Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
barrada", "barriar o esbarriar, extender, dispersar, esparcir (Cuenca)". v. hedatu, sakabanatu, banatu.
Tr. Documentado desde Leiçarraga, es usado por autores septentrionales, navarros y, en menor medida,
guipuzcoanos; en la segunda mitad del s. XX se extiende tbn. a algunos vizcaínos.
Baina hek ilkhirik barreia zezaten haren famá herri hartan guzian. Lç Mt 9, 31 (HeH, Dv barraiatu, Ur
barreatu, Ol, Leon barreiatu; He banatu, TB, SalabBN hedatu, Ip salhatü, Hual, Echn publikatu, Ker, IBk, IBe
zabaldu). Enekin eztena ene kontra da, eta enekin biltzen ari eztena barreiatzen ari da. "Il épard". Ib. 12, 30 (He,
TB, HeH, Dv, Echn, Leon barraiatu, Ip, Ol barreiatu, SalabBN, Ur barreatu, Hual barriatu; Ker, IBk, IBe
sakabanatu). Zerbitzari gaixtoá eta laxoá, bahakian ezen biltzen dudala erein eztudan lekuan: eta
elkharganatzen dudala barreiatu eztudan lekuan. Ib. 25, 26. Dakusanean otsoa heldu dela, utziten ditu ardiak,
eta ihes egiten du: eta otsoak harrapatzen eta barreiatzen ditu ardiak. Lç Io 10, 12 (TB, HeH, Dv barraiatu,
EvS, Leon, IBe barreiatu; Ol, Ker, IBk sakabanatu). Huná, ethorten da ordua, eta ia ethorri da, barreiaturen
baitzarete batbedera zein zuenetarát, eta ni neuror utziren bainauzue. "Vous serez épars". Ib. 16, 32 (LE
barratuko baitzaráte). Iacques Iainkoaren eta Iesus Krist Iaunaren zerbitzariak, hamabi leinu barreiatuei,
salutazione. Lç Iac 1, 1. Ezen baldin zezenén eta akerrén odolak eta bigáren hauts barreiatuak, satsuak
sanktifikatzen baditu haragiaren puritateaz den bezenbatean. Lç He 9, 13. Aditzen dut Giristinoez egiten den
Eliza haur munduan banatua eta barraiatua dela, baiña barraiatu izanagatik, nola guztiek baitute fede bat, lege
bat eta buruzagi bat hala guztiek egiten dutela Eliza bat. Mat 70. Konserba dezazun [Eliza] eta barraia dedin
mundu guzian. Ber Trat 75v. Promes emaiten deratzut ezen, baldin goizean mintzatu bazina, iendea barraiatuko
zela. Ax 212 (V 142). Kanelak eta balsamoak nola, nik hola barraiatu dut urrin ona, mirra hautatuak nola, hala
eman dut urrin gozoa. Hm 71. Iainkoaren gizona ganako amorioa eta grazia hanbatenaz dela handiagoa,
zenbatenaz Sakramendu saindua leku geiagotan barraiatua baita. "Diffusa". SP Imit IV 1, 12. Aitzitik behar
baitute bere bezalakotasuna bertze bertute guzien obretara hedatu eta barraiatu. SP Phil 174. Iarri zen
konsideratzen nola uhinek utzten zituzten harearen gainera barraiaturik [...] maxkorrak, adarxoak, belhar
ondoak. Ib. 129. Hitz itsusia bihotz flako batetan eroririk, hedatzen eta barraiatzen da olio xorta oialaren
gainean bezala. Ib. 337. Ebanjelio saindiaren mundu orotan barraiatzeko. Tt Onsa 60.
(s. XVIII) Elkharganik barraiatu eta berezi baino lehen daigun dorre gora bat, zeruraino hedatzen dena. ES
389. Igorri zuen Espiritu Saindua mihien idurian barraiaturik hekien gainera. Ib. 393. Har tzatzue zuen esku
barneak labetikako hautsez betherik, eta Moisek barraia beza zeruen aldera Faraonen aitziñean. Urt Ex 9, 8.
Gure egin ahalak oro bihotztoiki enplegatü, hañ ikharagarri den eta hañ ezabaki bere phozua barreiatzen dian
etsaiaren kuntre. Mst XVII. Ikhusi dut Israel guzia menditan barraiatua, ardi artzain gabeak bezala. Lg I 359.
Zertara da obligatia lagünaren kontra kalümniak barreatü ditiena? CatLan 97. --Norat duatza Demoniuak
jalgitzen direnian Ifernütik? --Barreatzen dira airian, eta dabilza gure üngürünian gure tentatzeko, eta
eroraazteko bere malhürrera. Ib. 29. Khozia barreia ahal dezan bazter güzietarat. Egiat 223. Gai batian negian,
iratzarririk ohian nangoelarik ikusten düt gizon bat sükhaltian ta süia hontü [='cubrir'] zena barreiatzen, ordian
ilhintien argiak zereitadalarik mamia hobeki agertzen. Ib. 179. Ebanjelioa munduan barreatu edo publikatu. Ub
112.
(s. XIX) Bildu ze jende yago barratzeareki fama. 'Se juntó más gente al difundirse la fama' (276). LE-Ir.
Beretxi zituen amabi Apostolo, eta irurogei ta amabi dizipulu, barratzeko edo zabaltzeko anitz eskuz, bere
ondasunen tesoroak. LE Urt 45. Igandean jatxi zan Espiritu Santua Apostolu Santuetara, eta igandean barreatu
zuen Apostoluak Jerusalenen Jesu-Kristoren legea. AA II 46. Bertze guzietan barraiatuak diren dohainak,
graziak eta edertasunak Jesu-Kristo baithan bilduak dire. Dh 239. Barriatu ziren munduko bazter guzietarat.
Jaur 200. Bañan goialdeko erri txiki barraiatuetan ez dago onelako ditxarik. Izt C 142. Barriatu danean, / zaldi
orren fama. Izt Po 168. Bareiatü [sic] düt ongarria alhorrian. [...] Igüriki dezagün egün eder bat, barreatüren
dügü gorotza alhorrian. Arch Gram 69. Fiñean, emaitzak ehun tokitara / Barraiatzen dituela, / Arrimu onean
harrek ezarria / Daduka estatu guzia. Gy 195. Jakoben il-berria Ejipto guzian barreatu zan. Lard 62. Sail
ebakiak harrotzen dira maiz, arin-arina altxa-arrasteluaz, eta barraiatu gabe bazterretara. Dv Lab 96. Ez da
oraino barraiatu gutartean laborantzakotzat igeltsuaren enplegua. Ib. 193. Nahi duzunian zerbitzatu, hartzen
duzu arroltziaren heineko puxka bat, barreiatzen duzu hirur taza uretan eta pasatzen zerbienta batean. ECocin
54. Berria barreiatu zenenan preso zela. Laph 88. Hitz aiek: "bizi da Jenobeba", jauregi guzitik bereala
barreatu ziran. Arr GB 131. Lagundiko beste aita askok Indietan fedea arrigarrizko moduz zabaldu ta barreatu
zezaten. Aran SIgn 69. Barraiatu zenean gaitzaren berria / Guziek nahi zuten ikusi eria. Elzb Po 209. Mundu ososoan
/ Aren izen ona / Leor ta itxasoz / Barreatzeko. AB AmaE 114. Santutasunaren usai gozua barriatuko
dutenak Eliza guzira. Bv AsL 54. Egiaz klubetarik athera ziren orduan, eta hedatu bazter guzietarat, urhe eta
zilhar faltsoak onentzat barreatzen diren bezala, matsimarik galkorrenak. Elsb Fram 69. Eta ja gutaz fama
handia barraiatu dute munduaren asko bazterretan. Zby RIEV 1908, 84. Goiz guzia beha egon eta barreiatu zen
jendea, emeki-emeki. HU Zez 169. Eta haren familia handia, norapait barheiaturik, ahal den bezala bizi da. Arb
Igand 134. Atakatu zian builta handirekin Türken armada; erauzi, ützülikatü, barreiatü, phorrokatü eta
ondarrak ihesi igorri. Ip Hil 31. Insensü eta ürrin hun bide orotan errerazten eta barreiatzen zielarik. Ib. 93s.
Bazter hautako jendekia, idorte denboran, bere eskualdea utziz, bazter guzietarat barreatzen da. Prop 1896, 108.
(s. XX) Gobernamenduak badauzka bertze [eskola handi] andana bat, ez dakit zenbat hirixketan barreaturik.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
102