Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
beroazi. v. beroarazi.
bero-bildur. "(L-ain, Sc), potro, instrumento para sujetar al ganado" A.
berodun. 1. Febril, que tiene fiebre. "Calenturiento" Lar y Añ.
"Caliente, cálido" Lar y Añ. "Caluroso" Añ.
2. (Tras sust.). De (...) caliente. Arkitzen dira bi iturri ur berodun. Izt C 86. Usakume ill barri ta aragi
berodunak. Mg PAb 104.
berodura (Hb ap. Lh), berotura (SP, sin trad.). Fervor, ardor. "Échauffement, chaleur passagère" Lh. Eta
naturalezari bortxa eginik haragiaren guthiziak espirituko beroduraz gurutzatzen dituena. "Fervore spiritus". SP
Imit III 48, 6 (Ch spirituaren kharraz, Mst ezpiritiaren debozioniaz, Echve espirituko subarekin, Ol gogo-atazaz,
Leon bihotza khartsu daukalarik). Begitarte amolsuaz bisita nazake bere amorioaren beroduran. SP Imit IV 14,
3. Hura guzia erreberenzia guziz handi eta berodura xoil barreneko batez ekhartzen derautzut eta ofrendatzen.
Ib. 17, 2. Ezin aski mirets dezaket nolako berodurarekin Sain Luis Franziako Erregea abisu horri iarraiki
zitzaion. SP Phil 272. Leku aldatzea paregabeko erremedio da, dela damuzko dela amoriozko beroduren eta
asalduen ematzeko. Ib. 306 (He 309 kexagunen).
beroegitu. "Achicharrar, sofocarse" BeraLzM.
beroen (V ap. A), beruan (V-gip ap. Etxba Eib). 1. Calentura, fiebre. "Beruanak artu dau eta ezarrixa dago
gizajua" Etxba Eib. v. bero, berotasun. Baiña etzan luzaroko atsegiña, irugarren egunean beroenak
(kallentureak) artu nindun-da. Or Tormes 45. Murcian iruen beroenak (calenturas tercianas) ain ugarijak diran
alde aretan, gixon batek eukazan guztizko zallak. Kk Ab II 23. Etorri yakon beroena ta asarratu yakon, ta
albuan egoan errekan sartu zan. Ib. 23. Eskuz letxe kendu yakon beroen-gatxa. Ib. 23. Oian itzi dot ondo-ezik,
abail-abail egindda, eta nik ulertzen dodanez beruenak artuta. Otx 161.
2. "(V-arr), insolación" A.
3. "(G-goi-to), erupciones del calor en la piel" A.
beroenaldi. Ataque de fiebre. Urrengo beroen-aldija etorri yakonian, errekan sartu zan. Kk Ab II 23.
beroendun. Que tiene fiebre. Au jakin eban auzoko beste gexo beroendun batek. Kk Ab II 23.
beroeragin (Urt II 425). Encolerizar.
berogabe, berobage (Lar), beroge (Lar). "Desabrigo" Lar.
berogabetu, berogetu (Lar). "Desabrigar" Lar.
berogailu. "Matière propre à chauffer" Dv. v. berogarri. Lekhu hormatu hautako aurtxo gaixoeri, emaiten
diotzaten berogailu guziez. Prop 1900, 52.
Calentador (aparato). "Chauffage (app.)" DBPT. En DFrec hay un ej. de berogailu y otro de berokailu.
berogarri (SP, Lar, Hb ap. Lh, Dv). 1. (Adj.). Que calienta. "Propre à échauffer. Oihal berogarria" SP.
"Escalfarotes, botines, henchidos de heno, &c., para abrigar las piernas, bernaual berogarriak" Lar. "Propre à
chauffer, échauffer" Dv. "(Hb), échauffant" Lh. Ardorik onek etzuen ukitzen, ez eta beste edari berogarririk
ere. Mb IArg II 66. Neguan jaka-gona bigun lodi berogarriak jantziko zituen. Ag Kr 125. Eta espartz-azalezko
pototxiñari bazerion edari izpi berogarri, katilluak banaka banaka bete arteo. Or Mi 34. Kapia ta ostantzeko
jantzi sendo "berogarriak", zetarako ipinten doguz neguan? Kk Ab II 104. Orregaitik gordetan dabe
gorputzaren berua, kanpora juaten galerazorik, eta berogarriak ereizten dautsegu. Ib. 104. Lurraren gerrialdera
beroak kedu-arazi zikien Europako neguak jantzi-arazi zizkien soiñeko berogarriak. NEtx LBB 33. Hain da
distirant eta hain berogarria, / ufarik bortitzenak ezin itzalia, / zuk etxeari egin diozun argia. Xa Odol 307.
(Fig.). Que anima, estimulante, excitante. "Accensibilis, pitzgarria, hirrikagarria, berogarria, animagarria"
Urt I 72. "Propre à [...] stimuler" Dv. v. BEROGARRIZKO. Urrunetik usnatzen du gudua; aditzen ditu
aitzindarien solas berogarriak eta armadaren marrumak. Dv Iob 39, 25. Nola utz ahotik solas hau, hoin laketa,
hoin berogarria eskual-arimadun batentzat? HU Aurp 217s. Argi hori eguzkia baino berogarriago izan zitzaion
gizonaren bihotzari. Mde HaurB 43s. Pillotan garaitasun kidetsukoak ziran bikote biak eta ikusleentzat
berogarri izango zan euren arteko nor-geiagoka. Etxde JJ 33. Uda ala negu puzkada epelez arnas-etenbakoan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 1007
mende.