Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
berotegi (Lar, Añ, Hb ap. Lh, Dv). "Calefactorio" Lar y Añ. "Chauffoir, lieu où on se chauffe" Dv. Nik
errukirik andienarekin eman, negua ondo igarotzeko, toki ezin obea; jangarritzat eznea, berotegitzat sukalde
bazterra. VMg 10.
"Caldaria cella, maño berotako gela, maño berotégia, maño berotókia" Urt IV 55.
beroti (Lar, Añ). "Caliente" Lar y Añ. "Caluroso" Lar.
berotoki. "Caldaria cella, maño berotako gela, maño berotégia, maño berotókia" Urt IV 55.
berotsu (Lar, Añ, Hb ap. Lh). "Caliente" y "caluroso" Lar. "Caliente" Añ. "(Hb), 1.º sujet à la chaleur; au chaud;
2.º ardent; 3.º à peu près chaud" Lh.
(Fig.). Nire gorputza eta odol berotsua... / Hezur batzuk oraindik... Ezpaitzen naikoa! Arti MaldanB 226.
Abeslari-talde, musikazale ta adiskideen urrutidazki berotsuak poz-eztitan entzunak izan ziran. AEmil EMusika
34.
berotto. "Beroto /beot'o/ (adj.), un peu trop chaud" Lrq. v. beroxko.
- BERO-BEROTTO. "Beroberóttua, lo más calentito" Iz Ulz.
berotu (gral.; Lcc, Mic, SP, Urt, Ht VocGr, Lar, Añ, Lecl, Arch VocGr, VocBN, Gèze, VocCB, Dv, H, VocB).
Ref.: A; Lrq /beot/, /beoce/; Iz Als 83; Etxba Eib; Holmer ApuntV; Elexp Berg; Gte Erd 259.
Tr. General en todas las épocas y dialectos; documentado ya desde Dechepare. En DFrec hay 37 ejs.
1. Calentar(se), dar calor; calentar(se), (hacer) aumentar la temperatura. "Calentarse"y "escalentarse" Lcc.
"Berotzea, chauffer, se chauffer" SP. "Calefacere" Urt IV 56. "Se chauffer" Ht VocGr. "Calentar", "calentarse",
"acalorar", "acalorarse" Lar. "Abrigarse", "abrigar" Lar y Añ. "Chauffer, se chauffer. Ura bero zazu, chauffez
l'eau. Berotzen nago, ari naiz, je suis à me chauffer, je me chauffe" H. "Otzak nago ta berotzera nator" Elexp
Berg. "Doi bat berotu da (BN-ciz-arb)" Gte Erd 259. Suiak bero, hurak xahu, hats hartzeko airia, /
ainguruiak zuien goarda, ararteko sainduiak. E 65. Eta zegoen iarririk zerbitzariekin, berotzen zela su
bazterrean. Lç Mc 14, 54 (He, TB, Dv, Ol, Leon, Arriand, Ker, IBk, IBe berotu). Jarri banadi sugatean, /
beroetan jat iturria. Lazarraga 1190r. Aoti bero ezak labea ta zarra. RS 355. Zarra ta labea aoti berotu. Ib. 488.
Abreek berotu zuten / bere hatsez Haurtxoa, / berze surik ez izanez / kontentatu gaxoa. EZ Noel 52. Gero ekharri
zerozten / berotzeko egurrak. Ib. 63. Iguzkiak beratzen du ezkoa, eta gogortzen lurra. Eta zertarik heldu da
haur? Ez iguzkia beraganik. Zeren hark biak orobat berotzeintu. Ax 109 (V 72). Hauk daduzkatela zeruak eta
elementak; haukiñgatik suak berotzen duela, iguzkiak argitzen. Gç 29. Heldu zaio komunzki akzident hori hanitz
berotua eta borthizki malfonditua denian eta guziz udan zenbait belhar gaizto ihitzez bustia yan ondoan. Mong
589. Puntu onetan oera naiz, da enaiz ondo berotu. Acto 126. Eguraldiak baño agitz geiago berotu zituen
ibilzak, jostaketak eta barazkariko jate ta edate galantak. Mb IArg I 375. Gobadan ta lisiban berotu ta beratu
baño len. Ib. 279. Eman zen berotzen Kaifasen etxe aitzinean biztu zuten su batean. Lg II 263. Kapet, behar duzu
/ labeko suia piztu, / ahal bezain bertan / behar likezu berotu. AstLas 30.
(s. XIX). Tabernako sukaldian / berotu ezinik. DurPl 55. Baita bere erregututa ekarten sutondora, otza dan
aldijetan berotu ditezan, ta liortu daijezan abarka bustijak. Mg PAb 106. Berotu egizu laster ura. Ib. 76. Ekarri
ziezten janaririk ederrenak, ta sabela berotzeko katillu bete ardo berotu ta zirakiana. VMg 87. Gona atal askoz
adobauak berotu ta estalduten daben legez dezenziaz presonea. Añ LoraS 99. Zer balio dau, diño Santiagok,
esatea ao gozo laban bategaz bearturik ta premiñaturik dagoan bati: ea, zoaz, berotu zaite, erremedia zaite,
ezerbere emoten ezpadeutsazue? Ib. 64. Gu argitzeko, gu berotzeko, gu mantentzeko edo alimentatzeko, gu
janzitzeko. Gco I 399. Burnia sutegian berotzen eta erazekitzen da. AA I 412. Jan-edanetako sobraniek edo
friandizek, odola berotzen ta umoreak nahasten dituzte, osasunik hazkarrena maiz flakatzen dute. Dh 198. Otz
danian berotu nai izatia, edo bero danian preskotu nai izatia. fB Ic II 256. Gari kokuak jana, arto berotu eta
galduba, aragi ustela edo erdi ustelduba, onzat salzen dabeenak. Astar II 166. Asnas-lurriñarekin / berotubaz
lastoa. Echag 123. Hala nola argi izarrak aintzintzen baitu iruzkia, eta hunen ethortzea, Lurraren argitzeko eta
berotzeko. MarIl 93. Etziok ez berotüren Etxehuni südürra / Galharragako auherrek ekharririk egürra. Etch
364. Dabidek zartu eta / Sunamit artzeko / esan zuen zuela / oñak berotzeko. It Fab 252. Iturrietatik eta itsasotik
ateratzen da ura berotu edo irakinda. It Dial 112s. Aberea berotua edo izerditua badago etzaio eman bear
edaten. Ib. 75s. Sutondoan ezartez, / Ongi beroturik, / Alderdi batetik, / Bai eta bestetik. Arch Fab 199. Ez dauka
zek berotu, eta orregaitik abere bik eureen arnasiagaz berotuten dabee. Ur MarIl 96. Gorphutz berotutik
darizkon lanhoak, / Azor zaharraren sudur filosofak / Estudiatu baititu. Gy 221. Donzella gazte bat eman bear
ziotela, bere zarzaroan berotu zezan. Lard 206. Taulen gainean, urez bustirik, espalka metatzen dute; eta berotu
denean aziendei ematen diote. Dv Lab 264. Ezaratzu kasolan urina berotu denean. ECocin 4. Gose naizenean
jateko, hotz naizenean berotzeko, erortzen naizenean xutitzeko. Laph 50. Eguzki goxoa sartuta zulo triste hura
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1017