Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
apur bat berotu zan. Arr GB 77. Ekarzu onera Martolonetik erosi dezun ortatik, barrendik eta kanpotik berotu
gaitean. Zab Gabon 35. Nur egon daite sü handi baten khantian aphür bat berotü gabe? Ip Imit IV 4, 3.
Lagundu zion berotutzen eta arropak legortzen. Bv AsL 207. Sua berotzeko, ura edateko, / Ogia jateko, / Abere
ta piztiak bera serbitzeko. AB AmaE 350. Palta zaio beroa, eta bi aberek beren arnasaz berotu bear dute. Arr
May 113. Jarri zuan talo burnia berotzen. Apaol 64. Gero lurraren argitzeko, berotzeko eta gizonak ikus ahal
zezan bere bidea, egin zituen eta ezarri izarrak baino aphalago iruzkia eta ilargia. Jnn SBi 33. Ostatuak
gorphutza berotzen du, nahasten, deboilatzen, sordiesten. Arb Igand 130. Urteteko goizeti / egun argi baten /
eguzkiak mundua / berotu baino len. Azc PB 97.
(s. XX). Baña ondo berotu eben, su andi baten aurrean jaten da edaten emonda. Ag Kr 32. Aski da untzi hetsi
batean ezartzea ur xorta batekin, eta azpitik berotzea. JE Bur 87. Besiguak erreta, txitxardiñak oliotan berotuta.
Ag G 228. Bordaxuriko su-ondoan berotzea bezala. Barb Sup 111. Ogia ta okelea, ta neguan berotuteko egurra
edo zeozer beti ekarten ebalako. Or Tormes 9. Ta oiñazez itoriko agureak, esku beroz nexkaren esku ozpinduak
berotzen zitun. Or Mi 142. Bestetan ezin berotu eta / patrikan daukat eskua. Tx B 48. Holako barne haundiaren
berotzeko negian, zer sugaiak behar zituzten erre? Zub 82. Ahurraren barnean berotuz untzia. JE Ber 28. Piztu
su-gorrija soña berotzeko. Laux BBa 8. Barriro beroturiko lapikokorik ez bigarren lorako mattasunik etzirala
bape on. Otx 91. Etzian Primo gizagaxoak asko uste [Lege-batzarreko] aulki oiek berriro berotu bear ituanik.
Ldi IL 23. Janariak bear bezela berotu eta samurtzeko. JMB ELG 42. Ikusi zuen Pedro su ondoan eseri ta
berotzen ari zala. Ir YKBiz 474. Hura bizkarrean ederki berotuko zen; ni segurik izerdi-lapetan emaiten nu xapa
horrek. Lf Murtuts 11. Guzti oiek berotuko badituzu, egurra bear dezu. Munita 30. [Eltzekari] bezperan egin eta
goizean berotutakoa. JAIraz Bizia 87. Pitxarkada bat ardi-esne bota zun egostaldi bat ar zezan eta arekin bere
urdalla berotu ondoren, ondo irabazitako oe-atsedenaren billa joan zan. Etxde JJ 10. Godaleta behatzen artean
berotzen zuela. Mde HaurB 10. Oe estalkiak, berotu zedin, ugaritu eutsazan erruz. Erkiag Arran 158. Nolako
atsegiña bere eskua nik berotzekoa! Txill Let 61. Geuk emongo deutsuguz geure lumarik gozatsuen eta
ederrenak, berotu zaitezan. Bilbao IpuiB 40. Bere ankartea maitatu, / eta gerria berotu. Arti MaldanB 229. Hau
delako tratua: kometitu, ohea berotu, eta ometitu, maitalea eduki. Arti Ipuin 59. Han hemenka lurrari zanpako
batzu emanez zangoen berotzeko. JEtchep 99. Arratsalde guztiko beroarekin berotutako bidearen barrena. Anab
Aprika 83. Eguzkia itzali ondoren, aren argiarekin argitu ta berotu nai. Vill Jaink 133. Egun, goiz iduzkiak
berotuko dik. Larz Iru 94. [Su] aren bueltan zeuden, txandan bizkarrak berotzen. Salav 91. Ainbeste urtetan bere
emaztearekin berotu zuan gela artara. NEtx LBB 56. Nun da gauaz jendea hobeki, ezinez eta ohean, zangoak,
gorputza eta bihotza direlarik supazterreanontsa berotuak? Ardoy SFran 270. Arratsetan berotzen zauku
sukaldea, / harat biltzen denean gure haur aldea. Xa Odol 149.
v. tbn. JJMg BasEsc 184. Jaur 198. Inza Azalp 31. Altuna 90. FIr 150. Eguzk GizAuz 51. SMitx Aranz 218. SM
Zirik 69. BEnb NereA 124. And AUzta 129. Izeta DirG 111. Ibiñ Virgil 96. Uzt Sas 33.
(Impers., con aux trans.). Hacerse caluroso el tiempo. Eta hegoak derauntsanean, diozue: Berotu behar du;
eta halaxe izaiten da. HeH Lc 12, 55 (Leon berotuko du; He bero eginen du, Lç bero eginen duela, Oteiza bero
egingo du, Dv bero izanen da, Ol bero egingo dik, IBk sargori egingo du). Emen baño giro obea dago kanpoan.
Gaur berotu du pixka bat. Goazen gu ere baratzara. Lab EEguna 75. Eguna urdin garbia. Berotu bear du poliki
eguerdirako. Ldi IL 40. Egoaizeak yotzen duela sumatzen baduzue, esaten duzue: Berotuko du, ta ala agitzen da.
Ir YKBiz 286. Egoaize piska batekin asko berotzen zuan, da gaizki ibiltzen giñan. BasoM 134.
(V). "Lepoa berotu (V), dar una somanta" A EY III 338. "Mutikua! etortzen banok orra neuk berotukostat
belarrixak" Elexp Berg s.v. belarri. "Mutikua! geldi ezpaaiz egoten kaxkarra berotukostat, e" Ib. s.v. kaxkar.
Ta au asko ez bazan, kastigubagaz, zurriagaz, saijetsak berotubagaz edo domaubagaz. fB Ic I app. 29. Andriak
egon biar / bizkarra berotzen, / gizonaren eskutik / azotiak artzen. Xe 252. Juana Mari, berbalari zagoz goizeon,
mutikoari eperdia berotu deutsadalako. Echta Jos 31. Zuri kaskarra berotzea. Ag G 309. Makiña bati muturezurra
/ ederki berotu diyo. EusJok II 155. Belarrondua jarri / eustan berotuta. Enb 163. Manu, gurok bioen
artean lepoak berotu daioeguzan onei? Kk Ab II 11. Erriko mutillik yasekuenai narrua ondo berotuta aurrezaurre,
danak makillekaz. Ib. 63. Baserritarrari bei bat kendu, ta bizkarra berotu. Or SCruz 51. Ipurdia berotu
bear diok eta batere apaldu bage goiko torreko gela illunera bialdu. Etxde AlosT 30. Ez etorri gero bat edo bati
bizkarra berotu barik! Bilbao IpuiB 56. Eta lanera, zure bizkarra / berotzia nai ez bozu! BEnb NereA 103.
Arrazoiarekin berotu ziola iphurdia. Osk Kurl 103. Goiz artan oian arrapatzen zanari irizillakin bizkarra
berotzia. Etxba Ibilt 470. Bizkarra ongi berotutzia / merezi du olakuak. Uzt Sas 233.
"(S; Foix), couver. Olloa ari düzü araultzen berotzen (S-saug), la poule couve les œufs" Lh. Kardantxilloa,
emea abian / egokanean berotzen / arrautzatxuak bera galian / aurreko zugatzto baten / kanta ta kanta / dago,
eztanda / egin bearrez soñutzen. Zav RIEV 1907, 94. Millaka arraultzak berotu eta biamonez argitara. Or Eus
319. Bidean zoazela kabi bat arraultz ta txorikumeekin ta aien gañean berotzen ditun ama zugatz batean edo
lurrean upatzen baduzu. Ol Deut 22, 6.
(gral.; Urt, Lar, Añ, Dv, H). Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg. (Fig.). Animar(se), excitar(se); encender(se),
encolerizar(se). "Accendere [...] piztea [...] hirrikátzea [...] berotzea" Urt I 71. "Afervorizarse" Lar. "Fervoroso,
berotua" Lar y Añ. "Animer, exciter [...]; s'animer" Dv. "(Au fig.), animer, enourager. Bihotzak berotzatzu,
réchauffez, animez les coeurs (EZ Man). Guziz berotu zen, il s'anima, s'irrita fort" H. "Animarse, disponerse" A.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1018