-1960, 3.
Atzeman dituk, hik ere, buru berotzaleak! Larz Iru 38.
Maquinista. Joan den urriaz geroz suak derabila gure untzia, Bouloumbe berozale: ez du ikhatzak beltza
dezan zeren ukhan beldurrik. Prop 1890, 215. Injinadore alemana buru buruan zen, bere etxeko guziekin. Trika
tokitik han nituen aintzindari, langile, berotzaile eta guziak. Prop 1906, 278 (ap. DRA; la ref. es incorrecta).
[Ogi-jotzeko] Maxinaren berotzaile, athorra mahunketan, Xoilo ari zen, Afrikako moro beltz bat iduri zuela
jadanik, maxinaren xuxentzen zikindua. Barb Piar I 230.
berotze (Lar). Calentamiento (sdos. prop. y fig.). "Fomentación, berotzea, oroltzea" Lar. Su txikian ez da
artzen berotze andirik, edo su txiki ta erdi illak bero andirik emain ez dio otzez dagoenari. Mb JBDev 96. Erri
aundi oien buru ernaia ta beso indartsua, erri aundi oien seta gaiztoa, erri lapur, anker oien buru-berotze oro
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 1021
mende.